11 eylül 2001 saldırılarının ardından abd, el kaide örgütünü ve liderlerini dağıtmak için afganistan’ı işgal etti.

diğer yanda, irak’ın kitle imha silahı (kis) sahibi olma ihtimallerinin arttırdığı güvenlik kaygıları, abd’nin ve diğer batılı güçlerin irak diktatörü saddam hüseyin’i devirmek üzere ülkeyi işgal etmesine önayak oldu. bu sırada irak’ta kis’e rastlanmadı.

o zamanda bugüne abd birlikleri irak topraklarındaki varlıklarını aralıksız sürdürdü. 2011 yılı başlangıcı itibariyle ülkede bulunan 45.000 askerin, güvenlik paktı gereğince, 2011 sonuna kadar ülkeden ayrılması bekleniyor.

al jazeera gönülleri ve akılları kazanmak üzere girişilen bu savaşın ve irak’taki askeri gücün son sekiz yılının dönüm noktalarını inceliyor.

2002

abd başkanı george w. bush dünyayı, saddam hüseyin’in irak’taki rejiminin artan tehlikelerine karşı uyardı.

aynı zamanda britanya başbakanı tony blair, irak’ın askeri kapasitesi üzerine, daha sonraları şüpheyle bakılacak olan ‘dosya’yı yayınladı.

irak’a, eğer silahsızlanma anlaşmasını çiğnerse çok ciddi sonuçlarla karşılaşacağını belirten bir bm kararı bildirildi.

bm silah denetçileri, ülkenin kis sahibi olup olmadığını soruşturmak üzere irak’a döndü.

2003

bm baş silah denetçisi hans blix, denetçilerin irak’ın bm kararı’na uygun davranıp davranmadığını tam olarak doğrulamak için daha fazla zamana ihtiyaçları olduğunu söyledi.

britanya’nın bm büyükelçisi, silah denetçilerinin ülkeden çıkmasıyla birlikte irak’taki diplomatik sürecin sona erdiğini söyledi.

abd’nin irak işgali öncesinde kuzey cephesini açmak üzere askerlerini türkiye topraklarından geçirme talebi 1 mart 2003’te tbmm’de bir tezkereyle reddedildi.

20 mart 2003’te, abd öncülüğündeki koalisyon güçleri, 150.000 abd askeri ve diğer ülkelerden 23.000 askerle birlikte irak’ı işgale başladı.

saddam yönetimi, işgalden 20 gün sonra bağdat’ın düşmesiyle birlikte sona erdi.

irak’taki şii topluluklarının bir kısmının işbirliği yapması, bir kısmının da direniş göstermesiyle ülkede güç mücadelesi başladı.

saddam hüseyin, aralık ayında tikrit’te yeraltında saklandığı yerde yakalandı.

2004

şii din adamı mukteda es sadr’e sadık güçler ülkedeki batılı koalisyon güçlerine karşı harekete geçti. dini liderler abd geçici sivil yönetiminin başındaki paul bremer’i, islami hukukun uygulanmasını engellememesi yönünde uyardı.

abd’nin felluce’deki askeri kuşatması sonucu yüzlerce kişi öldü.

irak’ta herhangi bir dönemde kis olup olmadığıyla ilgili tartışmalar devam ederken, abd, yönetimi iyad allavi liderliğindeki geçici hükümete bıraktı.

abd askerlerinin ebu gureyb hapishanesi’ndeki iraklı mahkumları istismar ve taciz ettiğini gösteren fotoğraflar ortaya çıktı. bu olay uluslararası protestolara ve abd senatosunun olaylar hakkında soruşturma başlatmasına neden oldu.

abd, ürdün doğumlu ebu musab ez zerkavi’nin savaşçı grubunun destekçilerinin giderek arttığını iddia ederken, irak’ta kaçırılan abd’li işadamı nicholas berg’ün internette yayınlanan kafasının kesilme videosu, ülkede yaşanan vahşeti gözler önüne serdi.

temmuz ayında, savaş suçları ve soykırımı da içermek üzere birçok suçla yargılanan saddam hüseyin ilk kez mahkeme önüne çıktı.

abd işgalinden sonra, ağustos ayında işsizlik oranı yüzde 70’e çıktı.

2005

50 yıl sonra ilk kez çok partili seçimler, çok sıkı güvenlik önlemleri altında 30 ocak’ta yapıldı.

kürt siyasetçi celal talabani cumhurbaşkanı olarak yemin etti.

yarı özerk irak kürdistanı bölgesinin başkanlığına mesut barzani seçildi.

islami bir federal demokrasi kurmayı hedefleyen yeni anayasa oylarla kabul edildi. iraklılar hükümet ve parlamentoyu seçmek üzere sandığa gitti.

arap ligi genel sekreteri bir uzlaşı konferansı düzenlemek üzere irak’ı ziyaret etti. abd ordusu, irak’taki üstlenicilere dolar yerine dinar ile ödeme yapmaya başladı.

2006

şii liderliğinde bir parti olan birleşik irak ittifakı 2005 seçimlerini kazandı.

ibrahim el caferi’nin görevinin sona ermesiyle birlikte cumhurbaşkanı celal talabani, yeni başbakan nuri el maliki’yi, hükümeti kurmak üzere görevlendirdi.

saddam hüseyin, insanlığa karşı işlediği suçlardan dolayı idam edildi. izzet ed duri baas partisi’nin yeni lideri olarak seçildi.

ülkedeki yabancı birliklerin sayısı 127.000 abd ve diğer koalisyon ülkelerinden 20.000 askere düştü.

ülkenin en güçlü şii liderlerinden abdülaziz el hekim, sünnilerin liderliğindeki savaşçılara karşı daha sert önlemler alma çağrısı yaptı.

2007

ülkede silahlı grupların artan aktivitesinin ve mezhep çatışmalarının tırmanışının ardından abd başkanı bush, 21.000 askerin güvenlik alanına kaydırılmasını da içeren yeni bir irak stratejisi açıkladı.

sünni ana siyasi blok olan irak uzlaşı cephesi, bir anlaşmazlığın ardından kabineden çekildi.

irak’taki asker sayısını azaltmaya çalışan britanya, basra’nın güvenliğini irak güvenlik güçlerine devretti.

2008

parlamento, saddam yönetiminde görev almış kişilerin kamu hayatına dönebilmelerine olanak sağlayan yasayı onadı.

birliklerin sayılarının arttırılması ve abd’nin uyanış konseyi’ne desteğine rağmen ülkedeki şiddet olayları tırmanmaya devam etti.

şii savaşçılar ve irak güvenlik güçleri arasındaki çatışmaların ardından britanya savunma bakanı nisan ayında birliklerin tamamen çekilmesinin ertelendiğini söyledi.

kasım ayında abd ile imzalanan bir güvenlik paktı ile abd askerlerinin 2011 yılına kadar ülkeyi terk edeceği parlamentoda onaylandı.

2009

özel güvenlik şirketi blackwater’ın irak’taki faaliyetleri yasaklanırken, bağdat’ta yeni abd büyükelçiliği açıldı.

irak’taki bir ceza mahkemesi, abd başkanı bush’a pabuç fırlatan gazeteci muntaser ez zayidi hakkında üç yıl mahkumiyet kararı verdi.

irak yönetimi, bağdat’taki yeşil bölge de dahil olmak üzere daha fazla anahtar niteliğindeki alanın kontrolünü ele aldı.

başbakan maliki’nin partisi yerel seçimlerde büyük bir zafer kazandı.

abd başkanı barack obama, irak’taki askerlerinin çoğunun ağustos 2010 itibariyle çekilmiş olacağını söyledi. kasaba ve şehirlerdeki birlikler çekilirken, 2011 yılındaki nihai çekilmeye kadar irak güvenlik güçlerine danışmanlık yapmak üzere bir kısmı ülkede kalacak.

britanya güney irak’taki muharip operasyonlarını resmen bitirdi. basra’daki üslerin kontrolünü abd güçlerine devretti.

londra’da, irak savaşı hakkında bağımsız bir soruşturma başlatıldı.

barzani cumhurbaşkanlığı seçimlerinde tekrar seçildi. iktidarda olan ittifak ise, muhalefet partilerinin gücü artmasına rağmen yerini koruyabildi.

başbakan maliki, birleşik irak ittifakı’nın dağılmasının ardından, 40 siyasi partiden oluşan hukuk devleti koalisyonunu ilan etti.

britanya’dan shell ve malezya’dan petronas şirketleri, irak’ın mecnun bölgesinde, yaklaşık 12 milyar dolarlık devasa petrol yataklarını işletmek üzere ortak üstlenici oldular.

2010

saddam yönetiminde ‘kimyasal’ takma ismiyle bilinen ali hasan el macid idam edildi.

komşu ülkeler mart ayında irak’taki parlamento seçimlerini kaygıyla takip ederken, hiçbir koalisyon çoğunluk oluşturacak kadar oy alamadı.

el kaide’nin irak’taki liderleri iraklı istihbarat ekiplerince bir operasyonda öldürüldü.

irak ordusunun üst düzey yetkilileri, abd’nin irak’tan planlı çekilişini ülkenin henüz buna hazır olmadığını söyleyerek eleştirdi. son muharip birlik ağustos ayında irak’tan çekilmişken, ülkede eğitim ve danışmanlık hizmetleri vermek üzere halen 50.000 asker bulunuyordu.

wikileaks, abd’nin irak savaşı hakkında on binlerce gizli belgesini yayınladı.

ana iki siyasi blok, bir ittifak hükümeti kurmak üzere görüşmelerini tamamladı.

kasım ayında celal talabani, nuri el maliki’yi başbakan olarak atadı. parlamento büyük siyasi grupları içeren yeni hükümeti onayladı.

giderek artan şiddet olayları sırasında bağdat’ta bombalanan ve 58 kişinin hayatını kaybettiği kilise saldırısını el kaide üstlendi.

2011

iran’da kendi isteğiyle sürgün hayatı yaşayan mukteda es sadr, yıllar sonra irak’a döndü.

daha iyi hizmet ve yolsuzlukların bitmesi talepleriyle binlerce kişi, bölgeye yayılan arap baharı protestolarının irak’a sıçradığı yönünde yorumlarla birlikte bağdat ve kuzey irak’ta toplandı.

amerikalı yetkililerin gelecekte de irak’ta abd askeri varlığı olması gerektiği yönünde açıklamaları arasında, irak hükümeti 2011 sonrasında irak’ta abd askerlerinin bulunmasını kararlaştırmak üzere bir zirve planladı.

es sadr, abd askerlerine yönelik saldırılarını durdurduklarını açıkladı. eğer abd söylediği tarihte ülkeden çekilmezse saldırıların tekrar başlayacağı şeklinde de uyarıda bulundu.

ekim ayında amerikalı yetkililer irak’ta asker tutma planlarından tamamen vazgeçtiklerini ve sene sonuna kadar tüm askerleri çekileceğini ilan etti.

çekilme süreci başlamışken, irak başbakanı, gelecekteki ilişkileri konuşmak üzere abd’yi ziyaret etti.

kaynak: al jazeera