Dosya

Dağlık Karabağ’da mayınların durumu

Bölgeye 1995'ten beri yeni mayın girişi olmazken, sorunun siyasi çözüme kavuşmaması nedeniyle mevcut olanları temizleme çalışmaları sınırlı kalıyor.

Konular: Kafkasya, Rusya
Dikkat Mayın! tabelası.
HALO Vakfı, Dağlık-Karabağ'da bugüne kadar çeşitli ebatlarda 50 binden fazla mayın temizledi. [HALO Trust, flickr]

Ottawa Antlaşması

'anti-personel mayınları yasaklama konvansiyonu' olarak da geçen antlaşma dünyadaki tüm anti-personel mayınları ortadan kaldırmayı hedefliyor. bugüne kadar 133 devlet tarafından imzalandı, ancak 34 bm üyesi tarafından kabul edilmedi. buna ek olarak iki ülke de imzalamasına karşın uygulamaya koymadı.

dağlık karabağ sorunu'nun taraf devletleri olan azerbaycan ve ermenistan ile, meselenin çözümünde önemli bir muhattap olan rusya bu antlaşmayı imzalamayan devletler arasında.

birleşmiş milletler ya da herhangi bir egemen devlet tarafindan tanınmayan dağlık karabağ, sscb'nin son yıllarında dağlık karabağ otonom bölgesi olarak, ermenistan sovyet sosyalist cumhuriyeti’ne bağlanmak üzere 1988 yılında azerbaycan sovyet sosyalist cumhuriyeti’nden ayrıldı. bunun sonucunda çıkan savaş 1994 yılına kadar sürdü. bölge, dağlık karabağ cumhuriyeti olarak 1991 yılında bağımsızlığını ilan etti.

dağlık karabağ (dk) yetkilileri anti-personel mayınları yasaklamak için tek taraflı bir girişimde şu ana dek bulunmadı. dk’nın siyasi ve askeri liderleri bu tip mayınların nihai olarak yasaklanması için desteklerini açıkladılar, ancak bölge yönetimi, azerbaycan ile ihtilaf sonlanmadıkça ve bölgedeki tüm devletler anti-personel mayınların kullanımını, depolanmasını, üretimini ve transferini yasaklayan ottawa antlaşması’na katılmadıkça, bu belgeyi kendilerinin de imzalamayacağını belirtiyor. (ottawa antlaşması'nın orijinal ingilizce metni)

dk, hiçbir zaman mayın üretmediğini ya da ihraç etmediğini ve 1995’ten bu yana yeni mayın satın almadığını belirtiyor.

yayılım alanı

ermenistan ile azerbaycan arasında 1988-1994 yıllarındaki gerilim ve savaş sırasında dağlık karabağ mayınlardan etkilendi. 2010 yılında tekrarlanan bir araştırmaya göre, bu alanda çalışan bir sivil toplum kuruluşu olan halo vakfı (halo trust), bölgedeki mayınlı arazi tahminini önceki 7 kilometrekareden, 9,9 kilometrekare’ye çıkardı. bunun 1,6 kilometrekaresi anti-personel mayınlardan oluşurken, kalan 8,3 kilometrekare tanksavar mayınlarla döşeli. 31 aralık 2010 itibariyle, tanksavar mayınlarla döşeli alanlar ağırlıklı olmak üzere, halo’nun işaretlemeleri sonucu toplam alan 5,92 kilometrekareye kadar geriledi.

eylem planı

dağlık karabağ’da mayın eylem programının bel kemiğini on yıldan fazla bir süredir halo vakfı oluşturuyor. vakıf ve fiili (de facto) hükümet arasındaki iletişimi sağlamak üzere kurulan mayın eylem koordinasyon komitesi gerekli görüldüğü zamanlarda toplanıyor. 2000 yılında halo, mayınlarla ilgili her konuda bilgiyi sağlamak üzere dağlık karabağ mayın eylem merkezi’ni kurdu. kurum, fiili hükümetin bakanlarından, stk’lardan ve yerel topluluklardan gelen taleplere cevap veriyor.

DOSYA - KAFKASYA'NIN AÇIK HESABI: DAĞLIK KARABAĞ

dağlık karabağ'ın mayın ve misket bombası gibi patlayıcılardan yüksek derecede etkilenmiş olmasına ve vakfın yıllar yılı istikrarlı temizleme başarılarına karşın, 2011 yılında bağış miktarında bir azalma gözlemlendi. şubat 2011 itibariyle, britanya’nın dış yardım programındaki kesintiler nedeniyle dağlık karabağ mayın eylem planını sonlandıran halo, birçok mayın temizleme personelini görevden almak zorunda kaldı.

toprak kazanımı

2006’dan beri vakıf, her sene istikrarlı bir şekilde 5-6 kilometrekare civarı bir alan temizledi.

2010 bulguları

2010 yılında tekrar yapılan araştırmaya göre tanksavar mayınlarla döşenmiş olduğu düşünülen alan 7,23 kilometrekareden, 3,25 kilometrekareye kadar geriledi. araştırma bittiği zaman bu alanın daha da daralması öngörülüyor, ancak halo anti-personel mayınlar konusunda kayda değer bir gerileme beklemediğini belirtiyor. vakıf 2010 yılında anti-personel mayınlardan etkilenmiş alanla ilgili bir araştırma yapmadı.

2010 yılında temizlenen mayınlar

halo 2010 yılında 186 anti-personel ve 30 tanksavar mayını imha ederek 5,31 kilometrekarelik bir alan temizledi. anti-personel mayınlarının yayıldığı alanlar büyük ölçüde temizlenmiş olduğundan, 2010’da, önceki yıllara göre daha az mayın bulundu. o yılki temizlik daha çok tanksavar mayınlara yoğunlaştı ve beklendiği şekilde, bu tip mayınlardan daha az sayıda keşfedildi. aşağıdaki tabloda görüldüğü üzere, savaş alanı temizliği ve bomba imha operasyonları ile daha fazla mayın imha edildi.

dağlık karabağ’ın güneybatısındaki laçin’deki ve ermenistan’ın goris bölgesi yakınındaki gaşatağ ilindeki sert ve karlı kış şartlarından dolayı halo'nun buralardaki operasyon kapasitesi düşük ve kapsamlı temizlik neredeyse imkansız. 2010 yılında mayın temizleme kapasitesi 185 personel tarafından karşılanmışken, kar ve olumsuz hava koşullarının sınırladığı çalışmalar personel sayısının 167’ye düşmesine neden oldu. yukarıda da değinildiği gibi, kaynaklarındaki kısıntılardan dolayı halo, 46 personelini görevden almak zorunda kaldı.

operasyon yönetimi

operasyonların yönetimi ve kontrolü halo’nun temizlik etkinliğine bütünleşik bir yapıya sahip. mıntıka komutanları ve saha subaylarının zamanlarının çoğu kalite güvencesi için ayrılıyor. mıntıka komutanı her mayın temizleyicisinin hattını 5 kilometrekarelik temizlikten sonra kontrol ediyor. günün sonunda saha subayı tüm hatları denetliyor. bunlara ek olarak, denetçiler, program operasyon görevlileri ve program yöneticileri, hatların denetimi de dahil olmak üzere kalite güvencesi ve kalite kontrolü operasyonlarına odaklanıyor.

diğer risk azaltma yöntemleri

yerel topluluklarla iletişim, halo’nun araştırma ve temizlik timlerinin günlük çalışmalarının bir parçası. halo personeli, temizliğin her aşamasından önce yerel yetkililer ve bölge sakinleri ile bir araya geliyor. bir bölgenin temizliğinin ardından, temizliğin gerçekleştiği bölgenin sahiplerine teslimi için yerel yöneticiler ve toprak sahipleri hazır bulunuyor. bunlara ek olarak vakfın mobil mayın risk eğitim timi günlük olarak mayından etkilenen toplulukları ziyaret ediyor.

halo’nun aynı zamanda, okullara odaklanan tam zamanlı bir risk eğitimi ekibi bulunuyor. okul tatillerinde bu ekip yetişkinlere hizmet veriyor.


1995-2010 yılları arasında dağlık karabağ'da mayın ve patlayıcı kalın-
tıları nedeniyle toplam 74 kişi hayatını kaybetti. [halo trust, flickr]

insan kaybı ve mağdur desteği

kayıplar

1995-2010 yılları arasında dağlık karabağ’da mayın ve patlayıcı kalıntıları sonucunda meydana gelen 330 olay kaydedildi. bu olaylarda 74 kişi hayatını kaybederken, 254 kişi de yaralandı. zarar görenlerin dörtte birinden fazlası (87 kişi) çocuk olmakla beraber, bunların çoğu erkekti. toplam zayiatta 37 kişi asker ve sekizi de mayın temizleyicisiydi. 2002  sonrasında, mayın ve patlayıcı kalıntısı olaylarının çoğu tanksavar mayınlardan kaynaklandı.

1995-2010 yılları arasında patlamamış mühimmatlar 15 kişinin zarar görmesine neden oldu.

mağdur desteği

dağlık karabağ’daki savaşta mayınlar yüzünden zarar gören sayısız askerin dışında en az 256 kişi bu mayınlar ve (patlamamış mühimmat da dahil) patlayıcı kalıntıları yüzünden yaralandı. belirli bir mağdur destek koordinasyon mercii ya da planı bulunmuyor. mayın ve patlayıcı kalıntısı mağdurları, diğer engellilerin aldığı hizmetin aynısından faydalanabiliyor. sosyal refah bakanlığı, mayın ve savaş kalıntısı mağdurları da dahil olmak üzere tüm engelli vatandaşlara, protez, psiko-sosyal ve istihdam hizmetleri verme konusunda koordinasyon ve destek sorumluluğuna sahip.

mayın eylem planı için destek

2010 yılında abd (1 milyon dolar) ve britanya (725.194 dolar), dağlık karabağ’da mayın temizleme çalışmaları için halo vakfı’na toplam 1.725.194 dolar bağışladı. halo, özel bağışçılardan ek olarak 311.500 dolar topladı.

kaynak: al jazeera, kara mayını ve parça tesirli mühimmat izleme örgütü (landmine & cluster munition monitor), halo vakfı (the halo trust)

Yorumlar

Bu sitede yer alan içerikler sadece genel bilgilendirme amacı ile sunulmuştur. Yorumlarınızı kendi özgür iradeniz ile yayınlanmakta olup; bununla ilgili her türlü dolaylı ve doğrudan sorumluluğu tek başınıza üstlenmektesiniz. Böylelikle, Topluluk Kuralları ve Kullanım Koşulları'na uygun olarak, yorumlarınızı kullanmak, yeniden kullanmak, silmek veya yayınlamak üzere tarafımıza geri alınamaz, herhangi bir kısıtlamaya tabi olmayan (format, platform, süre sınırlaması da dahil, ancak bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla) ve dünya genelinde geçerli olan ücretsiz bir lisans hakkı vermektesiniz.
;