Ortadoğu
Analiz: Ankara Bağdat yakınlaşması
Irak Dışişleri Bakanı Zebari'nin Ankara ziyareti buzları eritmenin ilk adımı. Irak uzmanı Erkmen'e göre iki ülkenin bu dönemde birbirlerine ihtiyacı var.
"provokatör", "yezid’in izinden giden", "mezhepçi", "dilsiz şeytan"... türkiye ve irak başbakanları geçen yıl bu sözleri kullanıyordu birbirleri için. ancak ankara ve bağdat bu dönemi geride bırakma arayışına girmiş gözüküyor.
ankara-bağdat ilişkilerinde yeni başlangıç arayışının ilk adımlarından biri olarak irak dışişleri bakanı hoşyar zebari iki günlük ankara ziyaretine başlıyor. cumhurbaşkanı abdullah gül ile görüşen zebari cuma günü dışişleri bakanı davutoğlu ile de görüşecek. türkiye dışişleri bakanı ahmet davutoğlu’nun da bağdat’a gitmesi gündemde.
buzlar erirse başbakanlar da birbirlerini ziyaret edecek. ancak ankara ilk ziyareti irak başbakanı nuri maliki’nin yapmasını istiyor. hafta başında irak’ı ziyaret eden tbmm dış ilişkiler komisyonu başkanı akp milletvekili volkan bozkır türkiye’nin davet mektubunu maliki'ye iletti.
irak meclis başkanı usame nuceyfi de eylül ayında yaptığı ankara ziyareti sırasında “ikili ilişkileri güçlendirmek istiyoruz” mesajı getirmişti.
ankara bu ziyaretlerle ilişkilerin rayına girebileceği fikrinde. türkiye dışişleri bakanlığı zebari’nin ziyaretiyle igili yazılı açıklamasında, “bu ziyaretin türkiye ile irak arasındaki ilişkilerin ivme kazanmasına katkı sağlayacağına ve iki ülke arasındaki işbirliğini güçlendireceğine inanılmaktadır.” dedi.
ilişkileri düzeltmek için neden çok
ankara ve bağdat’ın ilişkileri düzeltme kararının arkasında ağırlıklı olarak, irak’ta nisan ayında yapılacak genel seçimler öncesi ülke içi dengelerinin değişmesi var.
suriye iç savaşı nedeniyle yaşanan ortak güvenlik endişeleri de zebari’nin ziyaretinin konularından biri olacak. ayrıca türk iş dünyası irak pazarından daha fazla pay arayışında.
türkiye irak ilişkileri uzmanı, ahi evren üniversitesi'nden yardımcı doçent serhat erkmen’e göre maliki’nin, yaklaşan genel seçimler öncesinde türkiye’ye ihtiyacı var:
“maliki’nin kendi partisi dava içinde bile maliki’ye yönelik bir muhalefet gelişti. son yerel seçimler gösterdi ki, maliki’nin dışındaki diğer şii gruplar kendi aralarında işbirliği yaptıkları zaman maliki’yi güçlü olduğu yerlerde dahi sarsmayı başarıyorlar. maliki başbakanlık yaptığı dönemde öyle bir siyaset izledi ki, eğer yeniden başbakan seçilmezse ülkeyi terk etmek zorunda bile kalabilir. ama türkiye ile ilişkileri onarabilirse yeniden başbakan olması kolaylaşacaktır."
güvenlikte işbirliği
ankara bağdat ilişkilerindeki bahar arayışının arkasındaki başka bir neden de el kaide’ye karşı işbirliği yapma olasılığı.
son zamanlarda irak el kaidesi’nin şiilere yönelik saldırılarında ciddi artış yaşanıyor. yalnızca bu ay ölen iraklı sayısı 520’yi geçti. bu durum maliki’yi yaklaşan genel seçimler öncesinde bir hayli zora sokuyor.
irak el kaidesi ile bağlantılı irak şam islam devleti örgütü ve yine el kaide bağlantılı nusra cephesi’nin suriye’de giderek güçlenmesi de türkiye’yi rahatsız etmeye başladı. olası ankara-bağdat yakınlaşması güvenlik alanında daha sıkı işbirliği getirebilir.
kürt sorununun çözümüne yönelik bir süreç başlatmış olan ankara, irak ile ilişkileri rayına oturtabilirse irak’ın sürece katkısı olabileceğini, en azından zarar vermeyeceğini düşünüyor.
türkiye’nin bağdat hesabı
türkiye çok parçalı bir siyasal yapı sergileyen yanıbaşındaki komşusu irak’ta iç dengeleri yakından takip ediyor ve mevcut grupların hepsiyle ilişkiler kurmak istiyor. fakat irak içindeki türkiye yanlısı grup ve kişilerin bir kısmı artık irak iç siyasetinde o kadar etkin isimler değil.
örneğin türkiye’nin ilişkilerinin iyi olduğu eski irak başbakanı iyad allavi’nin siyasel etkinliği iyice azaldı. tartışmalı bir yargılamanın ardından terörizmle suçlanan ve ülkesinden kaçtıktan sonra vaktinin önemli bir kısmını türkiye’de geçiren eski irak devlet başkan yardımcısı sünni lider tarık haşimi ülkesine giremiyor.
irak’taki başka önemli bir sünni politikacı usama nuceyfi’nin de türkiye ile ilişkileri her zaman iyi. nuceyfi irak’ta cumhurbaşkanı olmaya en yakın adaylardan biri. bunun için de irak siyasetinde çok büyük ağırlığı olan, türkiye ile gizli bir nüfuz rekabeti içindeki iran ile ilişkilerini iyi tutmak zorunda. bu yüzden de türkiye’ye dengeli yaklaşmayı tercih ediyor.
kuzey irak'ta değişen dengeler
irak genel seçimlerine şimdiye kadar blok halinde giren ve koalisyonlar kurulurken de blok halinde hareket eden, türkiye ile de yakın duran iraklı kürt grupların arasındaki dengeler değişmeye başladı.
irak kürdistan özerk bölgesi lideri mesut barzani’nin partisi kürdistan demokrat partisi (kdp) kuzey irak’ta ekim ayında yapılan meclis seçimlerinden birinci parti olarak çıksa da, oylarını bir hayli arttıran goran hareketi kdp’ye ağır eleştiriler yöneltiyor ve irak genel seçimlerinde kdp ile ortak hareket etmeyebileceği sinyalleri gönderiyor.
irak uzmanı serhat erkmen’e göre, değişen irak iç siyaset dengeleri ve belirsizlik, türkiye’yi yeni ilişkiler kurmaya ve mevcut olanları tazelemeye itiyor.
türkiye güney’deki petrollerden de pay istiyor
erkmen enerji merkezi olmaya çalışan ve enerji açığı olan türkiye’nin kuzey irak’ta bağdat hükümetinin itirazlarına rağmen enerji yatırımları yaptığını, bunun da iki ülke ilişkilerini gerdiğini hatırlattı, ancak türkiye’nin güneydeki enerji projeleriyle de ilgilendiğini söyledi.
“türkiye kuzey irak’taki enerji yatırımlarından tam olarak istediğini alamadı. türkiye ile ilişkileri düzeltme arzusunda olduğu anlaşılan maliki, "size güney’deki ya da sınırları tartışmalı olmayan alanlardaki petrollerden pay verebiliriz." sinyalleri göndermeye başladı. bu ne kadar gerçekleşir belli değil, ama türkiye’ye cazip geliyor.”
yeni ekonomik alan arayışları
ortadoğu’ya suriye üzerinden ulaşan türk iş dünyası, ülkedeki iç savaş nedeniyle sorun yaşadığı için irak yolunu daha sık kullanmak ve asıl büyük yatırımların yapıldığı irak’ın güneyinde de olmak istiyor. türkiye’nin irak ile ticaret hacmi 2012 yılında yüzde 41 artış göstererek 2,5 milyar dolara ulaşsa da bu ticaretin büyük bir kısmı kuzey irak ile yapılıyor. irak’taki pazarını genişletmek isteyen türk iş dünyası da ankara bağdat arasındaki buzların erimesini istiyor.
iki ülke açısından da ilişkileri rayına sokmanın faydalı gözüktüğünü söyleyen erkmen’e göre bunun sağlanabilmesinin bir ön koşulu var.
“her iki ülkenin lideri de inantçılıklarıyla biliniyor. birbirlerine epey laf söylediler, ama eğer inatçılıklarını kırabilirlerse ilişkiler düzelebilir.”
Yorumlar