libya halk meclisi'nin geçiş hükümetinin yeni başbakanı olarak seçtiği ali zeydan, kendisini yıllarca sürgünde yaşamak zorunda bırakan muammer kaddafi rejiminin önde gelen muhalifleri arasındaydı.

1950 yılında libya’nın orta bölgelerinde bulunan vedan kentinde dünyaya gelen zeydan, hindistan’ın jawaharlal nehru üniversitesi'nde uluslararası ilişkiler alanında yüksek lisans öğrenimi gördü. 

70'ler boyunca, büyükelçi muhammed yusuf el migeryef'in görev yaptığı hindistan’ın başkenti yeni delhi'deki libya temsilciliğinde diplomat olarak çalıştı. zeydan, 1980 yılında migeryef ile birlikte muhaliflerin safına geçti. iki isim 1981'de ‘libya’nın kurtuluşu için ulusal cephe'yi (nfsl) kurdular.

bu tarihten sonraki 30 yılını yurt dışında sürgünde geçiren zeydan, isviçre'nin cenevre şehrine yerleşti. burada avukatlık mesleğine geçen ve insan hakları alanında uzmanlaşan zeydan, 1989’da libya insan hakları birliği'nin resmi sözcülüğünü üstlendi. 

ugk’nın avrupa temsilcisiydi

zeydan, 17 şubat 2011'de başlayan devrim sırasında kaddafi rejimine karşı çarpışan muhalifleri temsil eden ulusal geçiş konseyi’nin (ugk) avrupa'daki temsilcisi oldu. muhalif çevrelerde güçlü kişiliği ve liberal görüşleriyle öne çıkan eski diplomat, batılılar nezdinde büyük itibar görüyordu.

dönemin fransa cumhurbaşkanı nicolas sarkozy’nin kaddafi karşıtı silahlı muhalif güçleri desteklemeye ikna edilmesinde zeydan'ın önemli bir rol oynadığı belirtiliyor.

harari’yi geride bıraktı

kaddafi'nin eylül 2011'de devrilmesi ve ardından öldürülmesiyle sonuçlanan libya devrimi'nden sonra zeydan, ülkesinin demokrasiye geçiş ve yeniden yapılanma sürecinde yer alabilmek için harekete geçti. 7 temmuz 2012'de düzenlenen libya halk meclisi seçimlerine bağımsız aday olarak katıldı ve cufra'dan milletvekili seçildi. 

ağustos 2012'de meclis başkanlığı makamı için eski amiri ve mücadele arkadaşı migeryef ile yarıştı. 200 üyeli meclis'te 85 oy alabilen zeyda'a karşı 113 milletvekilinin desteğini kazanan migeryef, libya halk meclisi başkanı seçildi.

ugk yürütme kurulu başkanı olarak yedi ay boyunca geçici hükümetin başbakanlığı görevini yürüten muhammed cibril tarafından kurulan ve seçimlerden birinci parti çıkan ulusal güçler ittifakı içerisinde güçlü bir desteği bulunan zeydan'ın ismi birkaç ay sonra yeniden gündeme geldi. 

mustafa ebu şakur’un hükümet kurma girişimlerinin başarısızlıkla sonuçlanması üzerine zeydan, milletvekilliği görevinden istifa ederek başbakanlık için aday oldu.

cibril'in genelde liberal eğilimli isimlerden meydana gelen ulusal güçler ittifakı'nın yanı sıra meclis'teki bağımsız milletvekillerinin de desteğini arkasına alan zeydan'ın rakibi ise libya'daki müslüman kardeşler cemaatinin siyasi kolu konumundaki adalet ve inşa partisi'nin adayı muhammed harari’ydi.

meclis'te 14 ekim 2012’de yapılan seçimlerde 85’e karşı 93 oyla başbakan seçilen zeydan'ın kurduğu 27 üyeli kabine, 31 ekim 2012 akşamı meclis'ten güvenoyu aldı. hükümeti onaylamak için 30 ekim günü gerçekleştirilen ilk oturum, kabine listesine tepki gösteren bazı göstericilerin meclis binasına baskın düzenlemesi nedeniyle yarıda kesilmişti.

kabinesi tepki çekti

14 kasım 2012'de yemin ederek göreve başlayan zeydan hükümetinin meclis'te kabul görmesi uluslararası camiada oldukça olumlu karşılandı. ancak kabine, ülkede bazı protesto gösterilerine yol açtı. buna sebep olarak kabinedeki bazı bakanların kaddafi rejimiyle alakası olduğu öne sürüldü. 

ağırlıklı olarak ulusal güçler ittifakı ile adalet ve inşa partisi üyelerinden ve bağımsız isimlerden meydana gelen kabinesinin dengeli bir yapıda olduğunu ifade eden zeydan, başbakanlık koltuğunda oldukça zorlu sorunlarla karşı karşıya kaldı. ülkedeki silahlı grupların kontrol altına alınıp devlet otoritesinin tesis edilmesi bunlar arasında ilk sırada geliyordu. ayrıca yeni anayasanın hazırlanması ve halk oylamasını sunulması, kaynakların adil dağılımının sağlanması ve ülke ekonomisinin canlandırılması da zeydan hükümetinden çözmesi gereken meseleler arasında yer alıyordu. 

ali zeydan bu zorlu görevin üstesinden gelmekte oldukça zorlandı. bir grup güvenlik görevlisi tarafından 10 ekim 2013 sabahı kaçırılarak saatlerce rehin tutuldu. sonra bir kez daha darbe girişimine maruz kaldı.

en son 11 mart 2014 sabahı, sidya bölgesindeki isyancıların yasa dışı şekilde bir tankere petrol yükleyip ihraç etmeye kalkışmaları zeydan'ın sonunu getirdi. gemiyi durduracağını söyleyen zeydan, bu sözünü tutamadı. aynı akşam zeydan, parlamentoda yapılan güven oylaması sonucu görevinden alındı. 

kaynak: al jazeera ve ajanslar