insanların hayatlarında olduğu gibi ülkelerin hayatlarında da kırılma anları vardır. türkiye açısından bakıldığında kanaatimce 100 yılın en önemli kırılma anlarından biri de şüphesiz 1 mart 2003 irak tezkeresiydi.

bu tezkerenin on birinci yılını idrak ediyoruz. 11 yıl önce abd bm kararı olmamasına rağmen müttefiki britanya'yla birlikte irak devlet başkanı saddam hüseyin ve baas rejimini devirmek üzere askeri harekatta bulunmuştu.

bu harekat uluslararası ilişkiler uzmanları tarafından işgal olarak nitelendirilmiş ve uzun süre meşruiyeti tartışılmıştı.

abd işgalin gerekçesini irak'ta kimyasal silahlarının varlığına bağlamıştı. yıllar sonra dönemin abd dışişleri bakanı colin powell "irak'ın işgaline gerekçe olarak gösterilen kimyasal silahlara rastlanamadığını ve abd'nin savaşı başlatabilmek için dünyayı yanılttığını" açıklamıştı.

ben tezkere üzerine sadece şahsi kanaatlerimi ifade edebilirim.

1 mart tezkeresi türkiye büyük millet meclisi'nin saygınlığını pekiştirdiği bir oylamadır. tezkere oylamasından sonra avrupa konseyi parlamenterler meclisi toplantısına katıldığımızda avrupalı parlamenterler gelip bizleri tebrik etmişlerdi. kendi parlamentolarının yapamadığını tbmm yapmıştı. bu bize aslında ab üyesi ülke halklarının irak'ın işgalini onaylamadığını göstermekteydi.

genelde az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin parlamentoları müttefiklerinin çıkarlarına bir zarar gelmemesine dikkat eder ve kararlarını bu doğrultuda oluştururlar. tbmm yıllara baliğ müttefikliklerine rağmen bağımsız karar alabilme yetkinliğini gösterdiği için ab'ye üye ülkelerinin parlamenterleri ve halkları nezdinde bir saygınlık kazanmıştı.

bundan dolayıdır ki, türkiye için bağımsız karar alabilme yeteneğinin varlığı ab müzakere sürecini etkiledi. ab'ye üye bir kısım ülkeler türkiye'nin, abd ve britanya'nın truva atı olduğu ile ilgili kuşkuları bulunuyordu.

ayrıca abd'nin irak'ı işgal konusunda islam dünyasında meşruiyet arayışında olduğu bir dönemde tezkerenin kabul edilmemesi müslüman halklar nezdinde de önemli bir karşılık bulmuştu. müslüman halklar abd'nin irak'ı işgal etme operasyona karşı çıkmaktaydı.

türkiye algısındaki değişim

3 kasım 2002'de iktidar olan ak parti batı ile ilişkilerini yeni bir zemine oturturken aynı zamanda müslüman halkaların ilgisini çekmeye başlamıştı.

1 mart tezkeresinden sonra islam coğrafyasına yaptığım ziyaretlerde halkların abd-britanya koalisyonunun türkiye üzerinden irak'ı işgal etme girişiminin engellenmesinden duydukları memnuniyeti dillendirmelerine tanıklık ettim.

bu olaydan sonra türkiye, parlamenter, demokratik, laik, müslüman, modern anlayışı ve bağımsız karar alabilme iradesiyle islam dünyasında model bir ülke konumuna gelmişti.

o günden sonra türk siyaseti yakından izlenmeye ve örnek alınmaya değer görüldü.

bir anlamda 1 mart tezkeresinin sonuçlarına bakıldığında uzun yıllardan sonra ilk defa türkler arap halkları nezdinde hüsnü kabul gördü ve türkiye rol model bir ülke konumuna geldi.

türkiye'nin dış siyasetinin dünyada ve islam dünyasında belirleyici bir rolü varsa bunun en büyük etkeni 1 mart tezkeresinin reddidir.

gelişmekte olan ve demokrasileri askeri vesayet altındaki ülkelerde sınırları aşan askeri operasyonların demokratik dönüşümlere katkı sağladığı ile ilgili düşünce hakim konumdadır. bu da askeri meşgul anlayışından gelir. ancak dünya tarihine bakıldığı zaman bunun tersi örnekleri daha baskındır.

varsayımlar üzerinden bir sonuca ulaşmak mümkün değildir amma!

eğer 1 mart tezkeresi kabul edilseydi ile ilgili bir başlık açıp konuyu irdelemek gerekir ki konunun ciddiyeti daha da anlaşılmış olsun.

vietnam demokratik cumhuriyeti'nin ilk başkanı ho chi minh'e 1789 fransız devrimi ile ilgili düşüncesi sorulduğunda "üzerinde konuşulacak kadar tarih olmamıştır" yanıtını vermişti.

aslında 1 mart tezkeresi üzerine konuşulacak kadar tarih olmamıştır.

buna rağmen, gelecekte 1 mart 2003 tarihinin gerçek anlamda bağımsızlık günü olarak anılacağını düşünüyorum.

süleyman gündüz, 2002-2007 yılları arası ak parti'den sakarya milletvekiliydi. turgut özal'ın cumhurbaşkanlığı sırasında özel danışmanlığı görevini yürüttü. irak savaşı'ndaki cephelere asker gönderimi ve lojistik destek için abd liderliğindeki koalisyon güçlerinin türkiye topraklarından geçmesine ilişkin 1 mart 2003 tezkeresine parti içinden karşı çıkan isimlerden birisiydi.

twitter'dan takip edin: @slymngunduz

bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve al jazeera’nın editöryel politikasını yansıtmayabilir.