abd’nin ankara büyükelçisi john bass, 15 temmuz darbe girişiminin olduğu gece, saat 23.15 sıralarında türk dışişleri'nden bir telefon aldığını, bir diplomatın kendisini arayarak abd yönetiminin desteğini beklediğini washington'a iletmesini istediğini söyledi:

“ben darbe girişimini ankara’da rezidansta jetler alçak uçuş yapmaya başladığında öğrendim. yaklaşık 22.00 sularıydı. türk hükümetinden bunun bir yasadışı darbe girişimi olduğuna dair aldığım telefonun hemen ardından gittik dar bir ekiple beraber saat 23.30 sularında büyükelçiliğe geçtik. arayan türk dışişleri bakanlığından birisiydi ve saat 23.15 civarıydı. arayan kişi bu bilgiyi washington’a iletmemi istedi ve türk hükümetinin abd’nin desteğini beklediğini bildirdi. ben de bunu derhâl yaptım."

ancak ankara'nın beklediği ve bass'in söylediğine göre derhâl washington'a iletilen destek talebi kolay gelmedi.

türkiye saatiyle saat 23.57'de, yani  türk dışişleri bakanlığı'ndan büyükelçi bass'ın aranmasından 40 dakika sonra moskova'da bulunan abd dışişleri bakanı john kerry, "türkiye’de barış, istikrar ve devamlılık olmasını umuyorum" dedi. bu açıklamada ne demokrasi vurgusu, ne de seçilmiş hükümete destek vardı.

o saatlerde darbenin âkıbeti belirsizdi. marmaris’te tatilde olan cumhurbaşkanı tayyip erdoğan’ın durumu da netlik kazanmış değildi.

bundan 20 dakika sonra türkiye saatiyle 00.17'de beyaz saray'ın twitter hesabından yeni bir açıklama yapıldı. türkiye’nin destek açıklaması talebinin üzerinden iki saat geçmişti. o saatte yapılan duyuruda ‘abd başkanı obama’nın türkiye’de gelişen olaylardan haberdar edildiği, kendisinin ‘düzenli aralıklarla bilgilendirildiği’ duyuruluyordu. bu duyuruda da darbeye yönelik bir itiraz, demokratik kurumlara destek yoktu.

olaylar devam ederken saat 00.44'te reuters haber ajansı amerikan hükümet kaynaklarına dayandırdığı bir haber geçti. haberde, "abd'nin, türkiye’de bir darbe girişimi olduğunu düşündüğünü, o esnada kimin kazanıyor olduğunun kesin olmadığı" yazıyordu.

o saatlerde türkiye’nin, tankların, savaş uçaklarının devrede olduğu bir darbe girişimiyle karşı karşıya olduğu artık apaçık ortaya çıkmıştı, ancak kimin kazanıyor olduğu belli değildi.

bir nato ülkesinde darbe yaşanıyordu. amerika’nın ankara büyükelçisi saat 22.00’den bu yana bu darbenin cereyan ettiğini görüyor, yaşıyordu. türkiye’de saat 22.00 iken washington'da öğleden sonra saat 15.00 idi. amerikan devleti mesaideydi. başkan obama ayaktaydı ve çalışıyordu. amerikan kaynaklarından yapılan açıklamalara göre de ‘gelişmelerden düzenli olarak’ bilgi sahibi oluyordu.

darbeciler saldırılarını sürdürüyor,  jetler ankara ve istanbul’da yüksek hızla alçaktan uçup korku salmaya devam ediyordu. istanbul’da köprü üzerinde insanların üzerine ateş açılıyordu.

amerikan yönetimine türk hükümetinden ‘destek çağrısı’ gelmiş, bunun üzerinden iki saatten fazla zaman geçmişti. dahası amerikan yönetimi adına açıklamalar da yapılıyor fakat türkiye’nin beklediği açıklama bir türlü gelmiyordu.

durum netleşiyor

saat 01.30 olduğunda cumhurbaşkanı erdoğan'ın hem hayatta olduğu hem de darbecilerin elinde olmadığı ortaya çıkmıştı. dahası cumhurbaşkanı cnn türk ekranlarından halkı sokaklara çağırmış, insanlar da sokaklara meydanlara akmaya başlamıştı. halk darbeye direniyor, dahası darbeyi bastırıyordu. polis ve ordu içinden meşru hükümete bağlı birlikler de kritik noktalarda halkla birlikte darbecilerle çatışıyordu. saat 02.00’ye doğru darbenin başarısız olacağı artık anlaşılıyordu.

ankara'nın amerika'dan beklediği içerikte ilk açıklama bu aşamadan sonra geldi.

türkiye saatiyle 02.05'te beyaz saray ve abd dışişleri'nden eş zamanlı bir açıklama geldi. amerika ‘ tüm tarafları’ seçilmiş hükümeti desteklemeye çağırıyordu.

bu açıklamada başkan obama ve dışişleri bakanı kerry'nin türkiye'deki durum hakkında konuştuğu bilgisi verildikten sonra şöyle deniyordu:

"görüşmede, türkiye'de tüm tarafların seçilmiş hükümeti desteklemesi gerektiği ifade edilmiştir"

ankara'nın, abd'den saat 23.15'teki 'darbe oluyor, sizden seçilmiş hükümete destek açıklaması bekliyoruz' çağrısına  kuvvetli olmasa da olumlu bir cevap ancak 2 saat 50 dakika sonra  gelmişti.

amerika'da gündüz olmasına, beyaz saray'ın ve dışişleri'nin olup biteni dakika dakika takip etmesine rağmen washington yönetimi, bu açıklamayı neredeyse üç saat boyunca yapmamıştı. amerika beklemişti.

02.20'de abd dışişleri bakanlığı, john kerry'nin mevkidaşı mevlüt çavuşoğlu ile telefon görüşmesi yaptığını duyurdu.

açıklamadaki ifadeler şunlardı:

"kerry, çavuşoğlu'nu arayarak türkiye’nin demokratik yollardan seçilmiş sivil hükümetine ve demokratik kurumlarına tam destek verdiklerini söyledi."

obama'nın 'sarsılmaz' desteği ertesi gün geldi

darbe gecesinin ertesi günü 16 temmuz’da abd başkanı obama, türkiye’deki gelişmeleri görüşmek üzere ulusal güvenlik ekibini topladı.

bu toplantıdan sonra beyaz saray'dan da doğrudan türk hükümetine bu kez kuvvvetli ifadelerle destek belirten bir açıklama geldi.

19.31'de yapılan açıklamada abd başkanı obama, ülkesinin türkiye’deki demokratik yollarla seçilmiş, sivil hükümete ‘sarsılmaz desteğini ‘ vurguladı. kanunların üstünlüğünün gerekliliğine vurgu yapan obama, türkiye ile teröre karşı ortak çabalar da dâhil olmak üzere pek çok konuda işbirliğine devam etmeleri gerektiğini belirtti.