Türkiye-Irak ilişkileri
Barzani ile stratejik diyalog
Mesud Barzani Ankara'da Cumhurbaşkanı Gül ve Başbakan Erdoğan ile görüştü. Barzani ile Erdoğan'ın görüşmesinde "Irak'ta yeni bir siyasi başlangıca ihtiyaç olduğu" vurgulandı. Barzani, Gül'e de "Bir kişinin gitmesinin anlamı olmaz. Aslolan Irak siyasetinde hakim zihniyetin değişmesidir" dedi.
Konular:
Türkiye-Irak ilişkileri, Ortadoğu
irak kürt bölgesel yönetimi başkanı (ikby) mesud barzani, öğle saatlerinde ankara'ya geldi. ilk durağı çankaya köşkü oldu. barzani, cumhurbaşkanı abdullah gül tarafından kabul edildi.
akşam saatlerinde ikby başkanlığı'nın resmi sitesinde gül - barzani görüşmesine ilişkin ayrıntılar yayınlandı. açıklamaya göre barzani, görüşmede işid öncülüğündeki silahlı grupların musul'u ele geçirmesinden sonra irak'ta yaşanan gelişmeler hakkında abdullah gül'ü bilgilendirdi. işid'in bir günde kürt bölgesinin komşusu olduğunu dile getiren barzani, bunun neticesinde irak'ta çok yeni bir durum ve bambaşka şartların ortaya çıktığını aktardı.
"değişim kaçınılmaz"
"irak'ta değişim artık kaçınılmazdır" ifadesini kullanan barzani, "şayet irak'ta hakim olan siyasi zihniyet değişmeyecekse bir kişinin gitmesinin anlamı olmaz. aslolan irak siyasetinde hakim zihniyetin değişmesidir. siyasi sürecin başarısı, yeni makamlar verilmesi ve karşımıza yeni simalar çıkarılması değildir. olması gereken, irak'ta demokrasiye aykırı zihniyetin kalmamasıdır. irak'ın egemenlik mekanizmasında esaslı değişikliklerin olması zaruridir" dedi.
barzani kürdistan bölgesinin geçen 10 yılda demokrasinin yerleşmesi için çok çaba gösterdiğini ancak irak'ta olup bitenlerin tamamının anayasaya aykırı olduğunu aktardı.
referandum ve bağımsızlık tartışmaları
bağdat hükümetinin, anayasayı defalarca alenen çiğnediğini ve yok saydığını savunan barzani, "bunun örnekleri çok görüldü. irak anayasası'na bağlılık, irak'ın bütünlüğünün ve tek parça halinde kalışının garantisidir. bu anayasada da belirtilmiştir" görüşünü savundu. kürt bölgesinin son durumu, referandum ve bağımsızlık tartışmalarına da değinen barzani şunları söyledi:
"biz kürdistan bölgesi olarak şartlarımızı daha iyi bir hale getirmeye çalışıyoruz. kendi sistemimizi kurmak ve kendi ayaklarımız üzerinde durabilmek için çaba gösteriyoruz. topraklarımızı tehditlerden korumak istiyoruz. aynı zamanda irak'taki terör tehlikesini de hesaba katarak önlemler alıyoruz."
.
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Mesud Barzani'yi Köşk'te kabul etti. [Fotoğraf: AA]
ikby başkanlığı'nın internet sitesinde yayımlanan görüşmeyle ilgili açıklamaya göre, irak'ın siyasi ve güvenlik durumu, özellikle musul ve diğer bazı bölgelerde yaşananlardan dolayı cumhurbaşkanı abdullah gül de endişelerini dile getirdi. gül'ün ayrıca yarın irak'ta yapılacak parlamento oturumunun başarıyla sonuçlanması ve hükümetin en kısa zamanda kurulmasını temenni ettiği bildirildi.
açıklamada görüşmeye peşmerge bakanı mustafa seyid kadir, peşmerge bakanlığı genel sekreteri cabbar yaver, içişleri bakanı kerim sincari ve ikby başkanlık divanı başkanı fuad hüseyin'in de katıldığı belirtildi.
"yeni bir siyasi başlangıç" vurgusu
mesud barzani, daha sonra başbakan erdoğan ile bir araya geldi. görüşmeye içişleri bakanı efkan âlâ, dışişleri bakanı ahmet davutoğlu ve başbakanlık müsteşar yardımcısı ibrahim kalın ile ikyb başkanlık divanı başkanı fuat hüseyin ve içişleri bakanı kerim sincari de katıldı.
görüşme yaklaşık 1,5 saat sürdü.
başbakanlık kaynaklarından edinilen bilgiye göre, görüşmede irak'ta istikrar ve güvenliğin yeniden tesisi için yeni bir siyasi başlangıca ihtiyaç olduğu vurgulandı. bu çerçevede irak'ta genel seçimlerin tamamlanmasının ardından beklenen değişimin gerçekleşmesi için siyasi sürecin hızla işletilmesinin önemine işaret edildi.
görüşmede kriz yaşanan bölgelerdeki ihtiyaç sahiplerine türkiye'nin afad aracılığıyla gerçekleştirdiği insani yardımlarla, ekonomi ve enerji sektörü başta olmak üzere ikili ilişkiler de ele alındı.
barzani daha sonra dışişleri bakanı ahmet davutoğlu ile bir araya geldi.
dışişleri bakanlığı'nın resmi konutunda yaklaşık iki saat süren görüşmeye içişleri bakanı efkan âlâ ile dışişleri bakanlığı müsteşarı feridun sinirlioğlu da katıldı. barzani'ye peşmerge bakanı cafer mustafa, peşmerge bakanlığı genel sekreteri cebbar yaver, ikby başkanlık divanı başkanı fuad hüseyin ve içişleri bakanı kerim sincari de eşlik etti.
Barzani Türkiye ziyaretinde Başbakan Erdoğan ile bir araya gelmişti. [Fotoğraf: AA]
istişare konuları
barzani'nin ziyareti, irak şam islam devleti (işid) örgütünün ilerleyişinin ardından ülkede krizin derinleştiği bir döneme denk geldi. on binlerce türkmen yaşadığı yerleri terk ederek kürt bölgesine sığındı.
işid'in ilerleyişi üzerine ikby'ye bağlı peşmergeler de statüsü tartışmalı olan, petrol zengini kerkük'ü kontrolü altına aldı. barzani ihtilaflı bölgelerde referanduma gidileceğini duyurmuştu. türkmenler ise kerkük'ün bütün kimliklerin bir arada yaşayabileceği özel bir statüye sahip olmasını istiyor.
başta petrol satışı olmak üzere, bağdat yönetimiyle uzun süredir kriz halindeki kürt yönetimi, batı’da ve abd’de 'kürtlerin kendi kaderlerini tayin hakkı var' çıkışlarına yeterince destek bulamadı. barzani'nin cumhurbaşkanı, başbakan ve dışişleri bakanı ile görüşmesi, türkiye’nin kürt bölgesi ile mevcut politikasını devam ettireceğini gösteriyor.
görüşme öncesi başbakanlık kaynaklarından edinilen bilgiye göre, türkiye, irak’ın toprak bütünlüğü konusunda görüşlerini koruyor. türkiye de kerkük’te türkmen, kürt ve sünni arapların barış içinde bir arada yaşayacakları bir çerçevenin esas alınmasını istiyor.
barzani'nin ziyareti pazar günü abd başkan yardımcısı joe biden ile telefonla görüşmesinin ardından gerçekleşti. telefon görüşmesinde biden, irak'ta yürütülen yeni hükümet kurma çalışmalarına kürtlerden aktif destek beklediklerini söyledi. barzani'yse yeni hükümet kurma çalışmaları sürecinde, irak'ta ortaya çıkan mevcut jeopolitik gerçeklerin dikkate alınması gerektiğini vurguladı.
Barzani, Ahmet Davutoğlu'nu Dışişleri Resmi Konutu'nda ziyaret etti. [Fotoğraf:AA]
petrol de taraflar arasındaki en önemli konulardan biri. kuzey irak topraklarından çıkarılıp türkiye üzerinden sevk edilen ilk petrolün parası 23 haziran’da halkbank'a yatırıldı. bölgesel kürt yönetimi ile yapılan anlaşma gereği bankada biriken petrol gelirlerinin alınabilmesi için başbakan neçirvan barzani, başbakan yardımcısı kubat talabani, maliye bakanı rebaz muhammed ve enerji bakanı aşti havrami'nin imzası gerekiyor.
enerji bakanı taner yıldız, kuzey irak'tan sevk edilen ve ceyhan'da depolanan petrolün 2,6 milyon varile kadar çıktığını, günlük 120 bin varil civarında bir sevkiyat gerçekleştiğini ifade etti. yıldız o tarih itibariyle 97 milyon dolarlık kürt petrolünün satıldığını ve bu miktarın 93 milyon dolarının halkbank'taki hesaba yatırıldığını söyledi.
'tahsilat iddiası doğru değil'
yıldız, türkiye madenciler derneği başkanı atılgan sökmen'i kabulünde irak kürdistan bölgesel yönetimi başkanı mesud barzani'nin ziyaretiyle ilgili soruları yanıtladı. yıldız, barzani'nin halkbank'ta biriken petrol parasından kuzey irak kısmına düşen miktarın tahsili için türkiye'ye geldiği iddiasını yalanladı:
"üç bakanın parayla alakalı tahsilat için geldiği yönünde bir haber duyuyorum. bunun doğru olmadığını söylemem lazım. geçici olan hesapların, kalıcı hesaplar haline gelmesi ve yetkililerle bu hesapların açılması için geliyorlar. bunun sürdürülebilir bir iş olması için gayret ediyoruz. irak'taki istikrarın bozulmasıyla beraber petrolün sahibinin el değiştirdiği bir ortamdayız. yalnızca kuzey irak petrolüyle alakalı değil, aynı zamanda bağdat petrolleriyle alakalı da konuşuyoruz. kuzey irak'ın hakkının o bedel içinden alınmasıyla ilgili gündemimiz yok. tabii ki bunlar ileride olacak. hem bağdat'ın hem de erbil'in haklarıyla alakalı çalışma içinde bulunduğumuzu söylemem lazım."
israil'e jet yakıtı satışı iddiası
ilk tankerin parasının henüz gelmediğini ifade eden yıldız, petrol satışının sorumlusunun irak olduğunu söyledi. yıldız, israil’in filistin’i vuran savaş jetlerinin yakıtlarınının türkiye'den israil'e taşındığı" yönündeki haberlere de tepki gösterdi.
"bunların satışlarından, ihale edilmesinden kuzey irak sorumlu. petrolün sahibi irak. bunu ihale eden ve satan, sevkiyatını yapan irak. o yüzden bu satışın sorumlusu irak'tır. israil'e mi, başka bir yere mi satıyor; biz o kısmına girmiyoruz. ama kendilerine sordum, israil'e satmadıklarını söylediler. bizim türkiye cumhuriyeti hükümeti olarak israil'e herhangi bir satışımız söz konusu değildir. biz kamu olarak da böyle bir satış gerçekleştirmiş değiliz. hele hele gazze'deki ve filistin üzerindeki israil'in yaptıklarının bu soruyu daha önemli hale getirdiğini biliyorum. ne geçen ay, ne de ondan önceki ay biz israil'e herhangi bir jet yakıtı satmadık. bu konudaki hassasiyetimizin, (bunu) soranlardan daha az olmadığının bilinmesini isterim."
kuzey irak petrolünün paylaşımı
yıldız, kuzey irak petrolünün paylaşımı konusunda türkiye'nin prensiplerinin değişmediğini söyledi. yıldız, türkiye'nin paylaşımdaki oranlara karışmadığını vurguladı:
"birleşmiş milletler kararlarının bağlayıcı olduğu ülkelerden biriyiz. kuveyt'teki savaş tazminatlarıyla alakalı, yüzde 5'lik payın buradan ayrıldığını söylemem gerekiyor. bu bizim için zorunluluktur. geriye kalan kısmın, iraklı kardeşlerimizin kendi verdiği karar doğrultusunda, yüzde 83'ünün bağdat'a, yüzde 17'sinin de kuzey irak'a aktarılması gerektiğini söylemiştik. bu irak'ın kendisinin belirlediği bir hak paylaşımıdır. bu oranın ne olacağına biz değil, irak halkı karar verdi. gerek işid'in yaptıkları, gerekse istikrarın bozulmasıyla alakalı bir ortamda prensiplerimizin değişmeyeceğini söylemem lazım."
k. irak'ta yeni rafineri işbirliği
enerji bakanı taner yıldız'a irak kürt bölgesel yönetimi doğal kaynaklar bakanı hawrami'nin akaryakıt sorununu aşmak için yeni rafineri kurulacağına yönelik açıklamaları hatırlatıldı. "türkiye ile bu konuda işbirliği olacak mı?" sorusu yöneltildi:
"beyci rafinerisinin işid'in eline geçmesiyle ham petrolü olan ama üretemeyen, üretirse de rafine edemeyen bir kuzey irak karşımıza çıktı. dolayısıyla ham petrolle ilgili farklı sıkıntılar var. türkiye bu manada her zaman olduğu gibi elinden gelen gayreti gösterecektir. buradaki önemli nokta ürün tedariği ama habur sınır kapısında lojistik ve trafiğin rahat işleyebiliyor olduğunu görmemiz lazım. hem musul'a verilecek elektriğin tedariğiyle alakalı, hem de petrol ürünleriyle alakalı türkiye yaklaşık artı 4 bin tonluk günlük ihtiyacını karşılayacak durumdadır. hazırlıklarımızı buna göre yaptık. bugün görüşülecek konulardan birisi de enerji sektöründeki konular olacaktır."
irak kürt bölgesel yönetimi doğal kaynaklar bakanı hawrami, işid'in saldırılarıyla başlayan akaryakıt sorununu çözmek için özel şirketler aracılığıyla yeni rafineri kurma kararı aldıklarını açıklamıştı.
kaynak: al jazeera ve anadolu ajansı
Yorumlar