eski başbakanı ahmet davutoğlu, 15 temmuz darbe girişimi araştırma komisyonu'nun sorularına yazılı olarak yanıtladı. yanıtlarıyla, "tarihe bir not düşmeyi" ve türkiye'nin içinden geçtiği günleri gelecek nesillerin daha iyi anlamasına yardımcı olmak için "zihni bir miras olarak bırakmayı" amaçladığını belirten ahmet davutoğlu, gülen örgütüyle ilgili kanaatlerinin 4 aşamadan geçerek netleştiğini söyledi. gülen örgütünün, 12 eylül askeri darbesi dönemine kadar giden soru işaretlerinden "barbar bir ihanet çetesine" ulaştığını ifade etti.

(ahmet davutoğlu'nun komisyon'a gönderdiği yanıtın tam metni için tıklayın.)

(komisyon'un davutoğlu'na soruları için tıklayın.)

ahmet davutoğlu, gülen örgütüne yönelik tespitler yaptığı kısımda, bu yapının inançlar sistemine nasıl aykırı olduğunu anlattı:

"her tefsir ve yorum, vahyi anlamamızda yeni ufuklar açabilir; ancak hiçbir insani yorum mutlak bilgi niteliği kazanamaz."

'islâmofobik vesâyetçiler'

davutoğlu, gülen örgütünün hangi zeminde yükseldiğini anlatırken "islâmofobik vesâyetçiler" tanımlamasını kullandı.

"esasen fetö/pdy mensuplarının kendilerini gizleyerek bürokrasiye sızma çabalarının gerçek mâhiyeti, toplumun dini inançlarının sosyal hayattaki tezahürlerini bir tehdit olarak tanımlayarak dindar kişilerin bürokraside yer almasını çeşitli yöntemlerle engelleyen, bu yolda hukuk dışı uygulamalara da başvurmaktan çekinmeyen vesâyetçi/darbeci anlayış temsilcilerinin hastalıklı davranışları sebebiyle başlangıçta tam olarak teşhis edilememiştir. devletin kurumsal yapısına tehdit oluşturabilecek örgütsel yapılarla rasyonel temeller düzleminde mücadele etmek yerine, irtica söylemi üzerinden islâmi yaşantıyı tehdit olarak gören vesâyetçi anlayış, gerektiğinde islâmi yaşantıdan vazgeçebilen bu yapıyı filtreleyemeyerek örgütsel bağlantıları olmayan mütedeyyin bürokratlarla uğraşmıştır. bireysel islâmi yaşantıya sahip bürokratlarla paralel yapı gibi örgütsel bir yapıya mensup bürokratlar arasında ayırım yapamayan islâmofobik vesâyetçiler, devlete sızmak için islâmi yaşantıdan vazgeçme icazeti alan fetö mensuplarını fark edemeyerek bürokraside yükselmelerine zemin hazırlamıştır."

"bu bakımdan vesâyetçi/darbeci çizgi, hem islâm dışına taşan uygulamalarına geniş halk kitleleri nezdinde meşruiyet sağlamak için bir gerekçe hem de kısa yolla tepeden iktidarı ele geçirmek bağlamında örnek aldığı bir model işlevi görmüştür."

"vesâyetçi/darbeci komitaların bu girişimleri fetö/pdy’nin kendinden menkûl bir demokrasiyi kurtarma iddiasıyla kendisine meşruiyet alanı açmasını kolaylaştırmıştır."

7 şubat mit krizi

ahmet davutoğlu komisyon'a gönderdiği metinde, 7 şubat 2012'de mit müsteşarı hakan fidan'ın kck soruşturması kapsamında şüpheli sıfatıyla ifadeye çağrılmasıyla yaşanan "7 şubat mit krizi"ni de anlattı. bu hamleyle, o dönem başbakan olan cumhurbaşkanı tayyip erdoğan'ın ve hükümetin "millet adına meşru siyasal süreçler dâhilinde yürüttüğü politikaların" sorgulanmak istediğini belirten davutoğlu, şunları söyledi:

"mit müsteşarı sayın fidan, savcılık çağrısının ardından sayın başbakanımıza bilgi vermek için aradığında hasbelkader sayın başbakanımız ile birlikte aynı arabada istanbul’da muhterem vaizlerimizden ibrahim subaşı’nın cenazesinden ankara’ya dönmek üzere havaalanına gidiyorduk. sayın başbakanımız, bu hamleyi yargı bürokrasisinin iktidara siyaset dayatması olarak değerlendirerek, son derece kararlı bir tutumla kesinlikle ifade vermeye gitmemesi talimatını verdi."

"pandoranın kutusu dersanelerin kapatılmasıyla açıldı"

davutoğlu, 7 şubat 2012'deki girişimden sonraki kritik eşiğin ise, dersanelerin kapatılması olduğunu ifade etti. dersanelerin kapatılmasıyla "pandoranın kutusunun açıldığını" belirtti.

'gülen örgütü - pkk işbirliği'

2014'te başbakanlığı devraldıktan sonra ilk haftalarda 6-7 ekim olaylarının patlak verdiğine dikkat çeken ahmet davutoğlu, bu olaylar sırasında gülen örgütünün açık bir şekilde pkk yanlısı tavır sergilediğini ifade etti. 

"tam da bu esnada fetö’nün özellikle pkk ile kuzey irak’ta temas kurarak ülkemizi zaafa uğratmaya çalıştığı istihbarat raporlarına yansımış bir husustur. terör örgütleri arasındaki bu iletişim yakından takip edilmiş ve uygun yöntemlerle uygun zamanlama içinde gerekli cevaplar verilmiştir."

kürt sorununun çözümü için yürütülen oslo görüşmelerinin de gülen örgütü ve arkasındaki uluslararası odaklar tarafından pkk'nın yayın organlarına sızdırıldığını söyledi. 

erdoğan'ın 'one minute' çıkışına atıf

29 ocak 2009'da, isviçre'nin davos kasabasında düzenlenen dünya ekonomik forumu'nda "gazze: ortadoğu’da barış modeli" konulu oturuma katılan o dönemin başbakanı tayyip erdoğan, kendisine yeterince söz hakkı verilmediği gerekçesiyle oturumu terk etmiş, bir daha davos toplantılarına katılmayacağını açıklamıştı. erdoğan'ın, eski israil cumhurbaşkanı şimon peres'e yaptığı "one minute" çıkışı tarihe geçmişti. ahmet davutoğlu kaleme aldığı metinde, yükselen türk dış politikasının bazı çevreleri rahatsız ettiğini, gülen örgütünün de bu rahatsızlığın üstüne gittiğini anlattı. davutoğlu, buradan 29 ocak 2009'da yaşanan "one minute" olayını hatırlattı. 

"bahsi geçen uluslararası çevrelerdeki kaygıyı fark eden örgüt, bu kaygıların kimi zaman sözcüsü, kimi zaman takipçisi rolüne soyunmuş, kimi zaman da bu kaygılara cevap oluşturabilecek bir alternatif kimliği kazanmaya çalışmıştır. 15 temmuz darbe girişiminin bu süreçte nihâi aşamayı oluşturduğu açıktır. ilk illegâl telefon dinlemelerinin ve iç siyasete müdahale hazırlığı kapsamındaki çalışmaların ‘one minute’ çıkışından kısa bir süre sonra başlamış olması bu açıdan dikkat çekicidir."

"mavi marmara hadisesini bu çevrelere verilecek mesaj için uygun bir fırsat olarak gören örgütün lideri, filistin’e insani yardım amacıyla yola çıkan ve birçok ülkenin vatandaşlarını taşıyan sivil gemilere uluslararası sularda hukuka aykırı biçimde müdahale eden israil’i 'meşru otorite' ilân etmek suretiyle filistin’de süregiden işgâli meşrulaştırmıştır. ayrıca filistin politikasıyla onur ve itibar kazanan türkiye cumhuriyeti hükümeti'ne ve onun başbakanı’na açık bir mesafe ve karşı duruş ortaya koyarak bir anlamda türkiye’nin filistin üzerinden kazandığı itibardan rahatsız olan çevrelere yönelik ‘alternatif arıyorsanız ben buradayım’ mesajı vermiştir."

davutoğlu, ocak 2014'te mit tırlarının "terör örgütlerine silah taşıdığı" iddiasıyla durdurulmasının da, dışişleri bakanı olduğu dönemde mit müsteşarı hakan fidan’ın da aralarında olduğu üst düzey yetkililerle suriye konusunda yaptıkları görüşmelerin dinlenilmesinin ve internete bu toplantıya ait olduğu iddia edilen bir ses kaydının sızdırılmasının da yine gülen örgütü tarafından yapıldığını anlattı.

fethullah gülen'le görüşme

ahmet davutoğlu, kamuoyunda çokça tartışılan 2013'te fethullah gülen'le yaptığı görüşmeye de açıklık getirdi.

"2013 bm genel kurulu toplantısına seyahatim öncesinde başbakanımız sayın recep tayyip erdoğan'la yaptığımız değerlendirmede, bu yapının gittikçe artan bir şekilde türkiye karşıtı çevrelerce kullanılmaya müsait hâle gelmesi hasebiyle, gülen’in daha önce yapılan çağrılar çerçevesinde türkiye’ye getirilerek kontrol altına alınmasının gerekli olduğu kanaatine vardık.

sayın başbakanımızla yaptığımız bu değerlendirme neticesinde ve talimatı doğrultusunda, bm genel kurulu’na katılmak üzere abd’de bulunduğum sırada, gülen’le bir görüşme gerçekleştirdim. gülen'le eylül 2013’te gerçekleştirdiğim görüşme kişisel bir tercih sonucunda veya bir yakınlık gösterisi mahiyetinde şahsi bir ziyaret olmayıp başbakanımız sayın erdoğan’ın bilgisi ve izni doğrultusunda, 7 şubat sonrasında, söz konusu yapı mensuplarının o döneme kadar düşündüğümüz bir sivil topum örgütü olmanın ötesinde, devlet iradesinden bağımsız ve devlet hiyerarşisi dışında bir yapılanma içerisinde olduğu kanaatimizin oluşması üzerine, muhatabına somut mesajları doğrudan iletmek amacına matuftu. bu görüşmede sayın başbakanımızla gerçekleştirdiğimiz istişare çerçevesinde açık bir şekilde gerekli uyarılarda bulundum.

ülkemize dönüşümde bu görüşmeyi ve edindiğim intibayı sayın başbakanımıza aktardım. bu çerçevede, kendisini samimi görmediğimi, zaman kazanmaya çalışır bir intiba verdiğini ve bu kritik süreçte dikkatli olmamız gerektiğini ifade ettim. bu görüşme sonrasında, gülen’in hükümetimize ve ülkemize yönelik operasyonların içinde olduğuna ve bu tutumundan vazgeçme niyetinde olmadığına yönelik kanaatimiz pekişti."

davutoğlu, bunun dışında gülen'le hiçbir görüşmesi olmadığının da altını çizdi.

"sayın cumhurbaşkanımızın yanında ve yakınında bulundum"

7 şubat 2012’den 27 ağustos 2014’e kadar dışişleri bakanı olarak, 27 ağustos 2014’ten 22 mayıs 2016’ya kadar da başbakan olarak gülen örgütüyle mücadelenin içinde yer aldığını söyleyen davutoğlu, "7 şubat, örgütün kışkırtıcı bir rol oynamış olduğunu sonradan öğrendiğimiz gezi eylemleri, 17-25 aralık operasyonları ve nihayetinde 15 temmuz’daki hâin darbe girişiminde tereddütsüz olarak sayın cumhurbaşkanımızın yanında ve yakınında bulundum" dedi. bu mücadele süreciyle ilgili bazı bilgileri de aktardı:

"bu örgütün tsk bünyesinden tasfiyesi için en önemli mekanizma niteliğindeki atamalı yüksek askeri şûra (yaş) toplantıları benim başbakanlık dönemimde bir kez, 3 ağustos 2015’te gerçekleştirilmiştir. bilindiği gibi aralık yaş toplantılarında atama işlemi yapılmamaktadır. 2015 yaş toplantısında bana ve sayın cumhurbaşkanımıza intikâl eden bilgiler, birlikte yaptığımız istişarî görüşmelerde değerlendirilmiş ve tsk’nin teamül ve kuralları da göz önünde bulundurularak bu güzide ve stratejik kurumumuzun bu tür yıkıcı unsurlardan arındırılması için kapsamlı adımlar atılmıştır. haklarında yeterli istihbarî veri olmayan ancak şüphe izhar edilen unsurların, karşı karşıya kalınan tehlikenin bertaraf edilmesi amacıyla bu toplantı sonrasında tarafımca devletimizin idari ve istihbari birimlerine vermiş olduğum talimat çerçevesinde, tsk içindeki fetö mensuplarına yönelik daha derin bir çalışma başlatılmıştır. nihayetinde, bu çalışmalar sonrası hazırlanan liste, darbe girişiminde ortaya çıkan gerçeklerin de ışığında 2016 yaş toplantısında karara bağlanarak çok ciddi sayıda fetö mensubu, tsk’dan uzaklaştırılmıştır."

davutoğlu, örgütle yürüttükleri mücadeleye muhalefet partilerinin gereken desteği vermediğini de ekledi.

rus uçağının düşürülmesi

kasım 2015'te rus uçağının düşürülmesi de yine tartışmalı bir başka konuydu. pilot hakkında yargı sürecinin işlediğinin altını çizen ahmet davutoğlu, "tsk hiyerarşisi dışında bir aidiyet taşıdığı ve yetkilendirildiği angajman kurallarının dışında başka bir merciden emir alarak hareket ettiği ortaya çıkarsa mutlaka cezayı alacaktır" dedi.

davutoğlu, 22 haziran 2012'de türkiye'nin f-4 savaş uçağının suriye tarafından düşürülmesi üzerine ilân edilen angajman kurallarını hatırlattı. 

"suriye’de yaşanan iç çatışmalar sınırlarımızda ciddi bir güvenlik riski oluşturmuştur. nitekim 22 haziran 2012’de f-4 savaş uçağımızın suriye tarafından düşürülmesi üzerine sayın cumhurbaşkanımızın başbakanlığı döneminde benim de içinde bulunduğum türkiye cumhuriyeti hükümeti gerekli tedbirleri alma kararlılığı göstermiş ve sayın başbakanımızın talimatıyla angajman kuralları ilân edilerek suriye hava sahasından sınırımıza yaklaşan suriye uçaklarının uyarıları dinlemeyerek yoluna devam etmesi halinde düşürülecekleri ilan edilmiş ve tsk bu yönde talimatlandırılmıştır.

başbakanlığım döneminde de bu talimatın gereği yapılmıştır. rusya’nın suriye’ye müdahalesi sonrasında hava sahamıza yönelik ihlâllerin artmasıyla birlikte cumhurbaşkanımız, ilgili bakanlar ve güvenlik birimleriyle yapılan istişareler sonrasında bu talimat hava sahamıza bildirimsiz yaklaşan ve uyarılarımızı dinlemeyerek sınır ihlâli yapan bütün hava araçları için teşmil edilmiştir. yeni angajman kuralları, bu istişareler neticesinde başbakanlık talimatı olarak, 10 ekim 2015’te genelkurmay başkanlığı'na oradan da kademeli bir şekilde hava kuvvetleri komutanlığına ve ilgili birim komutanlıklarına iletilmiştir."

süreç nasıl ilerledi?

davutoğlu bunun, cumhurbaşkanı başkanlığında 21 ekim 2015'te yapılan milli güvenlik kurulu (mgk) toplantısında da teyit edildiğini vurguladı. önce suriye ardından bütün hava araçları için gereğini yaptıklarını söyleyen davutoğlu, olayın akışını şöyle anlattı:

"olayın gerçekleştiği 24 kasım 2015 günü, 64. türkiye cumhuriyeti hükümeti’ni kurmak üzere sayın cumhurbaşkanımız ile saat 11.00’de randevumun olduğu gündür. bakanlar kurulu listesini tekmil edip görüşme için yol hazırlığı yapmakta olduğum bir sırada takriben 09.45 sularında genelkurmay başkanımız telefonla arayarak, yayladağı sınırına yakın bir bölgede bayırbucak türkmenlerine dönük hava saldırısı yapan bir uçağın, yapılan bütün uyarılara rağmen hava sahamızı tehlikeli bir şekilde ihlâl ettiğini ve devriye görevi yürüten uçaklarımızın angajman kuralları gereği uçağı düşürmek zorunda kaldığını bildirmiştir. kendisine uçağın kimliğinden emin olup olmadıklarını sorduğumda ise uçağın kimlik bildirmeksizin sınır ihlâli yaptığını, ancak rus uçağı olma ihtimalinin bulunduğunu söyledi. kendisine dışişleri bakanımız ve mit müsteşarımız ile derhâl bir araya gelerek durum hakkında kesin bir rapor hazırlamaları, başta rusya olmak üzere yapılacak diplomatik ve askeri temasları planlamaları ve sayın cumhurbaşkanımıza bilgi arz etmeleri talimatlarını verdim. ayrıca sayın cumhurbaşkanımız ile görüşeceğimi ve konuyu kendisiyle istişare edeceğimizi, o vakte kadar uçağın aidiyetiyle ilgili açıklama yapılmamasını, eğer rus uçağı olduğu kesinleşirse rusya federasyonu yönetiminin bunu ilk olarak hükümetimizden duyması gerektiğini söyledim. bu talimatım sebebiyle, zarurete mebni yapılan ilk resmî açıklamada uçağın aidiyetiyle ilgili bir bilgiye yer verilmemiş, tsk’dan '24 kasım 2015 tarihinde saat 09.20 civarında hatay yayladağı bölgesinde türk hava sahasını ihlâl eden milliyeti bilinmeyen bir uçak defalarca (beş dakika içerisinde 10 kez) ikaz edilmesine rağmen türk hava sahası'nı ihlâl etmiştir. söz konusu uçağa angajman kuralları çerçevesinde 24 kasım 2015 saat 09.24’te bölgede hava devriye görevinde bulunan iki adet f-16 uçağımız tarafından müdahalede bulunulmuştur.' şeklinde bir açıklama yapılmıştır."

"ihlâlin yapıldığı ilk an ile birçok uyarının yapıldığı ve müdahalenin gerçekleştiği 5 dakikalık süre içinde, bu spesifik olay için ek bir talimat almanın ya da vermenin imkânsızlığı da açıktır."

"talimatını verdiğim angajman kuralları rusya dâhil hiçbir ülkeyi hedef almamıştır; ancak aynı angajman kuralları hangi ülkeden olursa olsun savaş şartlarındaki bir ülkeden hava sahamızı ihlâl eden bütün hava araçlarını kapsamıştır."

"nitekim sayın genelkurmay başkanımız daha sonraki görüşmemizde pilotun geçmişini ve ilişkilerini araştırdıklarını ve somut bir irtibat tespit edilemediğini bildirmiştir."

siyasal sistemin yeniden inşâsı

davutoğlu açıklamalarının sonunda da 15 temmuz darbe girişimi benzeri bir sürecin yeniden yaşanmaması için önerilerini 8 maddede sıraladı. bunlar: bireysel alanda hürriyet, sivil toplum ve ekonomide aleniyet (şeffaflık), eğitim alanında keyfiyet (kalite), hukuk alanında adalet, devlette dâimiyet, yönetimde meşruiyet, bürokraside ehliyet, toplumsal alanda aidiyet.

kaynak: al jazeera