Görüş

Esed rejimi, IŞİD ile savaşı istismar ediyor

Suriye muhalefeti, uluslararası koalisyonun hava saldırılarına pek itimat etmedi. Zira gece saldırıları, daha ziyade Suriye'nin kuzeyindeki İdlib ve Halep kentlerini hedef alıyor. Buralarda konuşlanmış İslamcı tugaylar, Özgür Suriye Ordusu saflarında Esed'e karşı savaşıyor.

Suriyeli isyancılar, koalisyon güçlerinin IŞİD'e yönelik hava saldırılarıyla eli rahatlayan rejim güçlerine karşı Halep'te tutunmaya çalışıyorlar. [Fotoğraf: Reuters]

abd, irak ve şam islam devleti (işid) örgütü ve benzerleriyle savaşmak için kurulan uluslararası koalisyona mümkün olduğunca fazla sünni bölgesel müttefik toplama çabasını sürdürüyor. beşşar esed yönetiminin koalisyona katılmayacağı, hatta işid'i ve örgütün irak ve suriye'deki destekçilerinin bitirilmesi için yapılacak operasyonlar ve atılacak adımlardan istifade etmeyeceği konusunda washington, rahatlatıcı mesajlar vermekte tereddüt etmedi.

amerikan güvenceleri

amerikalı bir yetkili, ülkesinin işid'i kovuşturmak için (sünniler nezdinde hiçbir meşruiyeti olmayan) esed rejimiyle iş tutmayacağını teyit etti. yetkili, suriye rejiminin teröristlerin varlığına son verileceği bölgelerdeki boşluğu doldurmasını (bu bölgelerin sünni çoğunluğa sahip olmasını göz önüne alarak) uzak ihtimal olarak gördü. ilımlı suriye muhalefetinin, işid'in bu bölgedeki gücünün gerilemesi halinde oluşacak boşluğu dolduracağına dikkat çekti.

sorumlu batılı kaynaklar tarafından, arap ülkelerinin, esed yönetiminin işid savaşı'ndan yararlanmayacağı ve örgüt mevzilerinin bombalanmasından doğacak boşluğu doldurmasına izin verilmeyeceğine dair abd'den yazılı garanti aldıkları vurgulandı. nitekim fransa cumhurbaşkanı françois hollande, suriye muhalefetine bu noktanın altını çizdi.

abd'nin bölgedeki sünni müttefiklerine, 'esed'in işid ile savaşı kendi amaçları için istismar etmesine izin verilmeyeceği' yönünde verdiği güvenceler, suriye muhalefetindeki endişe ve soru işaretlerini gideremedi.

by Beşir Abdulfettah

muhalefetin endişeleri 

yalnız abd'nin bölgedeki sünni müttefiklerine verdiği, 'esed'in işid ile savaşı kendi amaçları için istismar etmesine izin verilmeyeceği' yönündeki garanti ve güvenceler, suriye muhalefetindeki endişe ve soru işaretlerini gideremedi.

bu garanti ve güvenceler, pratiğe aktarılma noktasında belirli düzenlemelere veya açık adımlara ihtiyaç duyuyor. amerikalı bir yetkili, new york times gazetesine yaptığı açıklamada, abd'nin, teröristlerin boşaltacağı bölgeleri ele geçirme noktasında esed'in işini kolaylaştırma niyetinde olmadığını vurguladı. ancak şu ana dek esed rejiminin bu amaca ulaşmasını engellemek için hazırlanmış bir plan bulunmadığı üzerinde durdu. aynı yetkili, böyle bir adım atılsa bile abd'nin esed güçleriyle savaşma yönünde açık bir niyetinin olmadığını da belirtti.

abd başkanı barack obama, esed yönetiminin ağustos 2013 sonunda şam kırsalındaki gota'da sivillere karşı zehirli gaz kullanıp (o saldırıda 1400 suriyeli sivil ölmüştü) kırmızıçizgiyi aşmasına rağmen, bu rejimin devrilmesine karşı çıkmıştı. obama, amerikalı senatörler lindsey graham ve john mccain'in, esed yönetimini vurmak için harekete geçilmesi gerektiği şeklindeki taleplerini de görmezlikten geldi. hâl böyleyken, işid'e yönelik uluslararası hareketlenme gecikti ve zayıf kaldı. terörist örgütlerin ortaya çıkması, 170 binden fazla suriyelinin ölümü, milyonlarcasının komşu ülkelere ve avrupa'ya göç etmesinin sorumlusu olan suriye rejimine ait hiçbir hedef vurulmadı.

krizin tamamen işid ile mücadeleye indirgenmesi, batı'da esed rejimini devirme iradesinden arda kalanı da bitirdi . özellikle obama ve müttefikleri, işid savaşı'nın, o ve benzeri örgütlerin ortaya çıkışı ve yayılmasının temel sebebi olan esed'in devrilmesini de kapsaması yönünde türkiye'den gelen talebi reddetmekte ısrarcı davranmışken...

abd başkan yardımcısı joe biden, suudi arabistan, türkiye ve birleşik arap emirlikleri gibi abd'nin bölgesel müttefiklerini, iran ve esed rejiminden önce suriye'deki terörist örgütlerin yayılmasının sorumluları olarak görerek bu husustaki anlaşmazlığın derinliğini gözler önüne serdi. gerçi biden sonrasında bu açıklamalarından dolayı özür diledi.

suriye muhalefeti, uluslararası koalisyonun saldırılarına pek itimat etmedi. özgür suriye ordusu (öso) kurucularından riyad esad, sivilleri ve muhalif güçleri öldürdüğünü ifade ederek bu saldırıları kınadı. zira gece saldırıları, daha ziyade suriye'nin kuzeyindeki idlib ve halep kentlerini hedef alıyor. buralarda konuşlanmış islamcı tugaylar, öso saflarında esed'e karşı savaşıyor.

riyad esad, rejim güçlerinin geçen 2 yılda kaybettiği toprakları geri almasının yanında işid'in düşmesinin doğuracağı boşluğu doldurmak suretiyle bu saldırılardan istifade edebileceği uyarısında bulundu. bu durum, uluslararası koalisyonu, suriye halkı nazarında esed rejiminin kurtarıcısı konumuna getiriyor.

esed'e yönelik amerikan tutumunun belirsizlik damgalı işaretleri (büyük suçlarına rağmen esed rejiminin düşürülmesi için askeri müdahaleye karşı çıkmaktan işid savaşı için rejimle koordinasyon kurulduğu söylentilerine kadar) çoğaltabilirsiniz.

esed yönetimi, dışişleri bakanı velid muallim'in, operasyonların hemen öncesinde irak dışişleri bakanı vasıtasıyla amerikalı mevkidaşı john kerry'den, 'washington ve müttefiklerinin suriye'deki işid mevzilerini bombalayacağı' mesajını aldığını açıkladı. reuters haber ajansı, birleşmiş milletler (bm) suriye temsilcisi beşşar caferi'nin, 'abd'nin bm temsilcisi samantha power tarafından kendisine, işid'e karşı suriye'de hava saldırılarının çok yakın olduğu bilgisinin verildiği' açıklamasını aktardı.

washington bu iddiaları önce şiddetle yalanladı. ama ardından işid'i hedef alan operasyonlardaki kararlılığını göstermek ve amerikan savaş uçaklarına saldırmak gibi bir aptallıkta bulunmaması yönünde uyarmak amacıyla suriye rejimine operasyonları önceden bildirdiğini itiraf etti.

krizin işid'e indirgenmesi, batı'da esed rejimini devirme iradesini bitirdi . özellikle abd ve müttefikleri, işid ile savaşın, suriye'de terör örgütlerinin ortaya çıkıp yayılmasının ana sebebi olan esed'in devrilmesini içermesine dair türkiye'nin talebine karşı çıkmakta ısrarlıyken...

by Beşir Abdulfettah

obama, eylül 2014'te bm genel kurulu'ndaki konuşmasında, işid ve yandaşlarının düşmesiylr doğacak boşluğun doldurulması misyonunu esed güçlerinin üstlenmesini engellemeyeceğini açıklamıştı. aynı konuşmasında abd lideri, suriye krizinin çözümünün öncelikle siyasi olduğunu vurgulayarak büyük bir bomba patlatmıştı.

amerikan kaynakları, bu konuşmanın akabinde, suriye'de siyasi çözüme varılması noktasında esed ordusu ve rejiminin geleceğin ortakları olmasını abd'nin kabul ettiğini teyit ettiler. washington, rejimin kontrolünde bulunan bölgelerdeki mevzilerin ve askeri hedeflerin bombalanmamasını istedi. eş zamanlı olarak amerikalı askeri yetkililer, suriye hava savunma sisteminin işid'e operasyonlar düzenleyen koalisyon uçaklarına karşı koymamasını övdü.

ilımlı suriye muhalefetinden binlercesinin suudi arabistan ve türkiye'de eğitilip hazırlanması programlarına gecikmeli onayı ve bu amaçla bir yıllığına yarım milyar dolar ayırmasına rağmen obama, söz konusu güçleri silahlandırma konusunda hiçbir sorumluluk üstlenmedi. bu da obama'nın işid örgütünü, ülkesi ve dünya için esed rejimi, rusya, iran, (irak, suriye ve hatta bölge ülkelerinin çoğuna yayılmış) şii milislerinden daha tehlikeli gördüğüne işaret ediyor.

türkler, suriye'nin kuzeyinde güvenli bölge kurulup uçuş yasağı konularak suriye rejiminin hava gücüne sınırlama getirilmediği takdirde rejimin işid savaşı'nı istismarının önüne geçilemeyeceğini düşünüyor. obama yönetimi hâlâ bu talebi görmezlikten gelmekte ısrarlı. üstelik ortada bm güvenlik konseyi'nin bu talebe zemin hazırlayan 2178 sayılı kararı varken... bu karar; suriye'de işid, nusra cephesi, hizbullah ve esed'i savunmak için savaşan tüm şii milisler gibi terörist gruplara karşı konulmasını istiyor.

esed'in ipotekleri

esed, işid ile savaştan istifade etme çabasını bazı yaklaşımlara dayandırıyor. bu yaklaşımların en önemlisi; işid tehlikesinin artması ve filistin'e uzanan bir islam hilafet devleti ilan etmesinin, esasen israil ve onun batılı müttefiklerinin endişesini besleyecek olması. esed yönetiminin, israil'in hamisi ve bekasının garantörü sıfatıyla hayatta kalmasının önemi burada saklı.

mart 2011'de suriye devrimi'nin başlamasıyla birlikte rami mahluf (beşşar esed'in teyze oğlu), esed rejiminin güvenliği sarsıldığı takdirde israil'in güvende olmayacağını açıklamıştı. mahluf'tan 3 yıl sonra iran'ın dışişleri bakanı arap ve afrika işlerinden sorumlu yardımcısı hüseyin emir abdullehyan da farklı cümlelerle aynı açıklamayı tekrarladı: "işid ile mücadele gerekçesiyle suriye'de köklü bir değişime götürebilecek iğrenç her eylem ve üslup, uluslararası koalisyon, abd ve siyonistler için vahim sonuçlar doğuracaktır."

iranlı yetkilinin uyarısı, esed ve iran'ın, her seferinde övündükleri 'direniş' söylemini bir kenara bırakarak israil'in güvenliğinin sağlanmasında eksen rol oynadıkları yönünde bir itiraf içeriyor.

esed böylece işid örgütünün; irak ve suriye'deki askeri başarılarının sürmesi, kayıplarına rağmen yerel ve uluslararası savaşçılarının sayısının artması, ele geçirdiği şehir ve kasabalarda (halkın ekseriyetinin onun yönetimi gölgesinde yaşamayı kabul etmesiyle birlikte) iktidarının güçlenmesinden yararlanmaya çalışıyor. üstelik işid, uluslararası koalisyon güçleri, rusya ve iran tarafından desteklenen suriye rejimi güçlerinin yanı sıra kürt ve kürt olmayan silahlı gruplarla da savaşıyor.

suriye rejimi ise tüm bu gelişmeleri kullanarak uluslararası toplumu işid'in tehlikeleri ve tehditlerine karşı korkutmak, dünyanın dikkatini kendi suçlarından başka tarafa çekmek istiyor.

abd'nin işid savaşı'nda esed ile koordinasyona karşı çıkması, ılımlı suriye muhalefetinin esed'e alternatif oluşturması ve işid'in düşmesiyle oluşacak boşluğu doldurması arzusuna dayanıyor. amerikan stratejisinin sonraki beklentisi, bunun süreç içinde suriye'de bir ulusal birlik hükümetinin kurulmasına gitmesi. böylesi bir hükümet, 'galip ve mağlubun olmadığı' bir denklem doğrultusunda irak modelini örnek alarak suriye'deki tüm mezhep, etnik ve siyasi oluşumları içine alacak.

lakin bazı sorunlar, o senaryonun uygulanmasına engel teşkil ediyor. bahsedilen sorunların en belirgini; kapasitesine itimat edilecek, bağlılık ve eğilimlerine güvenilecek ılımlı suriye muhalefeti unsurlarının oluşturulmasına amerikan çevrelerinin şüpheyle yaklaşması. 

suriye muhalefetinin zayıflığı ve bölünmüşlüğü, türkiye'nin önerdiği 'üçüncü gücün' oluşturulmasının önünde bir sorun olarak dururken rusya ve iran'ın esed'e desteği sürüyor. 

by Beşir Abdulfettah

suriye muhalefetinin zayıflığı ve bölünmüşlüğü, türkiye'nin işid ile esed güçleri arasında diğer bir grup olarak önerdiği 'üçüncü gücün' oluşturulması önünde sorun olarak dururken rusya ve iran'ın esed'e desteği sürüyor. ayrıca rusya ve çin, türkiye-suriye sınırları üzerinde tampon veya 'güvenli' bölge kurulması fikrine de karşı. bu durum, obama'yı suriye ve irak'taki kürtler gibi başka alternatiflere sevk ediyor. hatta washington'ın önündeki en kötü seçenek olan esed'in kalması da bu seçeneklere dahil.

tüm bu karmaşık hesapların hazmı esnasında esed rejiminin, işid savaşı'ndan kazanımlar elde etmesi kolaylaştı. esed, devrilmesinin israil'in güvenliğini tehdit, abd-iran yakınlaşma çabalarını iptal edeceği ve tüm bölgeyi patlatacağı tezini gündeme taşıdı. keza rejim düşmanları ve muhaliflerinin, "esed'in tüm kötülüklerin kaynağı olduğu" iddialarını çürütmeye dayalı stratejisine fayda sağladı.

terör suçlamasıyla ılımlı muhalefetten kurtulan esed, dünyayı halkçı bir devrimle savaşmadığı, hem kendisi hem de batı'nın ortak düşmanı islamcı terörle mücadele ettiğine ikna etmeye çalışıyor. buradan hareketle adı ister işid olsun ister nusra cephesi veya bir başkası, terörle mücadele yolunda uluslararası her çabaya desteğini açıklamaktan geri durmuyor.

sahada ise esed, bu hava operasyonlarını, muhalefetle savaşlarının akışını kendi lehinde değiştirmek amacıyla savunmasız sivillere yönelik saldırılarını yoğunlaştırmak için kullanmakta başarı sağladı. washington post gazetesi, 22 ekim 2014 tarihli haber analizinde, esed'in öso mevzilerine hava saldırılarını arttırmaya başladığı gibi geçmişte kaybettiği bazı mevzileri de geri aldığını yazdı. esed'in bu hamlesi, bir süredir topraklarını kaybetmesi, rejim askerlerinin silahlı muhalefet tarafından öldürülmesi veya esir alınması karşısında destekçilerinden gelen sert eleştirileri azaltacaktır. 

esed yönetimi, uluslararası toplumla uzlaşma fırsatı bulmak için kartları karma mücadelesinde, kendisi ile uluslararası koalisyon arasında işid ile savaş noktasında bir koordinasyon olduğu iddiasını kasten gündeme taşıdı. esed'i destekleyen suriye'nin vatan gazetesi, "amerikan ordusu suriye içinde, doğu ve güneydoğu sınırları üzerinde işid'e karşı savaşta suriye ordusuyla aynı siperdedir. washington ve şam, genel eğilimleriyle çeliştiği için böyle bir benzetmeye karşı çıksa da bu bir vakıa ve gerçektir." diye yazdı. rejim yanlısı gazete, yorumlarının devamını şöyle getirdi:

"suriye ordusu, amerikan hava operasyonlarından kesinlikle istifade edecektir. suriye ordusu, sahanın en güçlüsüdür; sahayı harekete geçirme noktasında güç ve esnekliğe sahiptir. amerikan hava saldırılarının sonuçları ve hedeflerini gerçekleştirip gerçekleştirmediğini, suriye ordusu değerlendirecektir."

beşir abdulfettah mısır el ehram stratejik araştırmalar merkezi'nde asya uzmanı akademisyen ve araştırmacı. aynı zamanda el ehram bünyesinde yayımlanan 'demokrasi' dergisinin de yazı işleri müdürlüğü görevini yürütüyor.

bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve al jazeera’nin editöryel politikasını yansıtmayabilir.

Beşir Abdulfettah

mısır el ehram stratejik araştırmalar merkezi’nde asya uzmanı akademisyen ve araştırmacı. aynı zamanda el ehram bünyesinde yayımlanan 'demokrasi' dergisinin de yazı işleri müdürlüğü görevini yürütüyor. Devamını oku

Yorumlar

Bu sitede yer alan içerikler sadece genel bilgilendirme amacı ile sunulmuştur. Yorumlarınızı kendi özgür iradeniz ile yayınlanmakta olup; bununla ilgili her türlü dolaylı ve doğrudan sorumluluğu tek başınıza üstlenmektesiniz. Böylelikle, Topluluk Kuralları ve Kullanım Koşulları'na uygun olarak, yorumlarınızı kullanmak, yeniden kullanmak, silmek veya yayınlamak üzere tarafımıza geri alınamaz, herhangi bir kısıtlamaya tabi olmayan (format, platform, süre sınırlaması da dahil, ancak bunlarla sınırlı olmamak kaydıyla) ve dünya genelinde geçerli olan ücretsiz bir lisans hakkı vermektesiniz.
;