irak'ın önde gelen şii liderlerinden mukteda sadr’ın çağrısı yanıt buldu. yaklaşık 10  bin kişilik bir grup sabah saatlerinde türkiye'nin bağdat büyükelçiliği önünde protesto gösterisi yaptı.

sadr grubu, irak parlamentosunda grup koalisyonuna ihtiyaç duymayan en büyük siyasi grup. daha önce çok sıkı korunan yeşil bölge’ye girerek parlamento binasını ve başbakanlık’ı kuşatan sadr yanlılarının protesto gösterisi bu sebeple endişe yarattı.

10 bin kişilik grup birkaç saatlik gösterinin ardından dağılmaya başlasa da birkaç yüz kişi büyükelçilik etrafında olası yeni bir çağrı için kaldı. bu sebeple binden fazla irak polis ve güvenlik güçlerine ait 100’e yakın  araç büyükelçilik çevresinde nöbet tutuyor.

sadr, pazartesi günü çağrıyı yaparken "türkiye irak'a akın etmemeli ve irak'ı, kozlarını paylaşma sahası haline getirmemeli" demişti. gösterinin irak'ı işgal etmek isteyenlere de bir ibret mesajı olacağını söylemişti.

ankara’dan heyet bağdat’a gitti

şii liderin bu çağrıyı yapmasının gerekçesi, uzun bir süredir hazırlıkları devam eden ve pazartesi sabaha karşı başlayan musul operasyonuna türkiye'nin de katılma isteği. musul’un kuzeyindeki başika kampında bu sebeple musullu sünni birliklere eğitim vermesi.

sadr’ın çağrı yaptığı saatlerde türkiye’den bir heyet de bağdat’a kritik bir ziyarette bulundu. ziyaretin sebebi, yine başika sebebiyle iki ülke arasında aylardır süren krizi çözüme bulmaktı.

dışişleri bakanlığı müsteşarı ümit yalçın başkanlığındaki heyet irak istihbarat, dışişleri ve güvenlik birimlerinden yetkililerle görüştü. ardından türkiye’ye geri döndü.

al jazeera’nin görüşmeyi takip eden kaynaklardan edindiği bilgiye göre görüşme, tansiyonun düşürülmesi açısından çok olumlu geçti. ankara’dan giden heyet iraklı yetkililere musul’la ilgili hassasiyetlerini anlattı. bunlar şii milislerin musul merkeze girmemesi, telafer’deki sünni türkmenlere yönelik katliamı korkusu ve sincar’daki pkk varlığının büyümesi.

bu üç konuda iraklı yetkililer türk heyete güvence verdi. telafer ve musul’a şii milislerin girişine engel olunacağını söyledi. sincar’da konuşlanan pkk unsurlarının bölgenin dışında başka bir yeri ele geçirmemesi, işid’le mücadele sonrası irak’taki pkk varlığına yönelik ortak hareket edilmesi konusunda fikir birliğine de varıldı.

‘başika kampı koalisyon idaresine geçsin’ önerisi

al jazeera’ye bilgi veren kaynaklar, başika kampıyla ilgili de kampta türk birliklerin kalması, eğitime devam etmesi ancak kampın koalisyon kapsamına alınmasını önerdi. iraklı yetkililer de bu fikre olumlu yaklaştı.

kampta eğitilen musullu sünni savaşçılardan oluşan ninova muhafızları, musul operasyonuna irak ordusuyla birlikte katıldı. bu fiilin durumun devam etmesi ancak kampın koasliyon himayesine girmesi konusunda muatabakat metni imzalanması için çalışıyor.

“bağdat’tan bir heyet türkiye’ye gelecek”

dışişleri bakanı mevlüt çavuşoğlu da bir ziyaret için gittiği özbekistan’da konuyla ilgili soruları yanıtlarken “görüşmeler son derece pozitif” dedi:

“düşüncelerimizi yazılı şekilde de paylaştık. onlar da başbakanlarıyla görüşüp düşüncelerini bizimle paylaşacaklar. sonra değerlendireceğiz. bu hafta içinde, hafta sonuna doğru, belki perşembe günü bu sefer bağdat’tan bir heyet türkiye’ye gelecek. iki tarafta da esasen bu işi diyalog yoluyla halletme iradesi var.”

yazılı mutabakat olmazsa fiili durum da sürebilir

bağdat ve ankara arasında başika’nın durumuyla ilgili mutabakat sağlanamasa da iki taraf da fiili durumun ilerlemesinden yana. tansiyonu azaltmak için ninova muhafızları’nın irak ordusuyla birlikte savaşmaya devam etmesi, ancak kampın koalisyonun kontrolüne girmesi planlanıyor.

ancak imzalanmış bir metin olmaması halinde yol kazaları çıkmasından korkuluyor. şimdilik türk birliklerinin operasyon bitene dek başika’da kalması konusunda iki taraf fikir birliğine vardı. operasyon sonrası kamptaki durum yeniden görüşülecek.

türk heyet ibadi’nin krizi çözme konusunda istekli ve samimi olduğunda inanıyor. görüşmede irak’ın toprak bütünlüğü ve hükümetin gücünü artırması konusunda destek verileceği de vurgulandı. bu durum, yazılı mutabakat yapma ihtimalini artırdı. ancak tahran etkisinin bu gelişmeleri olumsuz etkilemesinden endişe ediliyor.

‘barzani’nin açıklamaları anlayışla karşılanıyor’

al jazeera’nin yetkililerden aldığı bilgiye göre barzani’nin başika kampıyla ilgili yaptığı son açıklama da ankara tarafından ‘anlayışla karşılandı.’ abd ve iran tarafından sıkıştırılan ve onların desteğine ihtiyaç duyan barzani’nin açıklamaları, ankara ile erbil arasında ilişkilerin gerilmesine yol açmadı.

yetkililer aynı zamanda barzani’nin musul operasyonu sırasında elde ettiği topraklarda kalmak istediğini, bunun için de bağdat’la iyi geçinmek zorunda olduğunu söyledi.

barzani, operasyonun ilk günü olan pazartesi şunları söylemişti:

“musul'daki türk askeri varlığıyla ilgili ankara ve bağdat arasında uzlaşı yolu bulunmalıdır.  bağdat’ın rızası olmadan herhangi bir gücün operasyona katılmaması gerektiğini düşünüyoruz."

tahran etkisindeki bağdat’ın ankara’yla başika krizi

başika krizi ilk olarak aralık 2015’te başlamıştı. 2015’in başından itibaren musul'da olan türk birliğinde 4 aralık 2015'te nöbet değişimi olmuştu. türkiye’den yaklaşık 150 asker, 20 civarında tank eşliğinde başika'daki zelikan kampı'na gönderilmişti.

iran etkisindeki irak hükümeti, bu değişim üzerinden başika’daki türk askeri varlığına tepki gösterdi. irak başbakanı haydar ibadi, türk askerlerinin musul yakınlarındaki kamptan 48 saat içinde çekilmesi çağrısı yaptı, ardından irak bm’ye başvurdu. türkiye 14 aralık’ta, başika bölgesindeki türk askerlerinin bir kısmını zelikan kampı'ndan çekti.

ancak bu, bağdat yönetimine yeterli gelmedi ve 15 aralık’ta kendi talebi üzerine irak'ın başika bölgesine konuşlanan türk askerlerinin bir kısmının değil, tamamının topraklarından çekilmesini istedi.

iki ülke yetkilileri, başika kampı’ndaki türk askeri varlığı başta olmak üzere aradaki sorunların çözümü için görüşme süreci yürüttü. görüşmeler sonucunda gerginlik azaldı, mayıs 2016’da 5 ay gecikmeli olarak irak, ankara’ya büyükelçi atadı. ancak ekim 2016’daki kriz yeniden patlak verdi.

1 ekim’de toplanan türkiye büyük millet meclisi, irak ve suriye'ye sınır ötesi operasyon konusunda hükümete verilen yetkiyi 2017’ye kadar uzattı.

bu karar, başika’daki tsk’nın varlığına karşı çıkan iran destekli milletvekillerini harekete geçirdi. irak parlamentosu, 5 ekim’de türk askerinin ülkedeki varlığını sonlandırmasını, başika kampını boşaltmasını istedi. bu bildiriden sonra ilişkiler yine gerildi.

gerilimi, cumhurbaşkanı recep tayyip erdoğan irak başbakanı haydar ibadi'ye yönelik, "sen benim muhatabım değilsin, seviyemde değilsin, kalitemde değilsin. irak’ın başbakanı, istediğin kadar bağır, çağır. biz bildiğimizi okuyacağız. önce haddini bil" şeklindeki sert açıklaması takip etti.