yeni eğitim-öğretim yılında, dershaneden okullara dönüştürülen ve "temel lise" adı verilen okullar, ders başı yapacak. dershanelerin dönüşümü kapsamında, yaklaşık 4 bin dershane 1 eylül 2015’e kadar faaliyetlerini sürdürebilecek. dönüşüm için başvurular üç ay önce başladı. dershaneler, 7 dönemde meb’e başvuruda bulunacak. ağustos ayında sona eren ilk başvuru dönemine 436 dershane okula dönüşmek için başvurdu. 326’sının dönüşüm isteği onaylandı. ikinci dönem başvuruları ekim ayının sonuna kadar devam edecek. 

türkiye genelinde yeni eğitim yılına 117 dershane, okul olarak eğitime başlıyor. istanbul’da da dershaneden temel liseye dönüşen toplam 13 okul var. al jazeera türk, temel liseye dönüşen okullardan bazılarını gezdi.

"hem dershane, hem okul"

bu okullar dört yılı tamamlayınca, yani 2018-2019 eğitim öğretim yılı sonuna kadar, diğer okulların bağlı olduğu standartlarda özel okula dönüşmek zorunda. geçiş süresi boyunca dönüşen okullara bahçe ve müstakil bina şartı yok. temel liseler sabahçı-öğlenci olmak üzere ikili eğitim yapılabilecek. dolayısıyla dönüşen dershanelerde  fiziki bir değişiklik yok. öğretmenler de dershanelerin öğretmenleri. çoğunun dershane tabelası dururken, yanlarına okul isminin yazıldığı afişler asılmış. hemen hepsi ‘hem dershane hem okul’ sloganı ile kendini tanıtıyor.

istanbul’da 728 ile en yüksek kontenjan verilen okullardan biri; birey dershanesi’nden özel soylu birey temel lisesi’ne dönüşen okulu. gaziosmanpaşa’nın işlek caddelerinin birinde bir banka şubesinin üst katlarında eğitim verecek okula şimdiye kadar 150 öğrenci kaydolmuş. bu okullara yıl boyu kayıt alabilme hakkı da tanınıyor.  okul yöneticileri 300 öğrenciye de kalacaklarını tahmin ediyor. okullar ruhsatları geç verildiği için yeteri kadar tanıtım yapamadıklarından yakınıyor. 

Birey Dershanesi, Özel Soylu Birey Temel Lisesi'ne dönüştü. [Fotoğraf: Umay Aktaş Salman/ Al Jazeera Türk]

"teog yerleştirme sıkıntısından kaçan temel liselere "

"peki, kimler bu liseleri ve ne için seçiyor" sorumuzun yanıtını, kurucu müdür cemaallettin  aydoğdu, “dershane öğrencilerimize temel liseye dönüştüğümüze dair mesajlar attık, onlardan gelenler var. teog’daki (temel eğitimden ortaöğretime geçiş) yerleştirme sıkıntıları nedeniyle uzak okullara yerleştirilen, istediği okula yerleşemeyenlerden gelen var. teog yerleştirmesiyle, kemerburgaz’da oturup adalar’a yerleştirilen bir öğrenci bize kayıt yaptırdı” diye yanıt veriyor.

okulun ücreti yıllık 7 bin tl. bu yıl özel okula gidecek öğrencilere devlet tarafından verilen teşvik de bu okulları seçmede etkili olmuş. 150 öğrenciden 145’i teşvik almış. devlet, temel liseye gidenlere 3 bin tl destek veriyor. yani bu okula gitmek isteyen biri 7 bin tl yerine 4 bin tl ödüyor. okul ücretini 10 taksit ile ödemek mümkün.

17 derslikli okulda, 13 öğretmen var. beden, müzik, görsel sanatlar gibi derslerin öğretmenleri ders saati ücreti karşılığında, diğer okullardan görevlendirilebilecek. okul dershane binası olduğu için spor salonu yok. okul yöneticileri yakınlardaki bir spor salonu ile protokol yaptıklarını söylüyor.

uzaktan eğitim verilebiliyor

bu okullar diğer liselerden farklı olarak haftada 25 saat dersi yüz yüze, geriye kalan 10 saat dersi ise uzaktan eğitim şeklinde verebilecek. aydoğdu, bunun sınava hazırlık için bir avantaj olduğunu söylüyor:

“beş ders saati sonunda öğrenciye vakit kalacak. özellikle 11 ve 12. sınıflar, boş olan sınıflarda da öğleden sonra sınava hazırlık yapabilecek, etütler yapılacak. ayrıca sosyal anlamda da öğrencilere vakit kalacak. sinema, tiyatro gibi  çeşitli etkinlikler yapabiliriz.”

aydoğdu’ya "2018-2019 eğitim yılında özel okula dönüşmek zorunda, bahçe ve müstakil bina zorunluluğu var deyince" ise, "arsa tahsisini bekliyoruz" yanıtını veriyor.

20 kişi kayıt oldu

eyüp’teki sentez dershanesi de, özel sentez temel lisesi’ne dönüştü. kontenjanı 238. henüz kayıt alabildiği öğrenci sayısı ise oldukça düşük; 20.  lise sınavlarına hazırlık eğitimi veren dershane, bu yıl eğitimine lise olarak devam edecek. okulda 7 derslik var, sabahçı ve öğlenci olarak ikili eğitim verilecek. bunadaki üç derslik, şartlara uymak için laboratuvara çevrilmiş. dershane dönemindeki 14 öğretmenden 4’ü formasyonu olmadığı için dönüşen okulda eğitim veremeyecek.

okulun ücreti yıllık 5 bin 900 tl. kuruculardan mehmet uslu, kafalarındaki pek çok soruya yanıt alamamaktan şikayetçi. meb’in altı yılını dolduran öğretmenleri kadrosuna geçireceği, formasyonu olmayanlara da formasyon imkanı tanıyacağını söylediğini ama bununla ilgili hala kesin bir adım atılmadığını söylüyor.  

uslu, kayıtları az olsa da öğrencinin mağdur olmaması için eğitime başlayacağını söylüyor.

öğretim yapılacak, peki ya eğitim ? 

“dönüşen dershanelerin fiziksel şartlarının yanı sıra eğitim şartları da çok değişecek gibi durmuyor. genelde sınava hazırlık üzerine yoğunlaşacağı söyleniyor. burası artık bir okul, öğretim yapılacak peki ya eğitim?” sorusuna uslu şu yanıtı veriyor:

“okullarda eğitim öğretim, dershanelerde öğretim var. dönüşenlerde de öğretim olacak. veliler sınava hazırlık amacıyla geliyor. lise oldu ama içeriği çok değişmeyecek. çocuk, bahçede bir ağacın altına oturup nefes alamayacak. sosyal anlamda çok bir şey katılamayabilir. ancak buralarda daha özgür kafalara sahip olabilir çocuklar.”

bağcılar’daki özel yüzyıl oğuz  fen bilimleri merkezi dershanesi de; özel savaş kılıç temel lisesi'ne dönüştü. okul, bir marketin üstedeki binada eğitim verecek. hatta okulun ilk adı olarak düşünülen "özel yüzyıl bilgi lisesi" ismi de halen afişte duruyor. henüz isim bile değişmemiş.

okulun kontenjanı 384. şu ana kadar 120 öğrenci kayıt yaptırmış. aralarında teog mağdurları da var. şile’ye kaydı çıkan bir öğrenci buraya kaldını yaptırmış. okulun ücreti 5 bin 900 tl. okulun eğitim koordinatörü osman ayçiçek, “bu seneyi atlatırsak okulu döndürebiliriz” diyor. buradaki eğitimciler okul ve dershane arasında bölünen çocukların artık bölünmeyeceğini, hem okul dersleri alacağını hem de sınava hazırlanabileceğini söylüyor. öğrencilerin 50-60 kişilik devlet okullarında okumak yerine sınava da hazırlanabileceği bu kurumları tercih ettiklerini anlatıyorlar. eğitimciler, bu modeli doğru bulduklarını söylüyorlar. 

ayçiçek,üniversite yerleştirme sistemini de teog gibi çoklu sınavlarla yapılmasının planlandığı, bu gerçekleşirse temel liselerin sınava hazırlık için daha ön plana çıkacağını düşünüyor. ayçiçek geçiş sürecinde bu temel liselerin öğrencilere hayata dair, sosyal anlamda neler katabileceği sorumuza “sosyal etkinlikler bu okullarda olmayabilir ama üniversiteye yerleştirmede başarılı olunacak. eğitim yok ama öğretim ağırlıklı olacak” yanıtını veriyor.  

"dershaneler okullaşacağına okullar dershaneleşirse yeni sorular çıkar"

türkiye özel okullar birliği derneği başkanı cem gülan, “bu bir geçiş sistemi olduğu için temel liselerin 2019’a kadar dönüşeceğini varsayacağız. dönüşmez kalırlarsa doğru olmaz. o süreye kadar  yapılan işe saygı göstereceğiz. sistem dershane baskısından kurtulacaksa kabul edilebilir” diye konuştu.

türk eğitim derneği başkanı selçuk pehlivanoğlu da sorunun gerekçesinin kaldırılmadan isim değişikliği ile her şeyin daha iyi olacağı kanaatinde olmadıklarını söylüyor. eğitim ve öğretimin birbirinden farklı şeyler olduğunu söyleyen pehlivanoğlu şöyle konuşuyor:

“dershaneler eğitim kurumu değil. dershaneleri okullaştıracağınıza, okulları dershaneleştirirseniz yeni sorunlarla karşı karşıya kalırız. dershaneye yatırım yapmış insanları mağdur etmeden, bu kurumların sadece öğretim değil eğitim verecek müesseselere dönüşmesini sağlamak lazım. geçiş dönemi ama o süre içinde bunla muhatap olacak nesil neyle karşı karşılaşacak?  dershaneyi yaratan okulların sistemi ile ilgili ne yapılması planlanıyor? biz, 'devlet özel okullara para vermesin, kdv indirsin,  arsa versin' demiştik. asıl çoğunlukta olan devlet okullarına yatırım yapılması lazımdı.”