nükleer silahların yayılmasının önlenmesine ilişkin antlaşma (treaty on the non-proliferation of nuclear weapons – npt), ilk nükleer testini 1 ocak 1967 tarihinden önce yapmış olan amerika birleşik devletleri (abd), rusya, birleşik krallık, fransa ve çin'e nükleer silah bulundurma hakkı veriyor. söz konusu ülkeler, aynı zamanda birleşmiş milletler (bm) güvenlik konseyi'nin daimi üyeleri konumunda bulunuyor. 

5 mart 1970’te yürürlüğe giren npt, nükleer silahların yayılmasını engellemenin yanında, dünya üzerindeki silah sayısını azaltmayı ve nükleer enerjinin barışçıl yollarla kullanılmasına imkân sağlamayı amaçlıyor.

öte yandan, 189 ülkenin onayladığı antlaşmaya olmayan hindistan, pakistan ve kuzey kore de, geçmişte nükleer denemelerini alenen başarıyla gerçekleştirdi. antlaşmaya taraf olmayan bir başka ülke israil ise dünya tarafından muhtemel nükleer güç olarak görülüyor. 

israil, pakistan ve hindistan, antlaşmayı imzalamayı en başından beri reddediyor. kuzey kore ise, 12 ocak 1985 yılında onayladığı antlaşmadan abd’nin bu ülkenin nükleer silah geliştirdiği iddiaları sonrasında, 10 ağustos 2003 itibarıyla çekildi.

iran’ın nükleer programının nükleer silah üretme amacı taşıyıp taşımadığı ise son yıllarda küresel gündemi yoğun bir şekilde işgal etmeyi sürdürüyor.

bu çerevede, geçmişin ve günümüzün nükleer güçlerine ilişkin önemli bilgiler şu şekilde özetlenebilir:

abd

washington, 16 temmuz 1945 tarihinde ilk nükleer denemesini 'trinity' adıyla new mexico’da gerçekleştirdi. gerçekleşen patlama, 19 kiloton tnt (19 bin ton patlayıcı) seviyesindeki büyüklüğüyle tarihte eşi görülmemiş bir güçteydi.

ii. dünya savaşı sürerken, abd 6 ve 9 ağustos 1946 tarihlerinde japonya'nın hiroşima ve nagazaki kentlerine atom bombası attı. bu tarihteki ilk ve tek nükleer silah kullanımıydı. resmi kaynaklara göre, hiroşima’da 80 bini patlama anında olmak üzere yaklaşık 135 bin kişi yaşamını yitirdi. nagazaki’de ise bombanın atıldığı anda 40 bin kişi hayata gözlerini yumdu, ölü sayısı daha sonra 50 bini buldu. radyasyonun zamana yayılan etkileriyle birlikte, sonraki yıllarda da birçok insanın hayatını kaybettiği biliniyor.

washington, 1 kasım 1952’de trinity’nin 500 katı gücündeki ilk hidrojen bombası denemesini yaptı.

abd, 1945 ile 1992 yılları arasında toplam 1054 nükleer test gerçekleştirdi. amerikalı bilim adamları federasyonu’nun (fas) 7 temmuz 2011 tarihinde güncellediği verilere göre, abd’nin şu anda yaklaşık 8500 adet nükleer başlığı bulunuyor. bunların sadece 5 bini kullanılabilir durumda. kalanı ise önümüzdeki yıllarda imha edilecek.

sovyetler birliği/rusya  

sovyetler birliği (sscb), ilk nükleer denemesini 29 ağustos 1949’da kazakistan’ın bugünkü adı semey olan semipalatinsk şehrinde gerçekleştirdi. 22 kiloton tnt gücündeki patlama, ülkeyi dünyanın ikinci nükleer gücü yaptı.

sovyetler birliği, hidrojen bombası yapmayı ise 22 kasım 1955’te başardı. ülke, 1949 ile 1990 yılları arasında 715 deneme gerçekleştirdi. fas’a göre, sovyetler birliği’nin mirasçısı rusya’nın bugün yaklaşık 11 bin adet nükleer başlığı bulunuyor. bunların 3 bini aktif değil ve önümüzdeki dönemde imha edilmeyi bekliyor.

birleşik krallık

ilk nükleer denemesini 3 ekim 1952'de gerçekleştiren birleşik krallık (ingiltere, iskoçya, galler, kuzey irlanda), 8 kasım 1957’de de hidrojen bombası elde etti. son ve 45’inci testini 1991'de yapan ülkenin, fas verilerine göre bugün yaklaşık 225 adet nükleer başlığı bulunuyor.

çin

bir diğer nükleer güç çin, 16 ekim 1964’te ilk fisyon, 17 haziran 1967’de ise ilk füzyon denemesini başarıyla gerçekleştirdi. 1964 ile 1996 yılları arasında 45 nükleer test yapan ülkenin şu anda 240 adet nükleer başlığa sahip olduğu tahmin ediliyor.

fransa

ilk nükleer denemesini 13 şubat 1960 tarihinde yapan fransa, 24 ağustos 1968’de de hidrojen bombası elde etti. fas, 1996 yılına kadar 210 ayrı test gerçekleştiren ülkenin, halen yaklaşık 300 adet nükleer başlık bulundurduğunu belirtiyor.

hindistan ve pakistan

hindistan ve pakistan, sırasıyla 18 mayıs 1974 ve 28 mayıs 1998 tarihlerinde ilk nükleer testlerini gerçekleştirdi.

nükleer silahlanma yarışındaki iki ülkeden hindistan 80 ila 100, pakistan ise 90 ila 110 adet başlığı elinde bulunduruyor. fas, bu ülkeler hakkındaki verilerini abd istihbaratına dayandırıyor.

hindistan, 11 mayıs 1998’de gerçekleştirdiği füzyon testlerinin başarılı olduğunu iddia etse de, bu denemelerin verimliliği konusunda farklı görüşler var.

israil

abd’nin vela uydusu, 22 eylül 1979’da hint okyanusu’nda iki ayrı parlama kaydetti. israil’in güney afrika desteğiyle gerçekleştirdiği nükleer denemenin bu parlamalara neden olduğu uzun yıllardır birçok kaynak tarafından yazılıp çizildi.

uluslararası toplum, bu ülkenin nükleer silahlara sahip olduğundan şüphe etmiyor. fas, abd istihbaratına atıfla yayınladığı verilerde israil’in nükleer başlık sayısını yaklaşık 80 adet olarak veriyor.

kuzey kore

kuzey kore, 9 ekim 2006’da ilk nükleer denemesini yeraltında gerçekleştirdiğini açıkladı. nükleer sızıntı gerçekleşmemesi nedeniyle kuzey kore tarafından “başarılı” olarak addedilen düşük güçteki test, daha sonra rusya tarafından da doğrulandı. 1 kiloton gücünde olduğu belirtilen denemenin başarılı olup olmadığı halen bilinmiyor.

abd, rusya ve güney kore’ye göre, bu ülkenin 25 mayıs 2009 tarihli ikinci nükleer denemesi “muhtemelen başarılı” ve ilk denemeye göre daha güçlü. kuzey kore, 11 mayıs 2010’da füzyon reaksiyonu elde etmeyi başardığını açıklasa da, iddia bilim adamları tarafından “absürt” olarak nitelendi.

kuzey kore’nin halen kullanıma hazır nükleer başlığa sahip olmadığı tahmin ediliyor. ülkenin nükleer başlıkları yerleştirebileceği füzesi olup olmadığı da ayrı bir tartışma konusu. kuzey kore, npt’den 10 ağustos 2003’te çekildi.

geçmişte nükleer silah barındıran doğu bloğu ülkeleri

belarus, kazakistan ve ukrayna, soğuk savaş döneminde ellerinde bulundurdukları nükleer silahları, 1989’dan sonra rusya’ya geri verdi. bu ülkeler, şu anda npt’yi kabul eden blok arasında yer alıyor.

nükleer silah programlarına son veren ülkeler

güney afrika, gizlice başlattığı nükleer silah programına son vererek 1991 yılında npt’ye taraf oldu.

irak, 1991 körfez savaşı yenilgisi sonucunda bm denetimi altında yürütülen bir süreç ile nükleer silah programına son verdi. libya, aralık 2003’te yürüttüğü nükleer programını feshettiğini açıkladı. her iki ülke de programlarını yürütürken npt’ye taraftı.

konu hakkında çalışmalar yapan washington merkezli silah kontrol derneği (arms control association –aca), arjantin, brezilya, tayvan, güney kore ve tayvan’ın da birbirlerinden farklı dönemlerde nükleer silah çalışmaları yaptığını aktarıyor.

abd’nin nükleer silah bulundurduğu nato üyeleri

bugün abd’nin, nato üyeleri belçika, almanya, italya, türkiye ve hollanda’da nükleer silahları bulunuyor.

ek olarak abd, 1984' e kadar kanada'da, 1991’e kadar güney kore’de, 1992'ye kadar birleşik krallık'ta ve 2001'e kadar yunanistan'da nükleer silah bulunduruyordu.

bu dosyanın diğer başlıkları: