yüzyıllar öncesinden günümüze kadar gelen yağlı güreş geçen süre içerisinde birçok değişikliğe uğradı.
değişmeyen tek şey ise pehlivanların giydiği 'kıspet' oldu.

önceleri manda derisinden üretilen kıspet, dericiliğin gelişmesiyle birlikte günümüzde dana derisinden dikiliyor.

el işçiliği ve ustalık gerektiren kıspeti diken kişi sayısı gün geçtikçe azalıyor.

72 yaşındaki irfan şahin yaşayan son kıspet ustası. unesco (birleşmiş milletler eğitim, bilim ve kültür örgütü) tarafından 2012 yılında 'yaşayan insan hazineleri' arasına alınan irfan usta, biga'daki atölyesinde sanatını yaşatmaya çalışıyor.

653'üncü tarihi kırkpınar yağlı güreşleri bugünkü törenlerle başlayacak. edirne'nin sarayiçi mevkiinde müsabakalar cuma ve cumartesi düzenlenecek.

kırkpınar öncesi irfan usta, kaybolmaya yüz tutan mesleğini al jazeera'ye anlattı.

kıspet bir pehlivan için ne ifade eder?

pehlivan kıspetini alır, önce allah'a sonra yüreğine güvenerek çayıra çıkar. kıspet pehlivanın yol arkadaşıdır. kıspet pehlivanın yarısıdır. pehlivan kıspetini giydiğinde içinde kendisini iyi hissetmezse zaten o güreşini yapamaz. onun için kıspet yağlı güreşte yarı yarıya rol oynar. kıspet bir sanattır, giymek de yürek ve cesaret ister.

mesleğe ne zaman başladınız?
askerden döndüğümde başladım. astsubay okuluna gitmek istiyordum ama olmadı. babama,"bir sanat öğrenmek istiyorum" dedim. o da beni bir saraçın yanına verdi. o zamanlar hayvanlar için yular, eyer gibi şeyler dikiyorduk. tarımda makinalar çoğalınca kıspet işine geçtik.

ustalığa geçmeniz nasıl oldu?

türkiye'de iki tane kıspet ustası vardı. istanbullu hidayet usta, bigalı mustafa usta. ben mustafa usta'nın kalfasıyım. 1966-67 senelerinde ikisi de vefat etti. türkiye'de tek ben kaldım.

İrfan Şahin, yağlı güreşte 4 kuşağa kıspet dikti.

[[Fotoğraf: Özgür Tekşen/Al Jazeera Türk]]

diktikleriniz arasında en unutamadığınız kıspet hangisi?

ordulu mustafa'ya diktiğim kıspet, en başarılı kıspetim. 28 sene kırkpınar'da altın kemer alınamamıştı, ordulu mustafa'ya diktim. benim diktiğim kıspetle altın kemeri aldı 28 sene sonra. o başarı bana bir kez daha büyük bir şevk verdi.

başka hangi pehlivanlarla çalıştınız?

türkiye'de dikmediğim hiçbir ünlü isim kalmadı. buna allah rahmet eylesin gazanfer bilge dahil. irfan atan'lar, adil atan'lar, ordulu mustafa sezai kanmaz (kör sezai derler kendisine), ülfettin çekmece, kara ali, ordulu mustafa. bunların hepsine diktim. dört nesle kıspet diktim. efsane başpehlivan, şu anda türkiye'de cumhuriyet tarihinin en ünlü pehlivanı ahmet taşçı, kendisine 25 sene kıspet diktim ve bu kıspetlerle dokuz kez başpehlivanlık aldı. iki kez altın kemer kazandı. şu anda kendisi karamürsel'de yaşıyor, çok sağlıklı. son olarak da kendisine müzelik bir kıspet dikeceğiz allah nasip ederse. 57 yaşında o kıspetle güreş yapacak.

maddi olarak karşılığını alabildiniz mi?

bir kıspetle iki, üç gün uğraşırsın. pehlivanlar hali vakti yerinde insanlar değil. onlara firmalar sponsor olur. onlar sponsorlardan paralarını alıncaya kadar da akla karayı seçersin. bu işi yapıyorsan büyük beklentilerin olmayacak. ben bağkur emeklisiyim. hayatım boyunca en düşük bir memurun bir ayda kazandığından fazla kazanmadım. ben hayatımı bunlarla kazandım, bunlarla geçindim. çok az da olsa gelirim buydu. ben hayatımdan memnunum.

hiç çırak yetiştirdiniz mi?

biga'da mehmet usta var. izmir'de murat boncuk var. şu benim en güzel çırağım bursa'daki uğur usta. diğerleri mehmet usta bıraktı. murat boncuk çok çabaladı ama olmadı. ama uğur usta, "senin mesleğini ben yürüteceğim" dedi. şu anda türkiye'de pehlivanların hemen hemen yüzde sekseninin kıspetlerini dikiyor. bir tane daha çırağımız var samsun tarafında. onlar da şu an çalışıyor. ama bu sayı çok az. başlayan bir süre sonra bırakıyor. ben bunun mücadelesini veriyorum. sanat okullarıyla beraber, belediyelerin desteğiyle bunu yaymamız lazım. 

yağlı güreş geçen sürede çok değişti mi sizce?

yağlı güreş değişti. benim çocukluğumda iki tane pehlivan çıkar ortaya saatlerce güreşirdi. benim zamanımda kırpınar'a 300 tane pehlivan giderdi. şimdi 1000-1500 pehlivan katılıyor. pehlivan şu anda 40 dakika güreşiyor. 10 dakika sonra puanlama. benim çocukluğumda, manda derisinden yapılırdı kıspetler. 1960 yılından sonra tabakhanenin gelişmesiyle beraber dana derisinden yapılmaya başlandı ve pehlivanlar çok teknik güreş yapmaya başladı. biz 10 kiloluk kıspeti, 1 kilo 800 grama kadar düşürdük. zamana biz de uyduk.

bu sene nasıl bir kırkpınar bekliyorsunuz?

bu sene çok değişik bir kırkpınar bekliyorum. hemen hemen 40 tane başpehlivan var. bunların arasından sıyrılıp almak... allah kendilerine gayret, kuvvet versin.

kaynak: al jazeera