türkiye’ye en pahalı doğalgazı iran satıyor. türkiye, tahran'ın fiyatı düşürmesi için 2012’de uluslararası tahkim mahkemesi’ne başvurdu. cenevre’deki davada taraflar dinlenecek.

iki hafta sürmesi beklenen sürecin ardından mahkemenin kararı beklenecek. enerji bakanlığı yetkilileri, kararın en erken yıl sonu belli olmasını bekliyor.

“fiyat çok pahalı, arz güvenliği yok”

türk tarafı, iran gazının fiyatının avrupa ortalamasının hayli üzerinde olduğunu savunacak ve argümanlardan biri olarak da bu gazın arz güvenliğinin olmamasını gösterecek. özellikle kış aylarında iran’ın iç piyasadaki ihtiyacı artınca, tahran gönderdiği gazda kısıntı yapabiliyor.

“doğalgazda iran’a 492, rusya’ya 410, azerbaycan’a 330 dolar”

konuya yakın kaynakların verdiği bilgiye göre doğalgazda avrupa ortalaması 400 dolar civarında ve türkiye, 1000 metreküp doğalgaz için iran’a 492, rusya’ya 410, azerbaycan’a 330 dolar ödüyor.

rus gazında özel sektörde ise fiyat 306 dolara düştü, çünkü sektör kurdaki yükselişin ardından geçen haftalarda gazprom’dan geçici indirim istemişti.

“türkiye’nin eli güçlü, fiyat 350 dolar olabilir”

enerji bakanlığı yetkilileri davanın sonucuna ilişkin yorum yapmaktan kaçınırken, enerji sektörü türkiye’nin elinin güçlü olduğu görüşünde. al jazeera’ye bilgi veren eski bir botaş yöneticisi, önceki davada da türkiye’nin haklı bulunduğunu hatırlatarak, bu kez fiyatın 350 dolara düşmesini beklediğini söylüyor.

ilk dava 2004’te açıldı, türkiye yüzde 16,5 indirim aldı

bu, türkiye’nin iran’a karşı ilk girişimi değil. türkiye daha önce de 2004’te tahkime gitmiş, iran ulusal doğalgaz şirketi nigc’e karşı açılan dava sonucunda botaş’ın fiyat revizyonu isteği haklı bulunmuştu. botaş bu davada yüzde 16,5’luk indirim almıştı. bu kapsamda nigc’den geçmiş döneme ait yaklaşık 971 milyon dolar tahsil edilmişti.

fiyat neden pahalı?

iran’dan türkiye’ye yılda 10 milyar metreküp doğal gaz sevkiyatına ilişkin 25 yıl süreli doğal gaz alım satım anlaşması 1996 yılında botaş ve iran ulusal gaz şirketi (nigc) arasında imzalandı. konuya yakın kaynakların verdiği bilgiye göre refahyol döneminde imzalanan anlaşma hızlı yapıldı, formül yapısı fiyat artışına neden oldu.

anlaşma çerçevesinde 10 aralık 2001’den bu yana iran’dan doğal gaz alımı yapılıyor. anlaşma ile teslimatların başladığı 2001 yılından itibaren iran’dan 2013 yılı sonuna kadar 65,9 milyar metreküp doğal gaz ithal edildi.

iran’ın doğalgazda en büyük müşterisi türkiye

bp’nin hazırladığı son rapora göre iran 33.6 trilyon metreküp ile dünyanın en büyük doğalgaz rezervlerinin sahibi.

ancak iç tüketimin fazlalığı ve ambargolar nedeniyle ihracat yaptığı ülke sayısı sınırlı.

dünyaya yılda 9.4 milyar metreküp gaz ihraç ediyor. en büyük müşterisi türkiye’ye 2013’te 9 milyar metreküp gönderdi. bu, türkiye'nin ithal ettiği doğalgazın yaklaşık yüzde 23'ünü oluşturuyor.

iran bunun dışında ermenistan ve azerbaycan’a da cuzi miktarlarda doğalgaz satıyor. bu iki ülkeye 1000 metreküp için fiyatın 200-250 dolar civarında olduğu ifade ediliyor.

tahran, yaptırımların yumuşaması ile birlikte doğalgazda üretimi artırmak istiyor. bunun için yeni hükümet, 2013 sonunda yatırımcıları ülkeye davet etti.

iran, 2014’te irak’a günde 25 milyon metreküp ihracata başlamaya hazırlanıyor. iran ayrıca pakistan ile arasındaki boru hattı projesine de hız verdi. 1.3 milyar dolarlık boru hattını tamamlayıp, pakistan’a günde 21.5 milyon metreküp ihracat planlıyor.