ana muhalefet partisi chp, suriye ve irak’ta yaşanan çatışmaların türkiye’ye etkilerini yansıtmak için, "suriye ve irak krizleri: türkiye’nin ödediği fatura" isimli bir rapor hazırladı. rapora göre, suriye'de iç savaşın başladığı 2011’den bu yana suriyeli sığınmacıların ikameti için harcanan para, suriye ve irak pazarında 2011’den 2014’e kadar kaybedilen ihracat ve turizm geliri hesaplandığında, ekonomiye gelen toplam yük 16,7 milyar dolara ulaştı.

"70 ilin nüfusundan fazla"

3,9 milyon suriyelinin ülkesini terk ederek sığınmacı durumuna düştüğü hatırlatılan raporda, bu sığınmacıların resmi rakamlara göre 1 milyon 698 bininin türkiye’de yaşadığı belirtildi. rapor, bu sayının türkiye’deki 70 ilin nüfusundan fazla olduğunu gösteriyor. 

rapora göre, türkiye’deki suriyelilerin sayısı 2 milyonun üzerinde. raporda, rakamların savaş nedeniyle ülkesini terk eden her iki suriyeliden birinin türkiye’de olduğunu gösterdiği belirtiliyor. suriyeli sığınmacılar, 9 il hariç, türkiye’nin bütün illerine yayılmış durumda. barınma merkezlerinde kalan suriyelilerin sayısı ise sadece 270 bin.

konut fiyatları arttı

rapora göre, yaşanan yoğun göçten en çok etkilenen sınırdaki ve sınıra yakın iller. yoğun göçün bu illerde başta sağlık ve belediye olmak üzere kamu hizmetlerine ulaşmayı zorlaştırdı. bu illerdeki kira ve konut fiyatlarında önemli artışlar yaşandığı da yine raporda vurgulanıyor.

merkez bankası (mb) verilerine atıfta bulunulan rapora göre, türkiye genelinde konut fiyatları son dört yılda yaklaşık yüzde 68 artmasına karşın, gaziantep ve kilis'te bu artış yüzde 121 oldu.

bölgede yaşananların türkiye’yi güvenlik boyutuyla da olumsuz etkilediği belirtilen raporda, "suriye’de ve irak’ta yaşanan savaş, güney sınırlarımızı radikal terör örgütleri için yaşam alanı haline getirmiştir. sınırlarımızın peşaverleşmesi olarak tanımlanabilecek bu durum ülkemiz için ciddi bir tehdittir" denildi.

"ihracatta 10 milyar dolarlık zarar"

chp’nin raporunda ayrıntılı rakamlar da yer alıyor. tüm verilerin kaynaklara dayandırıldığı raporda, suriyeli göçmenler için bugüne kadar bütçeden 5,5 milyar dolar harcandığı belirtiliyor.

buna göre, türkiye’nin suriye’ye ihracatı, 2011-2014 arasında 10,5 milyar dolar olabilecekken, savaş nedeniyle bu ülkeye yapılan toplam ihracat 4,5 milyar dolarda kaldı. 2014’te türkiye’nin irak’a ihracatı ise 14,2 milyar dolar olabilecekken 10,7 milyar dolarda kaldı.

raporda bu kısım, türkiye ihracatçılar meclisi (tim) verilerine göre düzenleniyor.

chp'nin hesaplarına göre turizmdeki durum da farksız; 2011-2014 arasında türkiye’ye gelemeyen suriyeli turistler nedeniyle kaybedilen turizm geliri 1,6 milyar doları buluyor. rapora göre bu rakamlar da türkiye istatistik kurumu'ndan (tüik).

"kişi başına fatura 208 dolar"

dünya bankası’nın verilerine de yer verilen raporda, ortadoğu’da ticari entegrasyonun, suriye ve irak’taki savaşa bağlı olarak zayıflaması nedeniyle türkiye’de kişi başına gelirin olması gerekenden yüzde 2 daha az olduğuna yer verildi.

buna göre, 2014’te kişi başına düşen gelir dikkate alındığında kişi başına kaybedilen gelir 208 dolar.

chp'nin önerileri

chp bu sorunların kısa ve orta vadeli olmaktan çıkıp kalıcı bir hale geldiği görüşünde. rapordaki chp önerileri şöyle:

• suriyelilerin kayıt altına alınması ve göçmenler için sağlıklı bir veri tabanı oluşturulması çalışmaları hızlandırılmalı.
• suriyelilerin yoğun yaşadığı illerde belediyelerin bütçeden aldığı pay artırılmalı.
• ihtiyaç olan illerde “sağlık” ve “eğitim” yatırımlarına hız verilmeli.
• gaziantep, kilis gibi illerde toki eliyle yeni konutlar inşa edilmeli ve yeni imar alanlarının açılmasına dönük adımlar atılmalı.
• kaçakçılık ve kayıt dışılıkla etkin mücadele edilmeli.
• alternatif ulaşım güzergâhları geliştirilmeli, ulaşım maliyetlerini düşürecek adımlar atılmalı.
• suriye ve irak’ın yeniden yapılanmasının sunacağı ekonomik fırsatlar için şimdiden hazırlık yapılmalı bölgede “tarım organize sanayi bölgeleri” ve “inşaat organize sanayi bölgeleri” kurulmalı.

chp'nin raporu, genel başkan yardımcısı faik öztrak’ın başkanlığındaki chp iş dünyası grubu üyesi milletvekillerinin gaziantep, şanlıurfa, mardin, adana, mersin ve hatay’da yaptığı incelemeler ve görüşmeler sonrasında hazırlandı. 

kaynak: chp