marmara grubu vakfı tarafından düzenlenen 18'inci avrasya ekonomi zirvesi'nin gündemi ekonomi, enerji ve finanstı. 

hazar denizi'ndeki şahdeniz havzası'ndan çıkan doğal gazı avrupa'ya taşıyacak tanap projesi'nden, petrol fiyatlarındaki düşüşün azerbaycan ekonomisinin nasıl etkilendiğine varıncaya dek pek çok konuyu azerbaycan cumhurbaşkanı yardımcısı ali hasanov ve azerbaycan enerji bakanı natık aliyev ile konuştuk.

tanap’ın önemi

"trans anadolu boru hattı" (tanap), azeri gazının avrupa’ya ulaştırılmasını sağlayacak 1850 kilometrelik bir boru hattı projesi. proje toplam 10 milyar dolara malolacak. 2018'den itibaren azerbaycan gazını avrupa'ya oradan da balkanlara taşıyacak projeyi ali hasanov "asrın projesi" olarak adlandırıyor.

Hasanov'a göre TANAP, şu anda yegane alternatif enerji kaynağı olan Azerbaycan gazını Avrupa enerji pazarına ulaştıracağı için önemli.

[[Fotoğraf: Güray Ervin/Al Jazeera]]

hasanov, "bildiğiniz gibi şu anda dünyada gerçekleştirilen son ve en önemli enerji projesini yürütüyoruz. bu proje bakü'de, şahdeniz'de imzalanan anlaşma ile azerbaycan'ın zengin enerji kaynaklarının türkiye üzerinden trans anadolu hattı vasıtasıyla yunanistan'a, oradan da tanap vasıtasıyla balkanlara ve adriyatik ülkelerine aktarılması projesidir. 20 gün önce bu projenin temelini kars'ta attık" diyerek projeye verdiği önemi vurguluyor. 

azeri gazı ve yeni alternatifler

hasanova göre proje, şu anda yegâne alternatif enerji kaynağı olan azerbaycan gazını avrupa ve dünya enerji pazarına ulaştıracağı için büyük önem taşıyor:

"en azından 60-70 yıl boyunca yıllık neredeyse 30 milyar metreküp gaz bu hat vasıtasıyla avrupalı tüketiciye ulaştırılacak. bu nedenle bu çok büyük bir projedir. ayrıca komşumuz iran'ın üzerinden avrupa ülkeleri ve amerika birleşik devletleri'nin yaptırımları da kalkacak. kanaatimce iran'ın da zengin doğalgaz kaynakları gelecekte bu yol üzerinden batı ülkelerine ulaştırılabilir".

hasanov, orta vadede türkmenistan gazının da tanap vasıtasıyla avrupa'ya nakledilmesinin mümkün olabileceğini söylüyor.

iran ve batı ilişkileri

azerbaycan cumhurbaşkanı yardımcısı hasanov, p5+1 ülkeleri ile iran arasındaki nükleer enerji üretimi ile ilgili müzakerelerden çıkan sonucun bölgeye olumlu yansıyacağını söyledi. peki batı ülkeleri ile iran arasında varılan anlaşma bölgeyi nasıl etkileyecek? hasanov, iran'ın kafkasya ve karadeniz havzasının jeoekonomisini, jeopolitiğini ve jeostratejisini belirleyen en önemli üç devletten birisi olduğunu söyledi:

"bu devletlerin her birinin bizim batı'daki partnerlerimizle arasının da iyi olmasını arzu ederiz. bu da bizi bazen avrupa-amerika-iran ya da türkiye-rusya-iran arasında bir seçim yapma zorunda bırakıyordu. bu ilişkilerin iyi olması doğalgaz ve diğer enerji kaynakları açısından bizim ilişkilerimizi daha da olumlu etkiler."

türkiye’ye ucuz gaz

al jazeera'nın sorularını yanıtlayan azerbaycan enerji bakanı natık aliyev de tanap ile 6 milyar metreküplük gazın türkiye pazarına getirileceğini, bu gazın başka kaynaklarla mukayese edildiğinde çok daha ucuz olacağını belirtti:

"azerbaycan gazı, rusya ve iran gazına göre daha düşük bir fiyatı olacak. 17 mart'ta kars'ta törenle imzaları attık. borular türkiye'ye getirilecek ve inşaat bu yıl inşaat başlayacak. biz şu aşamada programlanandan daha ilerideyiz."

Natık Aliyev de TANAP ile 6 milyar metreküplük gazın Türkiye pazarına getirileceğini, Azeri gazının daha ucuz olacağını söyledi.

[Fotoğraf: Güray Ervin / Al Jazeera]]

gazda piyasa rekabeti

peki, avrupa doğalgaz piyasasına hâkim olan rusya'nın alternatif bir gazın daha devreye girmesine bir itirazı olmaz mı?
azerbaycan enerji bakanı, "avrupa'ya gidecek azerbaycan gazı o kadar yüksek miktarda bir gaz değil, 10 milyar metreküp gazı avrupa'ya götürmek, rusya'nın avrupa'ya sattığı gaza miktar ve fiyat açısından etki  etmez." diyerek yanıtladı bu soruyu. ona göre tanap, rusya gazına rakip bir boru hattı değil:

"tanap yalnız bir vasıtadır, yunanistan ve italya'ya geçecek gaz. büyük bir bölgeyi rus gazı beslemektedir ve gelecekte de rusya gazı pazarda büyük bir anlam taşımaya devam edecek. biz buna inanıyoruz. biz bir rekabet ortamı görmüyoruz."

“kriz yok”

enerji bakanı aliyev de hasanov gibi azerbaycan’ın petrol fiyatlarının azalmasından etkilenmediği düşüncesinde. şu anda ekonomik açıdan petrol fiyatlrından kaynaklanan bir sıkıntı yaşamadıklarını söyleyen bakan, bu durumu petrolün çıkarılma maliyeti ile açıklıyor:

"biz kriz hissetmiyoruz. çünkü azerbaycan petrolünün çıkarılma maliyeti ucuz. ama genel olarak bizim gelirlerimiz azaldı. yılda tahminen petrol satışından 20 milyar dolar elde ediyorduk. fiyatların düşmesinden sonra yıllık 5-6 milyar dolar daha az kazanıyoruz."

fiyatların artmasının kısa vadede beklenemeyeceğini söyleyen aliyev, iran ile batı arasındaki ilişkileri gibi politik meselelerin de petrol fiyatları üzerinde zamanla etkisini göstereceğini ifade etti.