Görüş

Demirtaş'ın başarısı ve HDP'nin geleceği

HDP'nin adayı Selahattin Demirtaş cumhurbaşkanlığı kampanyasında hem solu kapsayan sloganlarıyla hem de zeki ve esprili kişiliğiyle dikkat çekti, seçimin öne çıkan aktörü oldu. Peki, Demirtaş'a kimler oy verdi, bu oylar kalıcı olur mu?

Selahattin Demirtaş, 10 Ağustos 2014'teki cumhurbaşkanı seçiminde yüzde 9,76 oy aldı. [Fotoğraf: AA]

her seçimin uzun süre hatırlanacak olayları ve öne çıkan aktörleri vardır. 10 ağustos'taki cumhurbaşkanlığı seçiminin çok tartışılan konusu araştırma şirketlerinin yasal kısıtlamaya rağmen manipülasyon şeklinde algılanabilecek açıklamaları olmuştur. öne çıkan aktör ise selahattin demirtaş'tır.

türkiyelileşme iddiasında olan halkların demokratik partisi'nin (hdp) adayı selahattin demirtaş yürüttüğü cumhurbaşkanlığı kampanyasında hem solu kapsayan sloganlarıyla hem de zeki ve esprili kişiliğiyle dikkat çekmiştir. bu özellikler sol tandanslı seçmen ve muhalif gençlik üzerinde etkili olmuş ve büyük sempati toplamıştır. normal şartlar altında bdp/hdp'ye oy vermemiş/vermeyecek olan pek çok seçmen yürütülen kampanyanın içeriği ve demirtaş'ın duruşu vesilesiyle kendisine oy vermiştir.

metropoll'ün 25-30 haziran tarihlerinde yaptığı haziran 2014 türkiye'nin nabzı araştırmasında selahattin demirtaş'ın oyu kararsızlar ve cevapsızlar dağıtılmadan yüzde 6,7 idi. bu oran dikkat edilirse barış ve demokrasi partisi'nin (bdp) türkiye genelinde önceki seçimde aldığı oya eşittir. aynı araştırmada kararsız ve cevapsızlar dağıtıldığında ise demirtaş'ın oy oranı yüzde 8,2 idi. daha sonra metropoll'ün 5, 15, 25 temmuz ve 3-4 ağustos'ta yaptığı cumhurbaşkanlığı araştırmalarında demirtaş'ın oyu sürekli olarak arttı ve son araştırmamız olan ağustos 2014 türkiye'nin nabzı'nda kararsız ve cevapsızlar orantısal olarak dağıtıldığında yüzde 9,2'ye ulaştı. seçimde ise yüzde 9,76 oranında oy aldı. bu, dikkate değer bir oy artışıdır.

demirtaş'a kimler oy verdi?

güneydoğu'da oy veren seçmen dışında batı illerinde de demirtaş'ın oy oranının artmış olduğu seçim sonuçlarında görülmektedir. batı illerinde demirtaş'a oy veren seçmenler kimlerdir? sosyolojik yapıları nedir?

cumhurbaşkanlığı seçiminden önce yaptığımız son araştırmamızda demirtaş'a oy verenlerin sosyolojik olarak incelemesine bakıldığında özellikle batıda demirtaş'a cumhurbaşkanlığı için oy vereceğini belirtenlerin yüzde 74'ünün erkek, yüzde 26'sının kadın olduğu görülmektedir.

batı illerinde demirtaş'a oy vereceğini belirtenlerin yüzde 27'si 18-24 yaş aralığında, yüzde 34'ü 25-34 yaş aralığında, yüzde 20'si 35-44, yüzde 17'si 45-54 ve yüzde 2'si 55 yaş ve üstündedir.

yüzde 17'si üniversite mezunu, yüzde 40'ı lise, yüzde 41'i orta-ilköğretim ve yüzde 3,4'ü sadece okuryazar veya okuryazar değildir.

yine batı illerinde demirtaş'a oy vereceğini belirtenlerin yüzde 51'i 1000-2000 tl arasında gelir düzeyine sahip olduğunu belirtmektedir.

batı'da demirtaş'a oy vereceğini belirtenlerin etnik kökenine bakıldığında yüzde 76'sının kürt, yüzde 15'inin türk, yüzde 3'ünün zaza olduğu görülmektedir.

demirtaş'a verilen oyların büyük kısmı konjonktüreldir. akp'den gelen kürt oylarla chp'den gelen tepkisel sol oyların milletvekili seçiminde büyük kısmının asıl partilerine döneceklerini düşünüyorum.

by Özer Sencar

demirtaş'ın artan oylarının kaynağı neresidir?

demirtaş'ın artan oylarının kaynağını iki ana/öne çıkan başlıkta toplamak mümkün.

ilki, özellikle batı, doğu ve güneydoğu'daki akp'nin seçmen kitlesi içindeki bir kısım muhafazakâr kürt seçmenler. yaptığımız son araştırmada son yerel seçimde adalet ve kalkınma partisi'ne (akp) oy vermiş seçmenin yaklaşık yüzde 1'i cumhurbaşkanlığı seçiminde demirtaş'ı tercih edeceğini belirtmiştir. seçim sonrasında kürt seçmenlerin yoğun olarak bulunduğu güneydoğu anadolu ile başta istanbul olmak üzere batı anadolu'da yerel seçimle kıyaslandığında erdoğan'ın oylarının azaldığı ve demirtaş oylarının arttığı görülmektedir. erdoğan'ın kazanacağından emin olan bu seçmenin, cumhurbaşkanlığı seçiminde yüzde 10 barajını aşmayı deneyen hdp'ye etnik yakınlık nedeniyle destek vermiş olduğu yaygın olarak kabul edilmektedir.

demirtaş'ın bir diğer oy kaynağı cumhuriyet halk partisi (chp) ve diğer sol partilerdeki sosyalist ve sosyal demokrat seçmenlerdir. gerek demirtaş'ın sol-sosyal demokrat söylemi gerekse de chp'nin cumhurbaşkanı adayının belirleniş tarzı ve belirlenen kişinin kimliğine yönelik itirazlar bu oy kaynağını oluşturmuştur. ihsanoğlu'nun muhafazakâr kimliği ve görüntüsü bir kısım sol seçmenin sandığa gitmemesine, bir kısmının da demirtaş'a oy vermesine sebep olmuştur.

yine 3-4 ağustos tarihleri arasında yaptığımız araştırma sonuçlarına bakacak olursak son yerel seçimde chp'ye oy vermiş seçmenin yaklaşık yüzde 4'ü cumhurbaşkanlığı seçimi için demirtaş'ı tercih edeceğini belirtmiştir.

tüm bu değerlendirmelere bakıldığında demirtaş'ın artan oyunun kaynağını görmek mümkündür.

peki bu oylar kalıcı olur mu?

akp'den gelen kürtler etnik sempati ve tarafgirlikle hdp'nin gücünü ve prestijini artırmak amacıyla geldiğini söylemek yanlış olmaz. ancak bu seçmenlerin çoğunluğunun bir sonraki milletvekili seçiminde hdp'yi desteklemeyecekleri anlaşılmaktadır. demirtaş'a oy vereceğini söyleyen akp'li seçmenin yüzde 64'ü milletvekili seçiminde yine akp'ye oy vereceğini belirtmiştir. yaklaşık üçte birinin ise hdp'de kalacağı anlaşılmaktadır. bu veriden de anlaşılacağı üzere akp'den demirtaş'a gelen oyların çoğunluğu kalıcı gözükmemektedir.

bir önceki seçimde chp'ye oy vermiş ve cumhurbaşkanlığı seçiminde demirtaş'a oy veren seçmenin hdp'de kalıcı olup olmayacağı da kamuoyunun merak ettiği bir konudur. araştırma sonuçlarımıza göre, demirtaş'a oy vereceğini söyleyen  chp'lilerin yüzde 40'ının bir sonraki seçimde hdp'ye oy verebileceği anlaşılmaktadır. bu miktar chp'lilerin yüzde 1,5'ine tekabül etmektedir. aynı sonuca başka bir noktadan da ulaşmak mümkün. bir önceki seçimde chp'ye oy verdim diyenlerin yüzde 1,6'sı bu pazar bir milletvekili seçimi olsa hdp'ye oy vereceğini belirtmiştir. chp'den hdp'ye kayması beklenen bu oy oranının kalıcı olup olmayacağı hdp'nin politika ve söylemlerine bağlı olacaktır.

hdp yüzde 10 barajını aşabilir mi?

demirtaş'ın oyu seçime katılım oranından bağımsız olarak 950 bin artmıştır. daha yüksek bir katılım oranında tepkileri nedeniyle sandığa gelmeyen sol oylardan bir miktar daha oy alması mümkündür. ancak bu artışın çok fazla olmasını beklemiyorum. etnik temele dayanan destek ve ihsanoğlu'na duyulan tepki nedeniyle alabileceği oyların büyük kısmını aldığını düşünüyorum.

demirtaş'a verilen oyların büyük kısmı konjonktüreldir. akp'den gelen kürt oylarla chp'den gelen tepkisel sol oyların milletvekili seçiminde büyük kısmının asıl partilerine döneceklerini düşünüyorum. çünkü akp'den gelen kürt seçmenler muhafazakâr sağ seçmenlerdir ve sol-sosyal demokrat hdp'ye oy vermeleri beklenmez. chp'den gelen tepkisel sol oyların çoğunluğunun da türkiye partisi olma hedefine henüz ulaşamamış hdp'de kalmasını beklemek rasyonel bir yaklaşım olamayacaktır.

dolayısıyla demirtaş'a fazladan verilen yaklaşık bir milyon oyun çok büyük kısmının kalıcı olmasını beklemiyorum. bu görüşü destekleyen veri ise hdp'nin parti olarak oyunun ne olduğudur? selahattin demirtaş'a desteğin yüzde 10 civarında olduğu ağustos türkiye'nin nabzı araştırmamızda hdp'nin oy desteği kararsız ve cevapsızlar dağıtıldığında yüzde 7,6 seviyesinde kalmıştır. dolayısıyla önümüzdeki milletvekili seçiminde hdp'nin seçime parti olarak girmesi durumunda yüzde 10 barajının altında kalma ihtimali yüksektir.

prof. dr. özer sencar, metropoll stratejik ve sosyal araştırmalar merkezi başkanı.

twitter'dan takip edin: @ozersencar1

bu makalede yer alan görüşler yazara aittir ve al jazeera'nin editöryel politikasını yansıtmayabilir. 

Özer Sencar

metropoll stratejik ve sosyal araştırmalar merkezi başkanı. Devamını oku

Yorumlar

Bu sitede yer alan içerikler sadece genel bilgilendirme amacı ile sunulmuştur. Yorumlarınızı kendi özgür iradeniz ile yayınlanmakta olup; bununla ilgili her türlü dolaylı ve doğrudan sorumluluğu tek başınıza üstlenmektesiniz. Böylelikle, Topluluk Kuralları ve Kullanım Koşulları'na uygun olarak, yorumlarınızı kullanmak, yeniden kullanmak, silmek veya yayınlamak üzere tarafımıza geri alınamaz, herhangi bir kısıtlamaya tabi olmayan (format, platform, süre sınırlaması da dahil, ancak bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla) ve dünya genelinde geçerli olan ücretsiz bir lisans hakkı vermektesiniz.
;