orta çağ’ın en büyük salgını olan ve 14’üncü yüzyıl sonunda 450 milyon olan dünya nüfusunu 350-375 milyona indiren veba hakkında şaşırtıcı bir teori öne sürüldü. londra’nın doğusundaki bir mezarlıktan çıkarılan 25 iskeleti inceleyen bilim insanları, tarihe kara ölüm olarak geçen hastalığın kabul edildiği gibi yersinia pestis bakterisini taşıyan pirelerle değil ancak havadan bulaşmış olabileceğine dair bulgular elde etti.

bilim insanları demiryolu inşası esnasında geçtiğimiz yıl ortaya çıkarılan mezarlıktan elde edilen yersinia pestis bakterisine ait dna’yı, yakın zaman önce madagaskar’da 60 kişinin ölümüne neden olan aynı bakterinin dna’sı ile karşılaştırdı. beklenmedik şekilde, antik ile modern dna kodları neredeyse mükemmel bir uyum gösterdi.

hızı havadan bulaştığına işaret ediyor

kara ölüm, orta çağ’daki salgın esnasında londra nüfusunun yüzde 60’ını yok etmiş ve şehre ulaştığı 1348 baharında her 10 kişiden 6’sının anında hastalanmasına neden olmuştu. hastalığın son derece hızlı yayıldığına dikkat çeken bilim insanları, yersinia pestis’in pirelerden değil, havadan yayılmış olabileceği düşüncesini öne çıkardı. teoriye göre, akciğerlere yerleşen ve çoğalan bakteri, öksürük ve hapşırmayla bulaşıyordu.

yıllarca kabul edilen teori ise bakterinin, vücuduna yerleştiği pirenin yemek borusunu tıkadığını, bu yüzden açlığı bir türlü sona ermeyen pirenin insanlar dahil her canlıdan kan emmeye çalışarak bakteriyi yaydığını savunuyor. yeni teori, kara ölüm’ün insanları ısıran pirelerden değil, insandan insana bulaştığını savunurken, salgının nasıl bu kadar hızlı yayıldığına da açıklama getirmeye çalışıyor.

yoksul halkı mahvetti

porton down kentindeki public health england araştırmacısı dr. tim brooks, “kara ölüm’ün farelerde yaşayan pirelerden bulaştığı düşüncesi, hastalığın yayılma hızıyla uyuşmuyor. salgın esnasında bir evden diğerine geçen hastalığın havadan bulaşmış olma ihtimali daha yüksek” ifadesini kullandı. brooks, en yeni kara ölüm araştırması hakkındaki bulguları channel 4 kanalında yayımlanacak ‘secret history: the return of the black death’ belgeselinde anlatacak.

kara ölüm mezarlığından çıkarılan iskeletler, salgın esnasında londra nüfusunun son derece fakir olduğuna işaret etti. neredeyse tüm iskeletlerde çürük veya eksik dişler bulunurken, yetersiz beslenme ve kansızlık izlerine rastlandı. 

kara ölüm avrupa’da 17’inci yüzyılda tekrar ortaya çıkmış ve italya’da yaklaşık 2 milyon insanın ölümüne neden olmuştu.

kaynak: guardian ve al jazeera.