merve kavakçı olayı, türkiye’nin yakın siyasi tarihine damgasını vuran, özellikle de muhafazakâr kesimin hafızasına kazınan olaylardan.

kamuda başörtüsü yasaklarının olduğu 1999 seçimlerinde fazilet partisi'nden milletvekili seçilen merve kavakçı, milletvekilliği yeminini edemeden meclis’ten çıkarıldı.

aslında merve kavakçı tek değildi. mhp'den nesrin ünal da başörtüsüyle milletvekili seçilmişti, ancak o başörtüsünü çıkararak yemin etmeyi tercih etti. sonraki dönemde de meclis çatısı altında başörtüsü takmadı. 

ecevit’in müdahalesi

kavakçı’nın meclis genel kurul salonu'na girmesine en büyük tepki dönemin başbakanı bülent ecevit’ten geldi. ecevit kürsüye çıktı, "türkiye'de özel yaşamda kadınların giyim kuşamına başörtüsüne kimse karışmıyor. ancak burası özel yaşam alanı değildir. devletin gelenek ve kurallarına burada görev yapanlar uymak zorundadır. burası devlete meydan okunacak yer değildir. lütfen bu hanıma haddini bildiriniz" dedi. dsp'li milletvekilleri kürsünün etrafını sardı, kavakçı yemin için kürsüye hiç çıkamadı. 

o günden sonra kavakçı'nın amerikan vatandaşı olduğu ortaya çıktı. resmen türkiye cumhuriyeti'ne bildirmediği için hakkında fezleke hazırlandı. önce kavakçı'nın dokunulmazlığı kaldırıldı, sonra da bakanlar kurulu kararıyla türkiye cumhuriyeti vatandaşlığından çıkarıldı. böylece milletvekilliği de resmen düşmüş oldu.

Merve Kavakçı, Fazilet Partisi Milletvekili Nazlı Ilıcak'la birlikte milletvekili sırasına oturdu

[[Fotoğraf: AA]]

meclis’te ilk başörtülü yemin

işte 16 yıl önce bu olayların cereyan ettiği tbmm’de bu kez 21 milletvekili başörtüleriyle yemin edecek. meclis’te ak parti’den 18, hdp’den de başörtülü üç milletvekili var. 

bir önceki yasama döneminde umre dönüşü, sonradan başını örten akp’li milletvekilleri vardı. ama adaylık süreci ve yemin sırasında başları açıktı.

seçilen isimler arasında 28 şubat mağdurları da bulunuyor. o dönemin simge isimlerinden leyla şahin usta, fatma benli, merve kavakçı'nın kardeşi ravza kavakçı kan ve hüda kaya başörtüsüyle seçimin kazananları oldu. 

‘benim için şeref’

ravza kavakçı kan için başörtüsüyle yemin etmenin yeri ve önemi çok daha büyük. o, merve kavakçı’nın kardeşi. aralarında dört yaş var. kan, ak parti istanbul milletvekili. yemin törenini türk demokrasisi açısından ümit verici olarak tanımlıyor.  

“başörtülü bir kadın olarak sayın merve kavakçı’nın zorbalıkla yemin etmesinin engellendiği kürsüde milletvekilliği andını okuyacak olmak ayrı bir heyecan veriyor. 2 mayıs 1999’da dönemin başbakanının ‘lütfen bu kadına haddini bildirin!’ haykırışıyla başlattığı ve dönemin cumhurbaşkanının ve medyasının çanak tutmasıyla devam eden kampanya, aslında tbmm’ye ve milletin egemenliğine yapılmış bir darbeydi. sayın merve kavakçı’dan sonra ilk defa tbmm’ye seçilmiş milletvekilleri olarak girip, yemin edip, hizmet edebilecek olmak büyük bir şeref. bu yemin töreniyle başörtülü olan ve olmayan kadınların yanı sıra kadın-erkek birçok farklı kesimden seçilmiş milletvekilleri ile beraber yemin edebilecek olmak şahsım ve ülkem adına ümit verici.”

Revza Kavakçı Kan: Başörtülü milletvekilleri olarak TBMM’de kendimize yer bulabiliyorsak bu AK Parti kadroları sayesinde mümkün olmuştur.

[[Fotoğraf: AA]]

‘meclisimiz için büyük bir zenginlik’

ravza kavakçı kan’a göre artık bir devir kapanıyor. bunu, ‘o gün yaşanan çirkin tablo eski türkiye’nin karanlık günlerinin bir parçası olarak tarihe gömüldü’ şeklinde özetliyor. ancak bunun 16 yıl sonra gerçekleşebilmiş olmasını da üzüntü verici. en büyük isteği, türkiye’de artık başörtülü-başörtüsüz ayrımının ortadan kalkması.

“meclis’te her kesimden insanın özellikle kadınların temsil ediliyor olması meclisimiz için büyük bir zenginlik olacak. farklı partilerden başörtülü kadınların da seçilmiş olması türkiye’de on yıllarca süregelmiş olan başörtüsü zulmünün sonuna geliniyor olmasının güzel bir göstergesi. ümidimiz en kısa zamanda türkiye için kadınların başörtüsünün bir unsur olmaktan çıkması.”

ravza kavakçı kan, 25. dönem'in uzlaşı kültürünün hâkim olduğu ve hareketli bir dönem olacağı düşüncesinde. önceliği bilgi teknolojileri, insan hakları, dış politika ve kadına karşı şiddet olacak.

Kaya: Yemin metni üst kimliği ve tek tipçiliği dayatan bir metin. Bu noktada içime sinmiyor.

[[Fotoğraf: Al Jazeera Türk]]

‘bedel ödeyen kadınlar artık meclis’te’

hüda kaya hdp’nin başörtülü üç milletvekilinden biri. istanbul’dan seçildi. hdp’nin islâmi kesime açılma politikasının en önemli unsurlarındandı. türkiye’de başörtüsü mücadelesinin öncü isimlerinden. 28 şubat sürecinde malatya'daki imam hatip lisesi öğrencilerinin başörtüsü yasağı eylemlerinde ön saflarda yerini alan kaya, yazdığı bir yazı yüzünden tutuklandı. devlet güvenlik mahkemesi’nde yargılandı ve 20 ay cezaevinde kaldı.

ona göre, başörtülü kadınlar 28 şubat süreci ardından darbeci yasalarla hesaplaşarak, meclis’te yerini alacak.

“bugün geldiğimiz noktada, başörtülü seçilen ilk vekiller olacağız, yerimizi alacağız inşallah. merve kavakçı’nın şahsında müslüman kadınlara, başörtülü kadınların hayatlarına vurulan ket vardı, acı yaşatılmıştı. bu süreçleri yaşayan, bedel ödeyen başörtülü kadınlar 28 şubat'ın arkasından aslında darbeci yasalarla hesaplaşarak meclis’te yerini alacak.”

‘bu içimizde kalan bir ukde’

kaya, merve kavakçı’nın meclis’te protesto edildiği günü unutamıyor. canlı yayında yaşananlar için ‘en büyük acılarımızdan biri’ diye bahsediyor.

“canlı yayında merve kavakçı’ya yapılan, yemin töreninde yaşanan manzara, bizim yıllardır yüreğimizi yakan ve hiç unutmadığımız en büyük acılarımızdan bir tanesi. ağlayarak izlemiştik. başörtülü bir kadının, yıllar öncesinde o çatının altından kovulmasını, aşağılanmasını, hakarete uğramasını çaresizlik ve gözyaşları içerisinde yaşadık. bu içimizde kalan bir ukde ve unutmadığımız bir manzara. hâlâ okudukça boğazımızın düğümlendiği çok taze bir anı bizim için. o anda uçup, merve kavakçı’nın yanına gidip, meclis’in kapısında ona sahip çıkmak istedim. ailece, bütün inananlar olarak ne kadar büyük çaresizlik yaşadığımızı hatırlıyorum.”

hüda kaya yeni yasama döneminden umutlu. kaya kadın vekiller arasında partiler üstü bir dayanışmanın olacağı inancında.

“erkek egemen politikaya karşı sesimizi yükseltmemiz lazım. türkiye’deki tüm kadınlar, hatta ortadoğu’nun tüm mazlum kadınları için cinayetsiz, eşit, özgür, şiddetsiz yaşam, barış dolu bir ortam oluşturabilmemiz için birlikle mücadele etmemiz lazım.”  

Leyla Şahin Usta: Türkiye'nin normalleşme sürecine katkı sağlamanın ve bu onurlu göreve seçilmiş olarak gelmenin gururunu yaşıyorum.

[[Fotoğraf: AA]]

‘milli iradenin tecellisi’

leyla şahin usta, istanbul üniversitesi cerrahpaşa tıp fakültesi'nde öğrenciyken 28 şubat sürecinde başörtüsü yasağı nedeniyle aldığı disiplin cezasını 'insan hakları ihlali' olduğu gerekçesiyle aihm'e taşıyan ilk kadın. şahin usta, ak parti konya milletvekili seçildi. 1973 doğumlu. ayrımcılığa karşı kadın hakları derneği'nde başkanlık da yaptı.

leyla şahin usta’ya göre, başörtülü vekillerin meclis’te yemin edecek olması her türlü vesayetin kaldırıldığı bir türkiye demek.

“geçilen eşik bence siyasi iradenin bağımsızlığı ve her türlü vesayetin sonlandırılmasıdır. nirengi noktası ise hukukun üstünlüğü ve adalettir. yemin töreni türkiye’nin nereden nereye geldiğinin göstergesidir. milli iradenin tecellisidir. bir dönem vesayeti savunan yasakçı, darbeci zihniyetin millet tarafından itibar görmediğidir. şu anda yaşadığımız yemin töreni aslında gayet normal bir durum ama türkiye öyle anormal dönemlerden geçip bugüne geldiği için sıradışı gibi değerlendiriliyor.” 

leyla şahin usta yeni yasama döneminde önceliklerinin kadınlar, aile, gençler ve bir hekim olarak sağlık çalışanlarının sorunları olacağını söylüyor. 

“erkek egemen bir alanda çalışmaya talip olmamız ve bu göreve gelmemizle birlikte, kadınlara güçlü olduğumuzu ve zorlukların, engellemelerin bizi yıldırmasına izin vermememiz gerektiğini anlatmalıyız. kadınlar aynı anda üç, dört işi yapabilme kabiliyetindeler; çoğu hanımefendi bunun farkına varmadan günlük hayatını sürdürüyor. biz de bu farkındalığı oluşturalım ve kadın emeğinin her alanda ne kadar kıymetli olduğunu vurgulayalım. en öncelikli konum hukukun üstünlüğü, adalet ve toplumun birbirine olan güveninin pekiştirilmesi. bu konulara özel hassasiyet gösterirsek, sorunlarımızın çözülmesinde temel atılmış olur.” 

Benli: Başı açık ya da başı kapalı diye oy vermediler, bize. Yasak kalktıktan sonra önemli olan liyâkat.

[[Fotoğraf: Al Jazeera Türk]]

‘bütün kadınlar için önemli’

fatma benli, 28 şubat sürecinde eğitimine ara vermek zorunda kalan isimlerden. o da artık milletvekili. ak parti’nin istanbul milletvekilleri arasında.

marmara üniversitesi’nde başörtüsü yasağı nedeniyle yarıda bıraktığı yüksek lisans eğitimini 2015 yılında tamamlayabildi.

fatma benli mücadeleci kimliğiyle tanınan bir hukuk insanı. başörtüsü mücadelesini dava dosyalarına dönüştüren ve hakkını mahkeme salonlarında yılmadan arayan kadınlardan.

benli yemin törenine ‘ayrı’ bir önem atfetmiyor. onun için başörtüsüyle duruşmaya girmek çok daha değerli. ama türkiye’de algının değiştiğini göstermesi açısından yemin törenini önemli buluyor.

“1999 yılında ana hâkim algı vardı. kendisinden farklı düşünen ve yaşayan insanların kendisiyle aynı ortamda bulunmaması gerektiğini, bir anlamda onların ehlileştirilmesi gerektiğini düşünen ana hâkim bir halka vardı. merve kavakçı’nın seçilmiş bir milletvekili olduğunu göz ardı ederek, sanki yaramaz bir çocuğun dışarı atılması, hatta yemin dahi ettirilmemesi ana hâkim halkanın ne kadar güçlü olduğunun göstergesi. işte bu algı değişti. eşitlik noktasında, herkesin her şeye hakkı olduğuna dair düşünce değişti. bunun türk demokrasisi açısından çok büyük kazanım olduğunu düşünüyorum. türkiye’de herkesin her noktaya gelebileceğini göstermek adına önemli, meclis’te başörtülü yemin etmek. yasaklardan bir tanesinin daha kaldırıldığını göstermek açısından önemli.”

“kadınlar talepkâr olacak”

fatma benli son 15 yılını kadın ve insan hakları konusunda çalışarak geçirmiş bir avukat. kendisine hangi görevin verileceğini tam olarak kestiremiyor ama temennisi geçmiş birikimlerinin dikkate alınması. yalnız meclis aritmetiği onda tereddüt yaratıyor.

“koalisyonlar zamanında milletvekillerinin yapacağı işlemler belli. partiler isterse işleyişi kilitleyebilirler. koalisyon olduğunda ortağınıza sormanız lazım. yapılacak işler olduğu takdirde bile başka şeylerin pazarlığı için ayak diretebiliyor. kadın, çocuk, sosyal haklar konusu ana akımda öncelik verilen konular değil. daha fazla değişmesi için çaba göstermemiz gerek. koalisyonlar, kadın vekiller için zor dönemler. kadınlar sorunu çözmek için hemen çaba gösteriyor. üstelik sonuna kadar mücadele veriyoruz. meclis’teki kadınların geçmişine baktığınızda bunu görebilirisiniz. talepkâr olacaklar.”

partileri farklı olsa da ortak bir geçmişleri var. kesin olan, bu dönem onların dönemi ve adlarını çok sık duyacağız. mücadeleci ruhlara sahipler. bir diğer ortak yönleriyse kadına yönelik şiddet gündemlerinin ilk sırasında. siyasetin hassas dengelerine yenik düşmezlerse hedefe eskisinden daha yakınlar.

kaynak: al jazeera