wadi; irak kürdistan özerk bölgesi'nde 20 yıldır faaliyet gösteren almanya kökenli bir sivil toplum kuruluşu. toplumsal projeler üzerinde çalışan kuruluşun gündeminde son 10 yıldır genital sakatlama ya da halk arasında bilinen adıyla 'kadın sünneti' var. merkezi süleymaniye kentinde bulunan kuruluş, bir yandan genital sakatlama oranını tespit etmeye çalışırken, diğer yandan da bunu durdurmak için kampanyalar yürütüyor. çok sayıda kadın, kuruluşun bünyesinde gönüllü çalışıyor. bunlardan ikisi gonca ve şinna. her ikisi de 10 yıla yakın bir süredir genital sakatlama ile mücadelede aktif rol alıyor. bu kadar aktif olmalarının en önemli nedeni ise ikisinin de bu uygulamanın mağduru olmaları. 

gerçek isimlerinin kullanılmasını, yüzlerinin gösterilmesini istemiyorlar. gonca adını kullanan kadın 27 yaşında evli ve 2 çocuk annesi. 7 yaşındayken ailesi tarafından genital sakatlamaya maruz bırakılmış. o günü bütün detaylarıyla hatırladığını söylüyor. gonca, acısını bugün bile unutamadığını belirtiyor: 

asıl mesleği öğretmenlik olan gonca, şimdi kadınları bu konuda bilinçlendirmek için çaba harcıyor.  

 

 

gonca gibi şinna da genital sakatlama mağduru. bunun hayatına etkisini anlatırken, kızgınlığı ve tepkisi yüz hatlarına vuruyor. korku ve utanç duyduğunu ifade ederek "bu benim vücudum ve kimsenin dokunmaya hakkı olmadığını düşünüyorum.  beni kesmeye götürdüklerinde çok kızdım utandım ve hala daha kızgınım. o tarihi tam hatırlamıyorum ve o tarihten nefret ediyorum. o tarih  benim için ölüm günüdür. o günden sonra ben öldüm, artık yaşamıyorum" diye konuşuyor.

gonca ve şinna’nın gönüllü destek verdikleri wadi’nin proje direktörü thomas von der osten sacken’a göre, bu geleneğin kökeninde kadının cinsel yaşamının kontrol edilemeyeceği endişesi var. bu nedenle genital sakatlama, dini inançlar gerekçe gösterilerek yüzyıllardır yapılıyor.

wadi, öncelikle uygulamanın oranını belirlemek için 2008 ve 2010 yıllarında irak’ın kürt bölgesi ve kerkük’te 2904 kadınla yüzyüze görüştü. kuruluşun proje direktörü sacken, uygulamanın bölgede oldukça yaygın olduğunu söylüyor ve o dönem yaptıkları araştırmadan çıkan rakamları paylaşıyor.

 

araştırmalarla beraber kampanyalar da yürüten wadi, çalışmaların sonucunu görebilmek için 2013’te büyük bir araştırma daha yaptı. oranlarda ciddi düşüşler tespit edildi. thomas von der osten sacken “şimdi insanlar açıkça konuşmuyor. ama ipuçları azaldığını gösteriyor. germiyan ve halepçe’de yeni vaka sayısı yüzde onların altına düştü. pişder’de yeni vaka sayısı yüzde 50’lere kadar düştü” diye konuşuyor. sacken, çalışma yapılmayan alanlarda ise oranın halen yüksek olduğunu söyledi. 

genital sakatlama üzerine çalışan bir kuruluş da ema. adı türkçe "bizimki" anlamına gelen ema’nın merkezi erbil’de. uygulamanın yasaklanması için verdikleri mücadele ile 2011 yılında önemli başarılar elde etti. ema direktörü bahar ali, sivil toplumun çabalarıyla genital sakatlamanın yasaklandığını söyledi. ali, "2011 yılında yeni bir yasa çıktı, kadına yönelik şiddetin önlenmesi yasası, 'şiddet nedir, neyi içerir devlet ne yapmalıdır?' bu yasaya bir madde eklendi. bu madde sadece özel olarak bu uygulamadan söz ediyor. kim yaparsa cezalandırılır. özellikle anne ve babası yaptırırsa onlar cezalandırılır, yapan doktor ve hastane cezalandırılır. hem para cezası var hem hapis cezası var.cezası 5 milyon dinar ile 6 aya kadar hapis” dedi.

genital sakatlama ile ilgili irak’ın diğer kentlerinde de çalışmalara başlanmış durumda. wadi ise kürt bölgesinde başarılı çalışmalarının ardından tüm ortadoğu ülkelerini kapsayan yeni bir projeyi hayata geçirdi. projenin merkezi umman. hedef diğer ülkelerdeki kadınları da bu uygulamanın mağduru olmaktan kurtarmak.