binlerce insanın canına, sakat kalmasına neden oldular. her biri görünmez ölümcül silah. her an ölüm saçabilirler. mayınlar… bugün 4 nisan mayın bilincini geliştirme günü. türkiye’de, 28 yılda 1269 kişi mayına basarak hayatını kaybetti, 5091 kişi mayın mağduru oldu. mayın temizleme süreci ise, oldukça yavaş işliyor. 

türkiye'nin birleşmiş milletler cenevre daimi temsilciliği'nin "kara mayınları temizleme 2013 raporu'na göre, 14 yılda sadece 26 bin 21 mayın imha edildi. sınır ve iç kesimlerde toplam 1 milyon 3 bin 944 mayın hala toprağa gömülü. mayın temizleme sürecinin bir an önce başlatılmasını isteyen aydın üniversitesi uygulama ve araştırma merkezi (afam) müdürü yrd. doç. dr. kubilay kaptan’a göre yapılması gereken, mayınlarla ilgili çalışma komitesinin oluşturulması. mayınsız türkiye girişimi koordinatörü muteber öğreten ise, "birçok yerde uyarı levhaları yok, araziler çitlerle çevrili değil, halk bu konuda bilinçlendirilmiyor" diyor. 

dünyanın mayın sorunu batı ülkeleriyle sovyet rusya arasında yaşanan soğuk savaş’la başladı. birçok ülke, komşu ülke ile sınırları boyunca zırhlı askeri araçlara karşı anti-tank ve askerlere karşı anti-personel mayın döşedi. amaç, ek güvenlik tedbirleri almaktı. bunu yapan ülkelerden biri de türkiye’ydi. mayın döşeme ilk olarak 1955’te suriye, irak, iran ve ermenistan sınırında başladı. soğuk savaş dönemi 1990’da kapandı ama türkiye’de 1984’te başlayan yeni bir süreç vardı.

pkk’ya karşı mayınlı mücadele

devlete karşı silahlı mücadele başlatan pkk, çatışmaları doğu ve güneydoğu’nun her yerine yaymıştı. her gün karakol baskınları, ölüm haberleri geliyordu. bunun üzerine sınırlardaki mayınlara “terörle mücadele” adı altında yenileri eklendi. ülkenin iç bölgelerindeki askeri üslerin etrafına mayınlar döşendi, bu bölgeler “yasaklı bölge” ilan edildi. mayın döşeme 1995 yılına kadar sürdü. pkk da askeri araçlar ve operasyona çıkan güvenlik güçlerine karşı mayın döşedi. örgüt, özellikle son yıllarda mayınlı saldırılarını artırdı. her iki tarafın döşediği mayınların yanısıra, çatışmalı yıllardan kalma bölgelerde bırakılan patlamamış patlayıcı maddeler tehlike saçmayı sürdürüyor.

stoklar temizlendi topraktakiler kaldı

türkiye’nin mayın temizleme süreci, dünyadaki tüm mayınların temizlenmesini hedefleyen ottawa sözleşmesi’ne 2003’te taraf olmasıyla başladı. sözleşmeyi imzalayan türkiye, taraf devletlere, 1 mart 2008’e kadar stoklarındaki mayınları imha edip, 2014 yılına kadar da toprağa döşeli mayınları temizlemeyi taahhüt etti. stoklardakiler imha edildi ama toprağa gömülü olanlarla ilgili ciddi bir yol alınamadı.

devlet ve pkk’ya çağrı

muteber öğreten’in “iç kesimler” dediği, doğu ve güneydoğu’da çatışmaların yaşandığı bölgeler. temizlenmesini istediği ise, hem türk silahlı kuvvetleri’nin hem de pkk’nın “güvenlik” gerekçesiyle döşediği mayınlar. öğreten’e göre, 90’lı yıllardaki köy ve mezralarda kurulan geçici karakolların etrafları mayınlandı. bu karakollar buradan kaldırıldı ama mayınlar kaldı. mayınlar işaretlenmedi, etrafı çevrilmedi. muteber öğreten, bu mayınların temizliği için taraflara çağrıda bulunuyor:

“bu mayınların, haritaların ortaya çıkması gerekiyor. girişim olarak, kim döşüyor ise artık bu mayınları döşememeleri, kullanıyorsa kullanmamaları doğrultusunda çağrı yapıyoruz. devlet ve devlet dışı silahlı aktörlerin, mayınların temizliği konusunda ellerinde bulunan bilgi ve belgeleri açıklamalarını istiyoruz.”

Mayınsız Türkiye Girişimi broşüründe yer alan talepler

“yazla birlikte vakalar artar”

doç. dr. kubilay kaptan ise başka bir gerçeğe dikkat çekiyor. sınır boylarındaki mayınların nerede olduğunun belli olduğunu ama hem tsk hem de pkk’nın döşediği iç bölgelerdeki mayınların nerelerde olduğunun belli olmadığını söylüyor. kaptan’a göre, türkiye bunlarla ilgili hala bir tespitte bulunmadı. günümüz teknolojisiyle bu mayınlar rahatlıkla tespit edilebilir. kubilay kaptan uyarıda bulunuyor:

“yazla beraber terörün boşalttığı yerlerde insanlarımız ya gezmek için ya da tarım için o bölgelere gitmeye başlayınca, hayvanlarını otlatmak için daha önce olan rakamlardan çok daha fazla haberler alacağız.”

“çalışma komitesi kurulmalı”

kaptan'ın, bunun yaşanmaması için önerisi ise şu: 

“bu mayınların acilen tespit edilerek, etrafının çevrilmesi lazım. ondan sonra mayınları kontrollü olarak imha etmek için bir danışma yapılmalı. tam olarak hala bu konu bir yasayla sabitlenmiş değil, nasıl yapılması gerektiğiyle ilgili teknik bir çalışma yok. mayınla ilgili çalışma komitesi kurulmalıdır. ab’den fonlar alarak rahatlıkla bu işte uzmanlaşılabilir. bu süreç çabuk bitecek bir süreç değil elbette ama bir an önce bu çalışma yapılmalıdır.” 

kaynak: al jazeera