“sabah saatlerinde bir gürültü ile uyandım. yatak odamın kapısında üniformalı polisler dikiliyordu.” bu sözler adıge cumhuriyeti’nin başkenti maykop’ta yaşayan açumıj hilmi özen’e ait. çerkesçe yayın yapan ‘adıge makh’ (çerkes sesi) isimli gazetede tercüman olarak çalışan özen, aralık ayında rus polisi tarafından gözaltına alınarak sorgulanmak üzere krasnodar şehrine götürülen 11 aktivistten biri.

çeş ruslan, teşu yevgeni ve adnan khuade’nin de aralarında bulunduğu çerkesya aktivistlerinin evlerine radikal islamcı bir kişiyle bağlantılı oldukları iddiasıyla aralık ayında baskın yapıldı. aktivistlerin bilgisayarlarına, kitaplarına, hard disklerine ve cep telefonlarına el konuldu. sorgulamada soçi olimpiyat oyunları ile ilgili yazdıkları muhalif yazıların önlerine konulduğunu söyleyen aktivistler, gözaltı gerekçesinin bir bahaneden ibaret olduğunu düşünüyor.

gözaltıların ocak ayında da devam etmesi, 2014 yas yılı nedeniyle maykop'ta gerçekleştirilecek kültürel etkinliklerin rusya aşırılıkla mücadele şubesi tarafından engellenmesi ve ulusal içerikli sitelerin kapatılması nedeniyle zor günler yaşayan çerkes aktivistler al jazeera türk’e konuştu.

anahtar kelime: soçi

adnan khuade, çanakkale biga doğumlu. sürgün sonrası türkiye’den ana vatanına dönen ilk işi. 1989 yılında çerkesya’ya yerleşmiş. çerkesya yurtseverleri’nin kurucu aktivistlerinden. adıge cumhuriyeti’nin başkenti maykop’ta yaşayan khuade 17 aralık’ta gözaltına alındı. rostov’dan gelen bölgelerarası soruşturma komitesi’ne bağlı polisler sabah 10.00’da evlerine gelmiş. “kapıyı açtığımda karşısında polisleri gören köpeğim hırçınlaştı. kapıyı kapatıp köpeği bağlamak istedim fakat izin vermediler. maskeli iki polis, köpeğe ateş etmek istedi” diyen khuade, aramanın ardından krasnodar’a götürülüşünü ve gözaltı sürecini şöyle anlatıyor:

“evdeki arama 5 saate yakın sürdü. evimde aşırılıkçı dini yayınlar, narkotik, silah ve patlayıcı madde olduğundan şüphelendiklerini söylediler. bilgisayarıma, hiçbir şekilde yasak olmayan bazı tarih kitaplarına, birkaç boş hard diske, aileme ait cd’lere ve cep telefonlarıma el konuldu. çocuklarımın bilgisayarlarında 'soçi', 'olimpiyatlar' gibi anahtar kelimelerle aramalar yaptılar. çernişev soyadlı rus asıllı bir teröristle bağlantılı olabileceğim şüphesiyle gözaltına alınarak krasnodar’a götürüldüm. oraya götürüldüğümde birçok çerkes aktivist arkadaşımın da orada gözaltında olduğunu gördüm. aynı gün kabardey-balkar, adıge cumhuriyeti ve karaçay-çerkes’ten gözaltına alınarak krasnodar'a getirilmişler. gözaltı gerekçesiyle tamamen alakasız bir şekilde çerkes ulusal hareketi ve aktivistleriyle ilgili sorular soruldu. gözaltıların soçi ve olimpiyatlarla ilgili tavrımız nedeniyle bize gözdağı vermek amacıyla yapıldığını düşünüyorum. bu konuyla ilgili aktivitemizi arttırırsak ilişkilendirileceğimiz pislikler ima edildi.”

“taciz devam ediyor”

sorgulama sonrasında da rus polisinin tacizlerinin devam ettiğini söyleyen khuade, “daha geçen hafta aşırılıkla mücadele şubesi’nden bir polis işyerime gelmiş ve beni sormuş. 3 şubat’ta birkaç aktivistle birlikte japon bir gazeteciyle görüşürken yine ekstremizmle mücadele şubesinden bir polis ofise geldi. rus polisinin soçi olimpiyatlarına muhalif insanlara baskısı devam ediyor. birçok arkadaşımızın gözaltı sürecinde el konulan pasaportları hala iade edilmedi” diyor.

el konulan 10 yıllık sözlük çalışması

adıge cumhuriyeti hükümetine bağlı çerkes sesi gazetesi’nde çalışan çerkesya yurtseverleri kurucu aktivistlerinden açumıj hilmi özen’se 13 aralık gününe polis baskınıyla uyandı. gerekçe aynıydı; radikal islamcı bir kişiyle bağlantılı olma şüphesi. “polisler eve geldiğinde çok sakindim, çünkü kanunsuz hiçbir şey yapmadığımı biliyordum” diyor özen. polisler özen’in evini de didik didik aramış. herhangi bir suç unsuru bulamayan polisler özen’e “kamuflajın da mı yok, balığa bile mi çıkmıyorsun?” diye sormuşlar. özen’i en çok üzen şey ise 10 yıldır üzerinde çalıştığı türkçe-çerkesçe sözlüğe polisler tarafından el konulması. özen o anları şöyle anlatıyor:

“bilgisayarımı alacaklarını söylediklerinde kalbim kuvvetle atmaya başladı. 10 yıldır tüm gücümle hiç durmadan türkçe-çerkesçe sözlük oluşturmak için çalışıyordum. son yıllar sadece bu çalışmayı tamamlamak için yaşıyordum. evimizdeki tüm flash bellekleri, bilgisayar ve laptopu paketlediler, ambalaj bantları ile sıkı sıkı sarıp krasnodar’a götürdüler."

gerçek neden: soçi muhalefeti

özen’e de sorgu sırasında gözaltı gerekçesi olarak gösterilen çernişev soyadlı kişiyle ilgili hiç soru sorulmamış. “olimpiyat, çerkesler, xaseler hatta diğer gözaltına alınan aktivistlerle ilişkilerim hakkında sorular sordular” diyen özen, sorgu sırasında polislerin soçi olimpiyatlarıyla ilgili yazdığı tüm yazıları bildiklerini fark etmiş.

“suriyeli çerkeslere yardım ediyor musun?”

özen’i en çok huzursuz eden, polisin “suriye’den gelen çerkeslere nasıl yardım ediyorsun?” sorusu olmuş. özen, sordukları sorulardan gözaltılarla ilgili çıkarılabilecek tek bir sonuç olduğunu düşünüyor:

“bu sonuç gözaltıların soçi olimpiyatlarıyla alakalı olduğu. dünyanın her köşesinde yaşayan çerkesler’e bu şekilde bir mesaj gönderilmiş oldu. hala polis tarafından taciz amaçlı aramalar geliyor.”

“şiddetin her türlüsünü reddediyoruz”

çeş ruslan da, 13 aralık’ta aynı gerekçeyle gözaltına alınan bir diğer aktivist. sabat 6.40’ta aralarında tüfekli ve maskeli polislerin de olduğu bir ekip tarafından evine baskın yapıldığını anlatan ruslan, “tüm elektronik cihazlarıma el koydular ve beni krasnodar’a götürdüler. hiçbir açıklama yapılmaksızın akşama kadar beklettiler. sorguda gürcistan’a gerçekleştirdiğim ziyaretleri, katılıldığım çerkes aktivitelerini sordular. bir radikal islamcı ile bağlantılı olduğumuz iddia edilerek gözaltına alınmamız tamamen çerkes milli hareketini itibarsızlaştırmaya yöneliktir. biz katı bir şekilde şiddetin her türlüsünü reddediyor ve uluslararası hukuk çevresinde mücadelemizi veriyoruz." diyor.

kapatılan siteler

kış olimpiyat oyunlarına muhalefet eden çerkes aktivistlerin siteleri de bir bir kapatıldı. “elot.ru” adlı ulusal içerikli site birçok kez şikayet edildi. site, yayınını bitmek bilmeyen soruşturma, kovuşturma ve ifadelerden dolayı durdurma kararı aldı. çerkes aktivistlere yönelik gerçekleştirilen gözaltıların ardından kodlarına el konulan “hekupsa.com” adlı site de apar topar kapatıldı. ayrıca çerkesya yurtseverleri aktivistlerinin yazılarının yayınlandığı cherkessia.net sitesi de siber saldırıların hedefi oldu.

yas yılı etkinliklerine taciz

maykop'ta 2014 yas yılı kapsamında yıl boyunca gerçekleştirilmesi planlanan “jame gewun” etkinliklerine de yasak geldi. 22 ocak’ta gözaltına alınan aktivistlerden etkinliklerine son vermeleri istendi. bu etkinlik çerkesya’yı savunurken ölenler için yapılan geleneksel yemekleri yoldan geçenlere ikram etmek şeklinde gerçekleştiriliyordu.

kaynak: al jazeera