ingiltere’nin avrupa birliği’nden ayrılma kararının hem bütün avrupa’yı hem de dünyayı siyasal ve ekonomik açıdan etkilemesi bekleniyor.

yıllık 3 trilyon dolarlık ekonomisi olan ingiltere’nin ab’den çıkma kararı alması, ilk etapta ingiliz para birimi sterlini etkiledi. sterlin 1985'ten beri dolar karşısında en büyük değer kaybına uğradı. euro da düştü. 

imf başkanı christine lagarde, referandum öncesi yaptığı bir açıklamada ingiltere’nin ab’den ayrıldığında dış finansmanda düşüş yaşanacağı için sterlinin değerinde de düşüş olacağını, küresel anlamda yatırım ve tüketimde daralma olacağını söylemişti.

konuyla ilgili hazırlanan bir oecd raporuna göre de, ab’den ayrılma kararından sonra ingiltere’nin büyümesi düşecek ve 2020 yılına kadar yüzde 3 azalacak.

bütün bunlar ingiltere ekonomisinin büyüklüğü nedeniyle dünya ekonomisini de etkilemesi bekleniyor. geçen ay japonya’da toplanan g7 zirvesi sonuç bildirgesinde de ingiltere’nin ab’den çıkmasının ‘küresel büyüme ve dünya ekonomisi için ciddi tehdit olacağı’ vurgulanmıştı.

siyasal sorunlar da bekleniyor

ingiltere’nin ayrılma kararı haritaları da değiştirebilir. örneğin iskoçya da bağımsızlık arayışları yeniden gündeme gelebilir.

iskoçlar, birleşik krallık’tan ayrılmak için 2014 yılında referandum yapıp, bağımsızlığı reddetmişlerdi ama iskoçlar ab içinde kalmaktan yana. dün yapılan brexit referandumda da bu yönde oy kulandılar. bunu gerçekleştirebilmek için ingiltere’den ayrılmayı isteyebilirler. bağımsızlık arayışları yeniden ivme kazanabilir.

irlanda’nın da ingiltere’nin bu kararından etkilenmesi beklentiler arasında. ingiltere ab’den ayrılınca, kuzey irlanda ve irlanda cumhuriyeti arasında yeniden sınır kontrolleri başlayacak. bunun da irlanda barışını olumsuz etkilemesi beklentiler arasında.

ab’yi zor günler bekliyor

avrupa birliği konseyi başkanı donald tusk, ingiltere'nin ab'den ayrılma kararının ardından yaptığı açıklamada "birliğimizi 27 ülke olarak tutmaya kararlıyız" dese de bu o kadar kolay olmayabilir.

ingiltere’nin ab’den çıkmaya karar vermesi, bilenen avrupa’nın da sonu. fransa, yunanistan, italya, ispanya ve kuzey avrupa ülkelerinde, ab karşıtlarının güç kazanması bekleniyor. 

26 haziran’da ispanya genel seçimleri bunun ilk örneği olabilir. ab karşıtı ya da mevcut siyasal partilere alternatif olarak kurulan partilerin oyları, ingiltere referandumundan etkilenebilir. 

avrupa liderleri birliği bir arada için tutabilmek şimdiden  reform arayışlarına girdi. hollanda başbakanı mark rutte, "brexit, avrupa'yı reform yapmaya teşvik etmeli" dedi. 

ingiltere’nin ab’den ayrılması ab’nin lokomotif iki ülkesi almanya ve fransa’yı da etkileyecek. bu iki ülke, ab’yi güçlü bir biçimde ayakta tutmak için politikalar geliştirmek zorunda. oysa, fransa’da da ab karşıtlığı yükseliyor, üstelik almanya ile tarım politikası ve korumacı önlemler gibi bazı temel konularda anlaşamıyorlar.

danimarka, isveç, finlandiya ve hollanda  ingiltere’nin en önemli ticaret ortaklarının başında geliyor. ingiltere’nin ab’den ayrılması, ticaret kurallarını da değiştirecek. ikili ticaret anlaşmaları yapılması gerekecek.

ingiltere’nin ayrılma kararından polonya ve macaristan’ın da etkilenmesi bekleniyor. zira ingiltere’nin ab’ye doğrudan yaptığı mali katkılardan en fazla bu ülkeler faydalanıyor.

çıkış hemen değil

her ne kadar ingiltere ayrılma kararı verse de bu ayrılık hemen olmayacak. ingiltere'nn ab'den ayrılmasının 2 ile 10 yıl sürmesi bekleniyor. bu süre içerisinde ingiltere, birliğin kurallarına tâbi olmaya devam edecek. referandum sonucunun yasal olarak bağlayıcılığı bulunmasa da başbakanlıktan istifasını açıklayan cameron'ın halkın kararına uyarak görevden ayrılmadan önce çıkış prosedürlerini hızla başlatması bekleniyor.

ingiltere, ikili ya da bölgesel bir çok ticaret anlaşmasını yenilemek zorunda kalacak. ingiltere’de ab’de kalma yanlısı olanlar bu anlaşmalar için yapılacak müzakerelerin zorlu geçeceğine, diğer ülkelerin ab’den ayrılma kararı almış ingiltere’ye insaflı davranmayacağını öne sürüyordu.

ingiltere’nin ayrılırken izleyeceği yollar da farklılık gösteriyor. ingiltere ve ab’nin seçenekleri şöyle:

türkiye modeli: ab ile gümrük birliği içinde olmak,

norveç modeli: avrupa ekonomik bölgesi içinde yer almak,

isviçre modeli: avrupa ekonomik bölgesi içinde yer almadan ikili anlaşmalarla düzenlemeye gitmek,

dtö modeli: avrupa marketine ulaşmak için dünya ticaret örgütü kurallarına güvenmek,

ingiltere'ye özel model: ab ile ingiltere arasında, ingiltere’ye özel kuralları ortaya koyan bir anlaşma yapmak.

kaynak: al jazeera, aa, reuters