türkiye’nin 4 yıldır yaşadığı dramatik mülteci akını krizi avrupa’nın kapılarına dayanınca, avrupa birliği çatırdamaya başladı. avrupalı diplomatlardan ‘zenginler kulübü’ g20 toplantısında bu konunun masaya yatırılması talepleri gelirken, g20 ekonomi bakanları ve merkez bankası başkanlarının soruna çare bulup bulamayacağı meçhul.

g20, dünyadaki gelirin yüzde 85’ine sahip. jeopolitik ağırlıkları var. krizi çözmek için hem ekonomik hem de siyasi güce sahipler. savaş 5. yılına girerken, mülteci krizi batı için uzak bir trajediydi. milyonlarca mülteci suriye'nin komşularına gitti. lübnan'daki mülteci sayısı neredeyse ülkenin nüfusunu aşacak noktaya geldi.

türkiye, irak, lübnan, mısır, ürdün toplam 4 milyon mülteciyi ağırlarken, avrupa 800 bin mülteciyi paylaşmakta bile anlaşamadı. ab'nin parçalanması, schengen vizelerinin askıya alınması, sınırlara çekilen tel örgüler ve duvarlarla avrupa'da panik havası esti.

ab hazırlıksız yakalanmıştı. avrupa'ya geçen yıl on binlerle ifade edilen göçmen sayısıyla karşı karşıyaydı. suriye'deki iç savaştan kaçanların sürekli türkiye'de kalacağını düşünüp, bu konuda adım atmayı reddetti. zorlu yolculuk trajedileriyle geldi. akdeniz ve ege üzerinden avrupa'ya gitmeye çalışırken 10 ay içerisinde yaklaşık 3 bin 500 kişi ya boğularak öldü ya da kayboldu. 

suriyeli mültecilerin dramı, ege sahillerine vuran suriyeli bebek aylan kurdi'nin cansız bedeniyle vicdanları sızlatsa da bu konuda hâlâ önemli bir adım atılmış değil. avrupa sadece 120 bin mülteciyi nüfus kotalarına göre paylaşmada anlaşabildi.

şimdi gözler g20 zirvesine çevrilmiş durumda. zirve suriyeli mülteci bebek aylan kurdi’nin cansız bedeninin sahile vurduğu bodrum'a 450 kilometre uzakta, antalya-belek'te yapılıyor. yardım kuruluşları, sivil toplum örgütleri g20 liderlerinin öncelikle bu krizin yerel bir kriz değil uluslararası bir kriz olduğunu kabul etmesi gerektiğini vurguluyorlar. zaten bm mülteciler yüksek komiserliği'nin dünya üzerinde vatandaşlığı bulunmayanlarla ilgili haritası, göç ve mülteci dramlarının çabucak küresel bir krize dönüşebildiğini gösteriyor. 

suriye krizi aslında teknik olarak finans, ekonomik reformlar, makroekonomi ve küresel ekonominin toparlanma sürecinin devamı gibi konulara eğilecek olan g20’nin sorumluluğunda görünmüyor. ancak türkiye’nin önerisiyle mülteci dramı g20 liderler zirvesi’nin gündemine girdi.

şimdiye kadar g20 ülkeleri mülteci krizine hep yerel bir sorunmuş gibi yaklaştılar. almanya, italya ve türkiye dışında mültecilere kapılarını açan olmadı. bazıları kriz bölgelerine uzaktılar, danimarka gibi ülkelerin kendi toplumu içinde yabancı düşmanlığı, islam ve göçmen karşıtlığının yükselişte olduğu yönünde gerekçelerle taşın altına ellerini sokma konusunda isteksizlikleri söz konusuydu.

g20’nin zengin üyeleri ingiltere ve kanada, daha da ileri gidip krizin sadece mültecilerin giriş yaptığı ilk ülkede çözülmesi gerektiğinde ayak direttiler.

10 ayda 800 bin mülteci avrupa’ya gitmişken, ingiltere sadece 20 bin mülteciyi kabul edeceğini açıkladı. 

mültecilere bm aracılığıyla yardım edip kendi topraklarından uzak tutmaya çalışan ingiltere'nin yardımları bile 630 milyon dolarla sınırlı kaldı. 

krizin siyasi çözümünde her daim masada bulunan suudi arabistan’a da mültecilere yardım konusunda eleştiriler var. riyad, sadece 18 milyon dolar bağışlamış. toplam bağışların binde 5’ine denk geliyor bu miktar.

2013'te bm'nin bağış toplantılarında bir araya gelindi, hatta 2013'te bm genel sekreteri ban ki-moon, 6.5 milyar dolar bağış toplama hedefi koydu. bağış vaatleri 2.4 milyar dolarda kaldı.

türkiye'nin 2 milyon mülteciye 5 yılda yaklaşık 7 milyar dolar harcadığı bir ortamda diğer g20 ülkeleri içerisinde en fazla yardım abd'den geldi. washington yönetimi şimdiye kadar suriyeli mültecilere 1.2 milyar dolar yardım yaptı. onu ingiltere ve avrupa komisyonu izliyor. bu yıl siyasi kariyerini bile tehlikeye atarak 800 bin mülteciyi kabul edeceğini  açıklayan almanya başbakanı merkel'in hükümetinde de suriyelilere 300 milyon dolar civarında yardım yapıldı. 

eğer g20 üyeleri, 2. dünya savaşı’ndan beri bu en büyük insani dramın lojistik, ekonomik ve siyasi yüklerini paylaşmakta uzlaşamazlarsa, bundan böyle hangi krizi çözebilecekler?

işte antalya’da yanıtı aranacak olan en can alıcı soru bu.

krizin son 10 ayda ulaştığı boyut çözüm için bürokratik zirve sonuç bildirgeleri, ortak hareket etme çağrıları ve diplomasi trafiğinden daha fazlasına ihtiyaç olduğunu gösteriyor.

kaynak: unhcr; afad, afp, reuters