gazetenin haberine göre, iki ülkeden diplomatlar 26 haziran’da henüz kesinleşmeyen bir avrupa başkentinde bir araya gelecek. gazeteye konuşan bir israilli yetkili, bunun son görüşme olacağını ve görüşmelerin sonuçlandırılacağını söyledi. görüşülecek son husus, israil'in hamas'ın istanbul'daki bürosunun kapatılma talebi. 

israil enerji bakanı yuval steinitz ise reuters'a yaptığı açıklamada mart ayında abd'de erdoğan ile görüştüğünü söyledi. ancak cumhurbaşkanlığı kaynakları, konuya ilişkin soruya, "teyit etmiyoruz" yanıtını verdi.

26 haziran'daki görüşme haberiyle ilgili al jazeera'nin sorusunu yanıtlayan türk dışişleri kaynakları ‘ne yalanlıyoruz ne doğruluyoruz’ derken israil dışişleri kaynakları ‘ilişkilerin en kısa zamanda normale dönmesi için çalışıyoruz’ yorumunu yaptı.

görüşmeleri, son karanamede türkiye'nin new york'taki bm daimi temsilciliğine atanan dışişleri bakanlığı müsteşarı feridun sinirlioğlu yürütüyor. israil tarafında ise başlangıçta dışişleri bakanlığı genel sekreteri dore gold’ün yürüttüğü görevi son iki görüşmede başbakan netanyahu’nun özel temsilcisi joseph ciechanover devraldı.

ciechanover ve sinirlioğlu son olarak 8 nisan'da londra'da görüştü. görüşmenin ardından türk dışişleri'nden, "heyetler, mutabakat metninin nihai hâle getirilmesi ve farklılıkların giderilmesi yönünde ilerleme sağlamışlar ve anlaşmanın çok yakında gerçekleştirilecek bir sonraki toplantıda sonuçlandırılması hususunda uzlaşıya varmışlardır" açıklaması gelmişti.

bu açıklamanın ardından dore gold 23 mayıs’ta istanbul’da düzenlenen dünya insani zirvesi’ne katılmış; burada üst düzey türk dışişleri yetkilileriyle görüşmüştü. görüşmenin ardından al jazeera’ye yakın zamanda sonuçlanması beklenen müzakereler için "en iyisinin olmasını umuyoruz" demişti. al jazeera'ye konuşan türk dışişleri kaynakları da, anlaşmanın imzalanacağı bir sonraki görüşme öncesi varılan ilerlemenin ele alındığını; bir sonraki görüşmede mutabakata varılması konusunda kararlılığın sürdüğünü belirtti.

başbakan binali yıldırım 17 haziran’da türk dış politikasıyla ilgili gazetecilere yaptığı açıklamada "israil ile bir noktaya geliniyor. orada da irade gösteriliyor. temaslar var. henüz sonuçlanmış değil. çok da uzun süreceğini sanmıyorum. burada belirleyici olan gazze’nin insani amaçlar için izolasyondan kurtulmasıdır. diplomatlarımız çalışıyor. israil, suriye, rusya, mısır… akdeniz ve karadeniz’i çevreleyen bu ülkeler arasında daimi düşmanlık olmaz" demişti.

nihai görüşmenin mayıs ortasında yapılması planlanıyordu. ancak türkiye’de yeni başbakan’ın göreve gelmesi ve yeni hükümet kurulması sürecinden dolayı gecikti.

“tek sorun hamas’ın istanbul bürosuydu”

haaretz’e konuşan israilli yetkili, uzun süre uzlaşılamayan tek sorunun hamas’ın istanbul’daki bürolarının kapanması talebi olduğunu söyledi. ancak yakın zamanda bu konuda da anlaşmaya varıldığını belirtti.

al jazeera'nin türk ve israilli kaynaklardan edindiği bilgilere göre de, mavi marmara saldırısında ölenler için verilecek tazminat konusunda anlaşma, mart 2013'te netanyahu'nun özür dilemesinin ardından kısa süre içinde sağlandı. sonucu geciktiren asıl sorun, gazze'ye gidecek yardımlar ve israil'in şart olarak öne sürdüğü hamas ile ilişkilerde ortaya çıktı.

israilli yetkililer görüşmelerde “hamas'ı terör örgütü olarak gördüklerini ve bu sebeple herhangi bir üyesinin türkiye'de bulunmasının kabul edilemeyeceğini” söyledi.

17 aralık'ta isviçre’de bir araya gelen sinirlioğlu ile gold, taslak metinde uzlaşmaya varmıştı. israil tarafından sızdırılan bilgileri yayınlayan israil televizyonu kanal 10 ve haaretz gazetesi, taslak mutabakat metnini de madde madde vermişti. buna göre; istanbul'da ikamet eden hamas üyesi salah aruri türkiye'den sınır dışı edilecek; hamas'ın türkiye'deki faaliyetlerine de genel olarak sınırlama getirilecekti. taslak metinde yer alan hamas ile ilgili maddeyi, al jazeera’ye bilgi veren türk dışişleri kaynakları da doğruladı.

görüşmelerde bu konu ele alınırken, 19 aralık'ta halit meşal türkiye’ye bir ziyarette bulundu. bu ziyaret sebebiyle israil süreci yavaşlattı.

bu ziyaret, israil’in gazze’de seçimleri kazanan ve 2007’den bu yana gazze’yi yöneten hamas’a tepkisi nedeniyle normalleşme sürecinin yavaşlamasına neden oldu.

şubat'ta cenevre’de gerçekleştirilen bir sonraki görüşmede aynı konu masadaki en önemli madde oldu. aynı kaynaklara göre israil heyeti, “israil'in terörist olarak gördüğü bir örgütün liderinin bu şekilde karşılanmasının kabul edilemeyeceğini” söyledi.

"cumhurbaşkanı erdoğan, israil enerji bakanı ile görüştü"

israil enerji bakanı yuval steinitz, mart ayında abd'nin washington kentinde düzenlenen nükleer güvenlik zirvesinde cumhurbaşkanı recep tayyip erdoğan ile yaklaşık 30 dakika özel görüştüğünü açıkladı. bu görüşme, mavi marmara saldırısının ardından 6 yıl sonra türkiye ile israil arasındaki en üst düzey görüşmeydi.

detayları daha önce açıklanmayan görüşmede suriye'deki iç savaş, iran'ın oradaki varlığı, terör ve doğalgaz konuları görüşüldü.

bakan steinitz görüşmeyi doğrularken, "çok iyi bir atmosferde geçti. bundan fazlasını söylemek istemiyorum. türkiye ile diplomatik ilişkilerin devamına dair çabaları destekliyorum" dedi. ancak cumhurbaşkanlığı kaynakları konuya ilişkin soruya, "teyit etmiyoruz" yanıtını verdi.

washington görüşmesinden bu yana türkiye ve israil'den üst düzey yetkililer cenevre ve londra'da özel görüşmeler gerçekleştirdi. steinitz, "ilişkilerimizdeki sorunların yüzde 80 veya 90'ınını hallettik. sanırım her iki tarafın da iyi niyeti ve esnekliğiyle geri kalan sorunları da çözebiliriz" diye devam etti.

israil ve kıbrıs ve açıklarında yaklaşık 3,5 milyar küp doğalgaz rezervi tespit edildi. 700 milyar dolar değerindeki bu rezerv, tüm dünyanın doğalgaz ihtiyacını bir yıl karşılayacak miktarda. üstelik bu sadece şimdilik tespit edilen miktar.

israil ve kıbrıs'ın uzun vadeli ihracat sözleşmesinde anlaşmaları gerekiyor aksi takdirde inşa edilmesi gereken sualtı tesislerin maliyeti nedeniyle rezervler çıkarılamayabilir. bakan steinitz, gazın mısır üzerinden taşınması opsiyonunun da kenarda durduğunu ancak öncelikli tercihin türkiye'den geçecek bir doğalgaz boru hattı olduğunu söyledi.

türkiye, rusya'dan doğalgaz ithalatını bu yıl 300 milyon metreküp azalttı, 27 milyar metreküpe indirdi. moskova ile gerilen ilişkiler, alternatif tedarikçi arayışını cazip kılıyor.

ablukayı kırmak için yola çıkmıştı

gazze ablukasını kırmak için yola çıkan mavi marmara gemisine 31 mayıs 2010’da uluslararası sularda israil’in düzenlediği ve dokuz türk’ün öldürülmesiyle sonuçlanan saldırıdan sonra ankara-tel aviv ilişkileri kopma noktasına geldi.

saldırının ardından tel aviv'deki büyükelçisini çeken türkiye, ilişkilerin normalleşmesi için resmi özür, öldürülenler ve yaralananlar için tazminat ve gazze’ye yönelik ablukanın kaldırılmasını şart koştu.

mart 2013’te netanyahu, o dönem başbakan olan erdoğan’ı telefonla arayarak özür diledi. resmi özür yazılı olarak da açıklandı. ardından türkiye ile israil arasında gazze ablukasının kalkması ve tazminat için görüşmeler başladı.

kaynak: haaretz, al jazeera, reuters