baas rejimi güçleri ile silahlı isyancılar arasındaki iç savaşın sürdüğü suriye’deki sivil muhalefeti birleştirmek amacıyla 11 kasım 2012'de suriye muhalif ve devrimci güçler ulusal koalisyonu (smdk) kuruldu.

kurulum aşamasında smdk'nın başkanlığına seçilen sünni din adamı şeyh ahmed muaz hatib, mart 2013'e kadar bu görevi yürüttü. vazifesi boyunca suriye sivil muhalefetinin uluslararası arenada ülkenin tek meşru temsilcisi olarak tanınması için yoğun çaba sarf etti.

akan kanın durması için suriye devlet başkanı beşşar esed'in mutlaka koltuğunu bırakması gerektiğini savunan hatib, geçiş sürecinin rejimle müzakere edilmesine olumlu bakıyordu.

isyan öncesindeki hayatı

ahmed muaz hatib, 1960 yılında suriye’nin başkenti şam’da dünyaya geldi. üniversitede jeoloji öğrenimi gördü.

ülkenin önde gelen sünni din adamlarından biri olan ve emevi camisi'nde vaizlik yapan babası muhammed ebu ferac hatib ile abdulkadir arnavut başta olmak üzere, birçok alimden tefsir ve fıkıh usulü dersleri aldı.

1985-1991 yıllarında, royal dutch shell firmasının suriye'deki temsilciliğinin ortakları arasında bulunduğu 'al furat petroleum company' şirketinde profesyonel olarak görev yaptı.

aynı dönemde babasının yolunu izleyerek islami ilimler alanındaki çalışmalarını sürdüren hatib, zamanla din adamı kimliğiyle ön plana çıkmaya başladı.

al furat'tan ayrıldıktan bir yıl sonra, emevi camisi'nin vaizliği makamını babasından devraldı.

esed’in babası olan dönemin suriye devlet başkanı hafız esed tarafından bir süre sonra vaizlik görevinden alındı ve tüm ülkede vaaz vermekten men edildi.

muhalif faaliyetleri

bir süre şam'daki hollanda enstitüsü'nde islami ilimler dersleri veren hatib, ayrıca hollanda, britanya, abd, bosna-hersek ve türkiye'yi ziyaret ederek bu ülkelerde de faaliyetlerini sürdürdü.

2005 yılında suriye'deki birçok muhalif akım ve ismin imzaladığı 'demokratik ulusal değişim için şam deklarasyonu' girişimine destek vererek, demokratik reformlara yönelik kampanya yürüttü.

'islam medeniyeti toplumu' derneğini kuran hatib, vaizler arasındaki iletişimi sağlamak ve islam dinini en iyi şekilde anlatmanın yollarını bulmak gibi hedefleri bulunan darbuna.net isimli internet sitesini kurdu. 

zaman içinde ülkede rejimi eleştiren önemli simalardan biri haline gelen sünni din adamı, arap baharı'nın etki alanına giren suriye'de mart 2011'de rejim karşıtı gösterilerin başlamasıyla beraber açıktan muhalefete yöneldi.

nisan 2011'de, güvenlik güçleri tarafından öldürülen prostestocular için şam'ın duma semtinde düzenlenen bir törene katıldı. burada yaptığı konuşmada özgürlük çağrısı yapan hatib, muhalefetin amacını şu sözlerle tanımladı:

"biz bu ülkede yaşayan herkes için özgürlük istiyoruz. her sünni, alevi, ismaili, hristiyan; her arap ve kürt için. özgürlük, insanın doğuştan sahip olduğu bir haktır. özgürlük, ne devlet başkanı ne de başka birisinin elindedir. biz, baas tarafından yıllar önce çalınan özgürlüğümüzü geri almak, hakkımızı aramak için sokaklardayız."

bu olayın ardından dört defa tutuklanıp serbest bırakılan hatib, temmuz 2012'de mısır'ın başkenti kahire'ye kaçtı.

suriye sivil muhalefetinin lideri 

ahmed muaz hatib, suriye muhalefetinin yeniden yapılandırılması amacıyla kasım 2012'de katar’ın başkenti doha’da gerçekleştirilen toplantılarda oluşturulan suriye muhalif ve devrimci güçler ulusal koalisyonu (smdk) başkanı olarak seçildi.

muhalif lider, aralık 2012 ortalarında yaptığı bir açıklamada, uluslararası toplumun suriye'deki şiddeti durdurmakta geç kaldığını belirterek, rejimi devirmek için artık yabancı müdahaleye ihtiyaç duymadıklarını söylemişti. 

öte yandan, suriyeli muhalifleri, insani bir felaketi kışkırtmakla suçlayan rusya dışişleri bakanı sergey lavrov'a, hatib liderliğindeki muhalefet kanadı olumsuz tepki göstermişti.

bir taraftan suriye'deki muhalif hareketin islami yönünü vurgulayan hatib, diğer taraftan ülkenin geleceğine ilişkin temel görüşünün 'herkes için özgürlük' olduğunu birçok platformda dile getirdi. sünni din adamı, sık sık sosyal adalet, çok partili sisteme geçiş ve mezhepçiliğin yanlış olduğuna ilişkin sözleriyle gündeme geldi.

hatib, ülkedeki farklı muhalif grupların daha geniş yelpazede katıldığı bir çatı oluşum olan smdk bünyesinde, suriye sivil muhalefetinin uluslararası planda daha güçlü temsil edilmesini sağlayacak kişi olarak görülüyordu. 

müslüman kardeşler vb. bir siyasi hareket ile organik bir bağı bulunmayan hatib, ılımlı ve uzlaşmacı kişiliğiyle, özellikle batı kamuoyunun takdirini topluyordu. ancak smdk'nın yaşanan tartışmalar ve hem batı hem de arap dünyasının genelinin suriye krizinin çözülmesi noktasında yeterince aktif davranmaması, hatib'in rahatsız olmasına yol açtı.

görevini sürdürmesi yönündeki ısrarlara rağmen mart 2013'te smdk'daki başkanlık görevinden istifa etti.

sosyal paylaşım sitesi facebook'ta paylaştığı istifa ilanında, "şartların kırmızı çizgilere ulaşması durumunda istifa edeceğim noktasında halkıma ve allah'a karşı söz verdim. şimdi sözümü yerine getiriyorum ve koalisyon'dan istifa ettiğimi açıklıyorum" ifadelerine yer verdi.

smdk'daki başkanlık görevinden istifa etmesinden sonra da sivil muhalefet içinde etkili bir figür olarak faaliyetlerini sürdüren hatib, gerek ülkesinde gerek uluslararası çevrelerde saygı gören bir isim.

ahmed hatib, resmi pozisyonundan ayrılmasına rağmen uluslararası arenadaki müzakere süreçlerine smdk ile beraber katılmaya devam ediyor. 

kaynak: al jazeera ve ajanslar