karşıyaka anadolu lisesi 11. sınıf öğrencisi elifnaz şentürk, aile hekimi olan babasının aşı muhafazasında yaşadığı sorunlara çözüm bulmak için geliştirdiği sıcaklığı sabitleyen 'çoklu odalı cihaz' ile 21 ülkeden 400'e yakın çalışmanın yarıştığı monstratec bilimsel proje yarışması'na katıldı.

brezilya'da ekim ayının son haftasında düzenlenen yarışmada şentük, tasarladığı cihaz ile materyal mühendisliği dalında dünya birinciliğini almayı başardı.  

babası için geliştirdi

şentürk, dünya birinciliği kazandığı cihazı aslında babası için geliştirdi. babasının aşıların bulunduğu dolaplardaki sıcaklık değişimi riski yüzünden zaman zaman geceleri iş yerine gittiğini anlatan şentürk, bu duruma bir çare bulmak için yola çıktı. aklındaki proje için ısıtma ve soğutma sistemlerinde çalışan ustalar ve bilgisayar yazılımcılarından destek aldı: 

"hastanelerde, kan merkezlerinde, eczanelerde kullanılan buzdolaplarında sadece soğutma sistemi olduğundan sıcaklık sabit tutulamıyor. dolayısıyla belli bir ısıdan sonra soğutma sistemi duruyor. sistemin tekrar çalışmaya başlaması için gereken sürede ortamdaki sıcaklık düştüğünden, 10 dereceye kadar farklılık gösterebiliyor. bu durum hassas sıcaklık gerektiren, farklı ısı değerlerinde kullanılmaz hale gelebilen başta nakil için bekletilen organlar olmak üzere, kan, kan ürünleri, aşı, ilaç ve serumları kullanılmaz hale getirebiliyor. mevcut sistemde organ, taşınırken özel solüsyonuyla birlikte nakil kabına konuluyor, buz ve buz aküleri ile soğutuluyor. her organ farklı sıcaklık değerine ihtiyaç duyuyor. mesela kornea 2 ila 4, böbrek sıfırın altında 3 ila 0 ancak nakil kabında bu kesin sıcaklık değerlerini sağlayacak bir cihaz yok." 

aynı cihazda farklı sıcaklık

şentürk, yaklaşık 10 ay süren çalışmayla, amacına uygun bir prototip cihazı 4 bin 116 lira maliyetle tamamladı.

cihazında ısıtma ve soğutmanın aynı anda kullanılmasıyla ısının sabitlendiğini anlatan şentürk, şu bilgileri verdi:

"iki amacı var cihazın. isıtma ve soğutmayı dönüşümlü kullanarak sıcaklığı sabitlemek. bu sayede kan ve ürünleri, organlar, aşı ve serumların korunması. mesela 4 derecelik bir sıcaklık hedeflediğinde cihaz, sıcaklık 5 dereceye ulaşana kadar ısıtma sistemini çalıştırıyor. 5 derecede ısıtma kendini kesiyor, soğutma devreye gidiyor. 3 dereceye kadar soğutma çalışıyor. 3'e gelince tekrar ısıtma aktifleşiyor. 3 ila 5 arasında, 4 küsurlu bir değerle ısı sabitlenmiş oluyor. oysa mevcut sistemlerde ısı farkı 10 dereceye çıkıyor.

ikinci amaç da aynı cihaz üzerindeki bölmelerde farklı sıcaklık değerlerini sabitleyebilmek. bu nedenle de prototipte 3 bölme oluşturdum. bunların her birine farklı sıcaklık veren bir sistem kurdum. her biri için ayrı yapılan kontrol panelinde istediğiniz sıcaklık değerini belirliyorsunuz. tek ısıtma ve soğutma sistemi, farklı yazılımları sayesinde 3 bölmeye de farklı sıcaklık verilmesini sağlıyor. bu bölmelerden birini soğuturken diğerini ısıtabiliyoruz. cihazın bir bölümünde sıfırın altında 18 derece gerektiren bir maddeyi koruyabilir, aynı anda yandaki bölümde 4, diğer bölümünde ise 24 derecelik bir ortam oluşturabilirsiniz. geliştirdiğim cihaz, hem ortam sıcaklığını sabitliyor, hem de üzerindeki farklı bölmeleri ayrı sıcaklık değerlerinde tutabiliyor."

aküyle de çalışıyor

cihazı tasarlarken organ naklinde kullanılmasına imkan vermesini de istediğini ifade eden şentürk, bunun için cihazın hem 220 volt ile hem de araçlardaki 12 voltluk akülerle çalışabildiğini söyledi.

şentürk'ün bir sonraki adımı cihaz için patent başvurusunda bulunmak olacak.

kaynak: aa