izmir'in menderes ilçesi'ne bağlı gümüldür, yaş sebze ve meyve sektöründe, "satsuma" cinsi mandalinasıyla başı çeken yerlerden birisi. turizm merkezi olmasının yanı sıra ülkenin en kaliteli mandalinalarının yetiştiği gümüldür, bugünlerde, yaz ayları geride kalmasına rağmen yine hareketli. bölgede yaşayan üreticiler bir yıl boyunca el emeği göz nuru yetiştirdikleri mandalinaların kesimi için kolları sıvamış durumda.

özenle toplanıyorlar

Mandalina işçileri, işlerinde dikkatli. [Fotoğraf: Turaç TOP / Al Jazeera Türk]

bahçelerde meşakkatli bir çalışma göze çarpıyor.

yakın yerlerden getirilen mevsimlik işçilerin itinayla toplayıp kasalara yükledikleri mandalinalar, kamyonlarla alıcılarına yollanıyor. günlüğü 30-35 liradan çalışan kadın, erkek işçiler de geçim derdinde ve işlerini yaparken çok dikkatliler. önemli olan, mandalinaların koparılmadan dalından makasla kesilmesi ve yere düşürülmemesi. bir bahçedeki toplama ekibi; kesimci, küfeci, merdivenci ve istifçiden oluşuyor. sayıları 50-55’i bulan ekipler bir günde 10-15 ton hasat yapabiliyor. mandalina hasadı bu şekilde kasım ayının sonuna kadar sürüyor.

İlk fidanı diken Nusret Şener, arkadaşlarıyla. [Fotoğraf: Al Jazeera Türk]

dedesi yörenin kaderini değiştirdi

bu yılki ürünlerini toplayan üreticilerden 50 yaşındaki şevket şener için yaptığı işin diğerlerinden ayrı bir önemi var. 

karadenizlililerin japonya’nın satsuma adası’nda tanıyıp sevdikleri, sonra da vatanlarına getirdikleri fidan, gümüldür’ü dünyaya tanıtmış. fidanları ilk kez gümüldür'e getirense şevket şener'in dedesi nusret şener. memleketi rize’den gümüldür'e satsuma fidanları getiren nusret şener, bunları komşusu halil kumpas’ın bahçesine dikmiş. bahçenin yanından akan dere, fidanların kendilerini anavatanlarında sanmasını sağlayan iklim koşullarını yaratınca gümüldür’ün kaderi belli olmuş ve bugün yaklaşık 12 bin dönümlük arazide satsuma yetiştiriliyor, yılda 40 bin tonluk üretimin büyük bölümü de ihraç ediliyor.

'şükran duyuyoruz'

şevket şener, dedesinden kalan topraklarda üçüncü kuşak olarak üretime devam ediyor. karadenizli olarak mandalina üretimiyle uğraşmasının ilginç bulunduğunu söyleyen şener, “bu bölgedeki herkes dedeme şükran duyuyor” diyor ve ekliyor:

“rize’de, özellikle sahil kesiminde mandalina kısıtlı olarak yetiştirilir. ancak güneş görmediği için tatlı değillerdir. dedemin o dönem aklına bataklık olan bu bölgede turunç ağaçlarından esinlenerek ilk mandalina fidanını dikmek gelmiş. rize’den getirip uygulamış. daha sonra tutunca ve kaliteli ürünler alınınca burası kalkınmış, ekonomi canlanmış. o kadar iyi bir verim alınmışki, buradaki mandalinanın ünü dünyaya yayılmış. şimdilerde neredeyse her yerde mandalina yetiştiriliyor. insanların asıl geçim kaynağı mandalina olunca dedemin de girişimciliği ve önemi ortaya çıkıyor.”

'çocuklarım devam etmez'

üç çocuk babası şener, dedesinin gururunu yaşıyor ancak haksız rekabet, yetersiz teşvik, masrafların artması gibi gerekçelerle geleceklerinden endişeli.

[Fotoğraf: Turaç TOP / Al Jazeera Türk]

“geçen yıla göre rekolte yüksek, ancak kilogram başına fiyatlar 85-90 kuruş. neredeyse 10 yıldır fiyatlar hep aynı. ama bunun yanında gübre, işçi maliyeti, sulama, paketleme gibi masraflar sürekli artıyor. bunun yanında artık her yerde kaliteye bakılmaksızın mandalina yetiştiriliyor. yakınımızdaki pamuk diyarı söke’de bile artık mandalina var. adana'da, mersin’de de durum aynı. oradaki erkenci mandalinalar daha önce toplanıyor. böyle olunca iç piyasada haksız rekabet yaşanıyor. ürün çok olunca satılacak yer bulmak da zorlaşıyor. bir de iyi, güvenilir tüccarların sayısı azaldı. çoğu üretici dolandırılıyor. hükümetin mandalinayla ilgili politikalarını gözden geçirmesi gerekiyor. keyfi bir ürün olarak algılanıp yeterli teşvikler yapılmıyor. hangi ürün, nerede daha kaliteli yetişiyorsa oradaki üreticileri daha fazla desteklemesi gerekir. yoksa biz zaten kıt kanaat geçiniyoruz. bizden sonraki nesiller için kazancımız iyice çerez parası olacak. meslek sahibi olmaları gerekecek.”

'destek şart'

Seferihisar İlçesi Mandalina Üreticileri Birliği İkinci Başkanı Ali Özay. [Fotoğraf: Turaç TOP / Al jazeera Türk]

seferihisar ilçesi mandalina üreticileri birliği ikinci başkanı ali özay da maliyetlerin artmasından dertli.

“maliyetler sürekli giderek artıyor. maliyetler artarken, kilo başı fiyatı aynı. mal tarlada ucuz ama tezgahta öyle değil. devlet desteği dönüm başına 20-30 kuruş. ama bu artan maliyetlerin yanında yeterli değil. ab çiftçisinin destekleri fazla ve o nedenle dünyada da geri kalıyoruz. üretici ayakta kalmaya çalışıyor. birlik olarak da üretici ve tüccar arasında dengeleyici olarak destek veriyoruz. devletin de üreticiyi desteklemesini istiyoruz. teşviklerin arttırılması lazım. bu sezon da üreticiler için inşallah hayırlı bir sezon olur.”

'üretici zorlanıyor'

Mandalina üreticisi Savaş Arıcı. [Fotoğraf: Turaç TOP / Al Jazeera Türk]

mandalina üreticisi savaş arıcı da piyasada haddinden fazla ürün olduğundan yakınıyor. damlama - sulama sisteminin mandalina üretimini tüm bölgelerde artırdığını belirten arıcı, “iyi veya kötü para kazanıyoruz. ancak rekolte çokluğu üreticiyi zorluyor. herkes, her yere dikmeye başladı. dağlarda bile mandalina ağaçları var. böyle olunca da haddinden çok mal var. iç piyasada alıcı bulunamıyor. en önemli ihraç yerlerimizden ortadoğu’da yaşananlar da hepimizi etkiledi. masraflar da sürekli artıyor. tüm bu olumsuzluklar sektörü etkiliyor. bu gidişe son verilmeli” diye konuştu.

[Fotoğraf: Turaç TOP / Al Jazeera Türk]

türkiye geçen yıl 41 ülkeye satsuma mandalina ihracatında bulunmuş, ilk sırayı 70 milyon 462 bin dolarla rusya almış, onu ukrayna ve irak izlemişti. ege yaş meyve sebze ihracatçıları birliği yönetim kurulu başkan yardımcısı hasan yılmaz, geçen sezon 171 milyon 105 bin dolar olan ihracatın, 2014-2015 sezonunda 200 milyon dolara ulaşmasını beklediklerini, rusya ve avrupa birliği ülkelerinin öncelikli pazarlar olacağını söyledi.

kaynak: al jazeera