dershanenin rehberlik odasında öğretmenleriyle tercih listesi hazırlayan sibel nur biltekin’i zor bir karar bekliyor. ortalama bir yerleştirme puanı olan biltekin’in anadolu lisesine yerleşme ihtimali düşük. meslek lisesi de istemiyor. ancak artık ‘düz lise’ler kaldırıldığı için meslek lisesi ya da imam hatip liseleri mecburi istikameti. biltekin de tercih listesine istemeyerek de olsa açıkta kalmamak için düşük puanlı meslek liselerini ekliyor.

liselere yerleşmek için tercih dönemi bugün sona eriyor. 1 milyon 273 bin 699 sekizinci sınıf öğrencisi bu yıl liselere yerleştirilecek. yerleştirme sonuçları 22 ağustos’ta açıklanacak. lise tercihi yapmak son iki yıldır biraz daha zorlu. çünkü meb, 2010'da düz liseleri kaldırma kararı aldı.  bu liselerden kimi anadolu, kimi anadolu meslek ve anadolu imam hatip, kimi de çok programlı anadolu lisesi’ne dönüştürüldü.

liselerin dönüşümü dört yıl sürdü

dönüşüm dört yıl sürdü. 2013-2014 eğitim döneminin sona ermesiyle de düz liseler tarihe karıştı. eğitim reformu girişimi'nin (erg) eğitim izleme 2013 raporu'na göre, okulların dönüşmesi ve yeni açılan liselerle birlikte mesleki ve teknik lise sayısı yüzde 23, anadolu lisesi sayısı yüzde 57 ve imam-hatip ve anadolu imam-hatip lisesi sayısı yüzde 73 oranında arttı. 

sınavsız lise yok 

artık tüm liseler temel eğitimden ortaöğretime geçiş (teog) kapsamında yapılan merkezi sınav sonuçlarına göre öğrenci kabul ediyor. milli eğitim bakanı nabi avcı, 'kimsenin istemediği bir okula zorla yerleştirilmesi söz konusu olmadığını' açıkladı. ama anadolu liselerine puanı yetmeyen öğrenciler formlarına, düz lise diye bir tercih olmadığı için meslek ya da imam hatip lisesi işaretlemek durumunda kalıyor. 

ilk listeyle yerleşemeyen ikinci listeye kalıyor

sisteme göre, öğrenciler önce 15 okulluk a grubu tercih listelerini oluşturdu. sonra da sadece okul türünü yazdıkları b grubu tercih listelerini hazırladı. bu listede öğrenciler kendilerine sunulan anadolu lisesi, anadolu meslek lisesi, anadolu imam hatip lisesi, fen lisesi, sosyal bilimler lisesi, çok programlı anadolu lisesi olmak üzere altı okul türünden dört okul türünü seçmek zorunda. ilk listede tercih ettiği 15 okuldan hiçbirine giremeyenleri, bakanlık, öğrencinin ikinci tercih listesindeki okullardan birine otomatik olarak kaydediyor.

yani meb, öğrencileri tercihine göre en yakın boş kontenjanı olan okula puanına göre yerleştiriyor.

açıkta kalma yok, meb adrese yakın okula yerleştiriyor

ancak ilk tercih listesinde anadolu lisesi kazanamayan bir öğrenci ikinci listede öncelikli olarak anadolu lisesi, fen ya da sosyal bilimler lisesi türünü işaretlese de bu okullar yüksek puanlı öğrencileri aldığı için girmesi zor. bu nedenle öğrencilerin evlerine yakın meslek ve anadolu lisesi programlarının olduğu çok programlı liselere, meslek lisesi ya da imam hatip liselerine otomatik kaydının yapılması çok daha kuvvetli bir ihtimal. öğrenci adresinin yakınındaki ikinci listedeki dört okul türünden birine yerleşemezse de açıkta kalmıyor.

bu kez de oturduğu ilçe dışında üç ilçe belirleniyor. öğrencinin seçtiği dört okul türüne göre bu üç ilçeden uygun okul bulunuyor. öğrencilerin a ve b tercih listesindeki hiçbir okula yerleşmemesi ya da tercih yapmaması durumunda da meb, öğrenciyi adresine bakarak bir okula otomatik olarak kaydediyor.  

anadolu lisesine giremezsen...

öğrenciler, b grubu denilen ikinci tercih listesine kalmak istemiyor. sibel nur biltekin bu öğrencilerden biri. lise yerleştirme puanı düşük. türkiye genelinde başarı sıralamasında yüzde 42’lik dilimde. fen bilimleri merkezi dershanesi bayrampaşa şubesi öğrencisi. şubedeki öğretmenleriyle tercih listesini oluşturuyor. gaziosmanpaşa’da yaşayan biltekin, ilçedeki anadolu liselerinin birçoğuna giremiyor. bu nedenle yakın ilçelerdeki üç anadolu lisesini tercih listesinin başına yazdı.

biltekin, meslek lisesine gitmektense çok programlı lise bünyesindeki anadolu liselerinde şansını denemek istiyor. oturduğu yere daha uzak olsa da meslek lisesi yerine eyüp ve fatih’teki 'çok programlı anadolu liseleri’ni de listeye yazıyor. geriye kalan altı tercihine ise meslek lisesi yazıyor. çünkü gidebilme ihtimali olan tüm anadolu liselerini zaten üst tercihine yazmıştı.ve puanına göre evine yakın yazabileceği başka anadolu lisesi yok.  

'meslek lisesi istemiyordum ama yapılacak bir şey yok'

biltekin, meslek lisesine gitmek istemediğini belirterek “anadolu lisesi istiyorum çünkü bu okulların önü açık. en azından lisede hangi mesleği seçmek istediğime karar verdiğimde ona göre alan seçer ve üniversite sınavında bana lazım olacak dersleri okulda görebilirim. ancak meslek lisesinde daha çok meslek dersleri alacağım. sonra o mesleği seçmek istemezsem işim daha zor. üniversite sınavı için gerekli dersleri almadığım için üniversiteyi kazanmam zorlaşıyor. ama puanım düşük. meslek lisesi de yazdım. yapılacak bir şey yok” diye konuşuyor.

imam hatip yazmamak için...

biltekin, ikinci tercih listesinde de seçmek zorunda olduğu dört okul türünü anadolu lisesi, çok programlı anadolu lisesi, anadolu meslek lisesi ve fen lisesi olarak belirliyor. puanı zaten anadolu ve fen liselerine yetmeyeceğini biliyor ama imam hatip lisesini okul türü olarak seçmek istemediği için böyle yapıyor. seçtiği dört okul türünden yerleşme ihtimali yüksek olan meslek lisesi. yani ilk listedeki meslek liselerini kazanamasa bile ikinci listedeki meslek lisesi tercihine girecek gibi görünüyor. fen bilimleri merkezi dershanesi bayrampaşa şubesi öğretmeni eyüp gengeç, tercihlerinde çok zorlandıklarını, sistemin düşük puanlı, anadolu liselerine yerleşemeyen öğrencilere meslek ve imam hatip liseleri dışında bir seçenek bırakmadığını doğruluyor.   

'sınavla giriş eğitimde eşitsizliği artırıyor'

eğitim reformu girişimi (erg) araştırma koordinatörü alper dinçer, artık tüm liselere sınavla girilmesinin eğitimdeki eşitsizliği artıracağını belirtiyor. 'toplumda oluşan meslek liselerine başarısız öğrenciler gider' yargısının bu sistemle daha da kuvvetleneceğini belirten dinçer şöyle konuşuyor:

"mevcut durumda asıl mesele öğrencilerin tamamının artık liselere sınavla girmeleri ve puanları temelinde okullara ayrılması. puanlara göre başarılı, başarısız öğrencileri depoladığımız okullar var artık. zaten eşitsiz olan sistemi daha da eşitsiz kılıyor bu. teog gibi bir modele geçmek yerine sınava giren öğrenci sayısını azaltacak model üzerine düşünülse daha iyi olurdu. öğrenciler kendi ilgi ve yetenekleri doğrultusunda seçim yapabilmeli. rehberlik sistemi zayıf. ayrıca artık tüm okullar anadolu lisesi. okulların anadolu lisesi olmasının eğitimin niteliğine olumlu etki yapacağını beklememek lazım. nitelikli eğitimin belirleyicisi okul yöneticisi ve öğretmenler. onların desteklenmesi lazım. bu değişmediği sürece nitelik de değişmez. sınav sistemi ve okulların tabelaları değişmiş oluyor. 2004'ten beri sınav sisteminde yapılan altıncı değişiklik bu. "