yeni meclisi belirleyen 30 nisan’daki genel seçimlerin üzerinden neredeyse iki ay geçmesine rağmen irak parlamentosu siyasal aktörler uzlaşamadığı için ilk oturumunu henüz yapamadı.

irak anayasası'na göre, yeni meclis, ilk oturumunu yaptıktan sonraki 45 gün içinde, yeni parlamento başkanını, cumhurbaşkanını ve onun yardımcılarını seçmek zorunda. yeni seçilen cumhurbaşkanı da 15 gün içinde başbakanı atıyor. başbakan ise 45 gün içinde hükümeti kurmak zorunda.      

ahi evran üniversitesi uluslararası ilişkiler bölümü'nden ve 21. yüzyıl türkiye enstitüsü irak uzmanı doçent doktor serhat erkmen, bu anayasal zorunluluk nedeniyle, irak’ta hükümetin nasıl oluşacağı belli olmadan meclisin ilk oturumunu yapmaktan kaçındığını söyledi: :

“cumhurbaşkanı, onun yardımcıları, parlamento başkanı ve hükümetin kompozisyonu, irak siyaseti için hep beraber ele alınması gereken bir pakettir. bütün bu konular üzerine anlaşılmadan, meclis ilk oturumunu yapmaz; yapsa bile, zaman kazanmak için oturum kapatılmaz.”

irak’ta abd işgalinden sonra 2005’te yapılan ilk genel seçimlerin ardından, hükümet 156 günde, 2010’daki seçimlerden sonra da 10 ayda kurulabilmişti.

ayrıca henüz irak yüksek seçim kurulu seçim sonuçlarına itirazları karara bağlamadı. bu süreç bitmeden de meclis toplanamıyor. 

hükümet kurmayı zorlaştıran tablo

irak başbakanı nuri maliki’nin başkanlığını yaptığı göre kanun devleti koalisyonu 30 nisan’da yapılan seçimlerde tek başına hükümet kurabilecek sandalye sayısına ulaşamadı. 328 sandalyeli mecliste maliki’nin 92 sandalyesi var.  

maliki’nin rakibi sünni partiler ise birlikte hareket edememiş ve seçimlere ayrı bloklar halinde girmişlerdi. sünni partiler 2010 seçimlerine göre güç kaybına uğradılar. usame nuceyfi'nin birleşikler (muttahidun) hareketi 23, iyad allavi'nin lideri olduğu ulusal koalisyon (vataniye) 22, salih mutlak'ın arap koalisyonu (arabiye) 9 sandalye kazandı.

diğer şii partilerden ammar hekim liderliğindeki irak yüksek islam konseyi 29, mukteda sadr’ın özgürler hareketiyse 28 milletvekili çıkardı.

ilk oturumunu yapamayan irak meclisi’nde kürtlerin de 62 sandalyesi var.

kürtler, irak’ın cumhurbaşkanlığı koltuğunda bir kürdün oturmasında ısrarlı ama sünni ve şii arapların bir kısmı bu fikre itiraz ediyor. bu konudaki uzlaşmazlık, yeni cumhurbaşkanının belirlenmesini, dolayısıyla yeni cumhurbaşkanının hükümet kurmak için başbakan atamasını da geciktiriyor.

birlik hükümeti çağrıları

işid’in güç kazanmasında maliki hükümetinin dışlayıcı politikalarının etkisi olduğu gerek irak içinde, gerek irak dışında sık sık dile getiriliyor. irak’ın sorunlarına çözüm bulunması için de kapsayıcı politikalar izlenmesi gerektiği çağrıları yapılıyor.

beyaz saray'dan 19 haziran perşembe günü yapılan açıklamaya göre abd başkan yardımcısı joe biden; sünni lider nuceyfi, kürt bölgesel yönetimi başkanı mesut barzani ve irak başbakanı nuri maliki ile görüştü ve üç lidere de ulusal birlik çağrısı yaptı. biden hükümetin acilen oluşturulması gerektiğinin de altını çizdi.

bm genel sekreteri ban ki moon, 17 haziran salı günü irak’taki durumun mezhep çatışması olduğu uyarısında bulunarak, sorunun çözülmesi için maliki’ye kapsayıcı diyalog başlatma çağrısında bulunmuştu.

türk dışişleri bakanı ahmet davutoğlu da 18 haziran’da cidde’de yapılan islam işbirliği teşkilatı toplantısında kapsayıcı bir hükümetin kurulması ve güvenliği tehdit eden bütün unsurlara karşı ortak hareket edilmesi için devlet adamlarının birlikte çağrıda bulunmasını önermişti.

maliki: süreç devam ediyor

maliki 18 haziran’da yaptığı açıklamada ülkede yaşananlara rağmen siyasi sürecin devam ettiğini vurguladı. yeni bir hükümet kurulması için çalışmaların sürdüğünü söyledi.

hükümet pazarlıkları bitmeden meclisin toplanması zor olmasına rağmen irak’ta bir araya gelen siyasi aktörler de 18 haziran salı günü halka birlik çağrısı yaptı.

maliki, sünni lider usame nuceyfi ve şii lider hekim’in toplantısından sonra liderler adına ortak açıklama, abd işgali sonrasında irak’ın ilk başbakanı olarak görev yapan ibrahim caferi’den geldi.

caferi açıklamasında, “terörist gruplar hiçbir mezhebi ya da örgütü temsil etmiyor. iraklı şii ve sünniler ülkelerinin savunması için ne gerekiyorsa beraberce yapacaklardır. teröristler halkını bölmeye muvaffak olamayacaktır"  ifadelerini kullandı.

şiiler silahlanıyor

işid tehlikesi ülkede, maliki’yi eleştirseler bile şiilerin bir araya gelmesine neden oluyor. maliki’ye yönelik sert muhalif tutumuyla bilinen, ülkenin en güçlü şii liderlerinden biri olan ve genel seçimler öncesinde maliki’nin otoriter tavrına tepki amacıyla siyasetten çekildiğini açıklayan mukteda sadr, yandaşlarına 1 haziran'da ülkenin tüm eyaletlerinde askeri yürüyüş düzenlemeleri çağrısında bulundu.

ahi evran üniversitesi uluslararası ilişkiler bölümü'nden ve 21. yüzyıl türkiye enstitüsü irak uzmanı doçent doktor serhat erkmen, maliki’yi eleştiren şiilerin bu tavırlarını işid yüzünden bir kenara koymaları nedeniyle, süreç bir kez başlayınca, hükümeti kuracak çoğunluğa ulaşmanın zor olmayabileceğini söyledi.

ancak hükümete sünni ve kürt katılımının nasıl olacağını yapılan siyasi pazarlıklar belirleyecek.  

kaynak: al jazeera