erbil’de faaliyet yürüten türk şirketleri, geçen yıldan beri ödenek sıkıntısı da yaşıyor. bunun en önemli nedeni, irak merkezi hükümeti’nin, bölgesel kürt yönetimi’ne yıllık ödeneği bu yıl hala aktarmaması. ödenek gelmeyince firmalar paralarını alamadı. yaşanan bu sıkıntıya işid’in kürt bölgesine saldırması da etklenince iş dünyasındaki kaygı ve tedirginlik daha da arttı.

yaptıkları işin karşılığını alamayan türk şirketlerin birçoğu işlerini beklemeye aldı, kaygılanan işçiler türkiye’ye döndü. bazı firmalar yıllık izin adı altında personelini tatile gönderdi. erbil’i terk eden işadamları da oldu. kalan firma sahipleri ise kaygılı. 

bunlardan biri de inşaat mühendisi murat baysal. merkezi istanbul’da bulunan proje şirketi creative design’ın sahibi olan baysal ile erbil’deki şubelerinde görüştük.  

kürt bölgesinde şu ana kadara aralarında çok büyük projelerin de olduğu 130 proje hazırlayan baysal, beş yıldır erbil’de.

‘şok etkisi yarattı’

murat baysal, işid saldırıları sonrası iş camiasında yaşananları şöyle özetliyor:

“ilk günlerde küçük şok etkisi yarattığını söyleyebiliriz. son 10 gündür tedirginlik yaşandı. çünkü hiçbirimiz işid’in kürt bölgesine saldıracağını beklemiyorduk, tahmin etmiyorduk, aniden oldu. tedirginlikten dolayı çalışanların bir kısmı gitti ama firmalar burada. gidenlerden dönenler de var. son iki gündür iş dünyasının yaşadığı ciddi kaygılar da azılmış durumda. abd’nin işid’i vurması, avrupa ülkelerinin kürt bölgesi için ‘kırmızı çizgimizdir’ anlamındaki açıklamaları, iş dünyasına moral oldu söyleyebiliriz.”

murat baysal, türk firmalarının yaşadığı sorunların işid saldırıları öncesinde de zaten olduğunu hatırlatıyor:

"merkezi hükümetin yıllık ödeneği kürt hükümeti’ne aktarmamasıyla firmalar ödeneklerini gecikmeli alıyorlardı. ayrıca hem burada hem de irak’ta hükümet kurma süreçleri de çok uzun sürdü. bu da zaten ciddi bir şekilde sıkıntıya neden olmuştu. varolan sıkıntılar işid saldırılarıyla birlikte arttı”. 

yaşanan bu durumdan firmasının da dolaylı etkilendiğini söyleyen baysal “bizim doğrudan devletten aldığımız işler yok. özel şirketlere projeler hazırlıyoruz. şirketler ödeneklerini alamayınca bu durum kuşkusuz bizi de etkiledi” ifadelerini kullanıyor.

‘yatırım yapmaya devam edeceğiz’

baysal sahibi, üzerinde çalıştıkları projelerini şimdilik durdurduklarını ama 10 gün içinde tamamlayacaklarını da sözlerine ekliyor:

“şu anda birçok türk firması beklemede. türkiye’den buraya mallar iran üzerinden gelmeye başladı ama türkiye’deki mal yollayan firmalar burayı bilmedikleri için biraz tedirgin oldular. bu yüzden kapıda gecikmeler oldu.”

12 milyon dolarlık yatırıma devam

peki, türk firmalarının da etkilendiği ekonomideki bu durgunluk ne zamana kadar böyle sürer?

murat baysal şu yanıtı veriyor: “kanaatime göre, eylül ayıyla birlikte iş dünyasında yeniden bir canlanma  başlayacak. işid sorunu biterse, tehdit unsuru olmaktan çıkarsa, ekonominin hızlıca toparlanacağını düşünüyorum. şimdilik bir durgunluk var ama biz yatırım yapmaya devam edeceğiz. işimizi sürdüreceğiz.”

murat baysal, erbil’de 22 katlı bir iş merkezi inşaatını kendilerinin yapacağını hatırlatıyor ve “dört gün önce iş sahipleriyle toplantı yaptık. olası riskleri değerlendirdik. sonuç olarak, 1 eylül’e kadar yavaş çalışma, o tarihten sonra da hızlıca işe devam etme kararı aldık. 12 milyon dolarlık bir proje bu” diyor.

‘tırlar getirecek yük bulamıyor’

pan inşaatın sahibi mehmet kocatürk de, son günlerde aksamalar yaşandığını söylüyor. ilk günlerde türkiye’ye giden işçilerin yeniden döndüğünü hatırlatan kocatürk, temel sıkıntılarının türk firmalarının malzeme göndermemesi olduğunu söylüyor: “ülkeye giren tır sayısında azalmalar var. mersin’den erbil’e eskiden 2500 dolara yük taşıyan tırlar şimdi 1300 dolara taşıyor. yük bulamadıkları için fiyatları düşürdüler. yük yok, olsa getirecekler. bu durum yaşananları özetliyor aslında.”

pan inşaat'ın sahibi geçen yıldan beri ödeme sıkıntısının olduğunu dile getirerek “sonuçta burada bir savaş var. iş yapmak isteyen herkes şaşkın. bağdat’ta hükümet kurulursa, anlaşma olursa yatırımı olumlu etkiler”  diyor. 

Erbildeki Bejan lokantanın sahibi Selahattin Özdemir [Fotoğraf:Özgür Tekşen/Al Jazeera Türk]

türk lokantaları da etkilendi

işid saldırıları türk inşaat firmalarının yanısıra türk lokantalarını da etkiledi. erbil merkezdeki bejan resturant'ın sahibi diyarbakırlı selahattin özdemir sekiz yıldır burada. son 10 güne kadar işlerinin çok iyi olduğunu hatırlatan özdemir şunları söylüyor: “yüzde 60 müşterimiz şu an yok. arap turistler gelmiyor, inşaatçılar gelmiyor. türk işadamları olmasa, turist gelmezse işler durma noktasına geliyor. şu an cebimizden harcıyoruz. böyle giderse kapanmayla karşı karşıya kalacağız”.

kaynak: al jazeera