yemen'de dört aydır başkent sana'yı elinde bulunduran şii husi isyancılar ile yönetim arasında anlaşmaya varıldı. husilerin siyasi taleplerinin çoğu kabul edilmiş görünüyor.

eylül ayında sana'nın kontrolünü ele geçiren isyancı husilerle yemen silahlı güçleri arasında süren çatışmalar ülkeyi giderek derinleşen bir kaosa sürüklüyor.

al jazeera yemen’deki son durumu ve aktörleri mercek altına aldı.

ülkedeki son şiddet olaylarını ne tetikledi?

husi militanlar cumhurbaşkanlığı ofis müdürü ahmet avad bin mübarek'i kaçırınca cumhurbaşkanı abdurrabbu mansur hadi orduya başkentte güvenliği sağlamaları yönünde emir verdi. bu şii husiler tarafından hükümetin husi halk komitelerini yok etmeyi planladığı şeklinde yorumlandı.

komiteler isyancılar tarafından geçen sene ele geçirilen şehirlerin caddelerinde konuşlanan husi yanlısı militanlardan oluşuyor. bu komiteler hükümet binalarının, havalimanının ve başkanlık sarayı'nın etrafında kontrol noktaları oluşturmuş durumdalar.

husiler ilk başta bir hükümet kurulur kurulmaz güçlerini geri çekeceklerini açıkladılar. daha sonra güçlerini başkentten çekmenin daha fazla istikrarsızlığa yol açacağını söyleyerek, bu kararlarından vazgeçtiler.

sana'da şu anda kimler kilit rollerde?

2012 yılında seçimle işbaşına gelen cumhurbaşkanı mansur hadi uluslararası kamuoyu tarafından büyük oranda destekleniyor. sünni bir lider olan hadi, yemenli sünnilerin desteğini almaya devam edecek. ama genel olarak hadi'nin zayıf ve etkisiz olduğu fikri hakim.

husiler hiç kuşkusuz kuzey yemen'deki en güçlü ve organize olmuş politik ve askeri grup. kuzey'deki saada'dan başkent sana'nın güneyine kadar uzanan geniş bir bölgeyi kontrolleri altında tutuyorlar.

2011'de bir halk isyanıyla devrilen eski cumhurbaşkanı ali abdullah salih'in, husilerin de üyesi olduğu kuzeydeki zeydi aşiretler ve üst düzey ordu komutanları arasında hâlâ güçlü bir etkisi var. bazı iyi donanımlı seçkin cumhuriyet muhafızları birlikleri hâlâ ona sadakatle bağlılar.

cumhurbaşkanı hadi kendisini meşru bir lider olarak görürken, destekçileri salih’i kutsal bir zat olarak görüyor. devrik cumhurbaşkanı kendisini ziyaret edenlere, yemen'in kendi yönetimi altında daha güvenli ve yaşanılır bir ülke olduğunu söylüyor.

husi isyancıların kazanması ülke için ne anlama gelir?

husiler kendilerini en azından şimdilik kimsenin alt edemeyeceği bir güç olarak görüyor. ipler onların elinde. cumhurbaşkanı onlara danışmadan karar alamıyor. resmi olarak husiler amaçlarının kendileri gibi ‘azınlıkların hükümette temsil edildiği gerçek bir demokrasi getirmek olduğunu’ iddia ediyor.

ama husi yanlılarıyla konuştuğunuzda liderlerinin peygamber katından inmiş olma erdemiyle yemen'in lideri olmayı hak ettiği konusunda son derece inançlılar. ama şii husiler yayıldıkça, çoğunluğu oluşturan sünniler kendilerini tehdit altında hissediyor.

sünniler husileri iran politikalarını uygulamakla suçluyor.  bu durum zaten şiddet ve yoksullukla kuşatılmış ülkede mezhebe dayalı bölünme olasılığını arttırıyor.

suudi arabistan ve iran gibi bölgesel güçlerin yemen’deki pozisyonu ne?

iran şii husilerin en büyük destekçisi. geçmişte yemen hükümeti, isyancılara iran tarafından gönderilen silahlara el koyduğunu açıklamıştı.

son olarak iran'ın yoğun desteğini alan husiler, cumhurbaşkanlığı sarayı ile hadi'nin sittin caddesi'ndeki konutuna saldırdı.

iran yönetimi suriye, irak ve yemen'de kendisine yakın silahlı birliklerin olduğunu inkâr etmiyor.

iran'ın yemen'deki etkisinden de bahseden iran devrim muhafızları komutanı general hüseyin selami, husi ensar-ul hizbullah'ın islam devrimi'nin temel prensipleriyle hareket ettiğini ifade etmişti.

cumhurbaşkanı hadi’yi güçlü biçimde destekleyen suudiler husilerin etkisinin artmasına net biçimde karşılar. 2009 yılında petrol zengini suudi devleti saada vilayetindeki şii isyancılara karşı hava harekâtı düzenledi. geçen sene de husileri ‘terör örgütü’ ilan etti.

riyad'lı yetkililer husileri iran'ın bölgedeki temsilcisi olmakla suçluyor. aşırı derecede varlıklı ve politik etkiye sahip olan suudilerin yemen'de kilit rol oynamayı sürdürmesi bekleniyor. riyad daha önce iran’ı, ‘yemen’den işgalci güçlerini çekmesi’ konusunda uyarmıştı.

bölgenin güçlü sünni devleti suudi arabistan ve güçlü şii devleti iran arasında gergin olan ilişkiler, yemen'in yıkıcı bir mezhep çatışmasına sürükleneceği kaygısına neden oluyor.

son durum yemen halkı için ne anlama geliyor?

yemen'in yarısı yoksulluk sınırının altında yaşıyor. halk yıllarca savaşlara ve istikrarsızlığa göğüs germek zorunda kaldı. ekonomi zayıflıyor ve gelecek belirsizliğini koruyor. arap yarımadası'nda faaliyet gösteren el kaide güçleri husi karşıtlığının yükselişte olduğu sünni bölgelerinde yayılmak için bu durumu kullanabilir.

kaynak: al jazeera