pakistan'ın son otuz yılına damga vuran isimler arasında yer alan usta siyasetçi, 2013 yılında üçüncü kez başbakanlık görevini üstlendi. bu yönüyle pakistan siyasetinde bir ilk teşkil eden navaz şerif, aynı zamanda ülkenin en zengin sanayicilerinden biri.

siyasete girişi

navaz şerif, 1949 yılında pakistan’ın en büyük eyaleti pencap’ın başkenti lahor'da dünyaya geldi. şerif'in ticaretle uğraşan varlıklı ailesi, keşmir kökenliydi. liseyi lahor’daki st. anthony lisesi'nde okudu. pencap üniversitesi hukuk fakültesi'ni bitirdi. üç çocuk babası olan navaz şerif, sanayi devi ittifak grup’un da sahibi.

1976 yılında pakistan’ın köklü muhafazakâr-sağ partilerinden müslim lig'de (müslümanlar birliği) politikaya atıldı. müslim lig içerisinde bölünmeler yaşanması sonucu 1988’de kendi adıyla anılan müslim lig-navaz (ml-n) adını taşıyan partiyi kurdu.

navaz şerif, pakistan’ı 1977’den 1988’e kadar yöneten general ziya ül-hak’tan büyük destek gördü. politik kariyerine onun döneminde başladı. pencap eyalet hükümeti'ne maliye bakanı olarak atandı. daha sonra 1985 yılında yapılan seçimlerde zafer kazanarak pencap eyalet başbakanı unvanını aldı.

1 kasım 1990’da ilk defa pakistan başbakanı oldu. kabinesi, 18 temmuz 1993'e kadar yönetimde kaldı. daha sonra 17 şubat 1997'de yeniden hükümet kurma hakkı elde etti. ikinci şerif hükümeti, yaklaşık 1,5 yıl süreyle görev yapabildi. 

pakistan'daki son askeri darbenin kurbanı

dönemin pakistan başbakanı pervez müşerref, icraatlarından rahatsız olduğu şerif hükümetine karşı 12 ekim 1999’da bir darbe düzenledi. şerif’in orduyla ilişkileri, yaşadığı bazı sorunlara rağmen 1999'a gelinene kadar genelde sıcaktı. anlaşmazlığın temelinde, ordunun 1992-94 yılları arasında sind eyaleti’nde yaptığı operasyonlara şerif'in karşı çıkmasının yattığı belirtiliyor. bu dönem, sind eyaleti tarihinin en kanlı ve karanlık dönemi olarak değerlendiriliyor. 

şerif, dönemin genelkurmay başkanı cihangir keramet ile ortaya çıkan görüş ayrılığı üzerine onu ordunun başındaki görevinden almış ve yerine daha sonra kendisine karşı darbe düzenleyecek pervez müşerref'i getirmişti.

ikili arasında başlangıçta iyi olan ilişkiler, pakistan ile hindistan’ın birkaç ay boyunca çatıştığı kargil savaşı (mayıs -temmuz 1999) sırasında bozuldu. genelkurmay başkanı'nın kendisini yeterince bilgilendirmemesi, şerif için bardağı taşıran son damla oldu. müşerref'in siyaseti kontrol etmeye yönelik hamleleri karşısında onu görevden uzaklaştırmaya karar verdi. lakin general müşerref daha hızlı davranarak onu devirdi.

görevden uzaklaştırılan şerif, daha sonra yolsuzluk, adam kaçırma ve terör suçlamasıyla ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı. bütün siyasal aktivitelerden men edildi. şerif taraftarları, bu cezanın tamamen siyasi olduğunu ve gerçekleri yansıtmadığını öne sürdüler. devrik lider, darbe hükümetinin kararıyla 2000 yılında suudi arabistan’a sürgüne gönderildi. pakistan anayasa mahkemesi tarafından adaylığı kabul edilmesine rağmen 2002 genel seçimlerine katılmayacağını açıkladı.

mayıs 2006'da en büyük siyasi rakibi olan pakistan halk partisi (ppp) lideri ve eski başbakan benazir butto ile londra’da bir araya geldi. şerif ve butto, general müşerref’e karşı ortak mücadele etme kararlılıklarını ortaya koydukları ‘demokrasi belgesi’ni imzaladılar.

pakistan anayasa mahkemesi'nin 2007 yılında kendisi ve ailesine ülkeye giriş izni veren bir karar alması üzerine suudi arabistan’dan ülkesine geri döndü. ancak ülkeye girişinden birkaç saat sonra cidde’ye geri gönderildi. 25 kasım 2007'de pakistan’a nihai olarak döndü.

11 mayıs 2013’te düzenlenen genel seçimde navaz şerif’in başında bulunduğu müslim lig-navaz partisi partisi, 126 sandalye kazanarak birçok gözlemciye göre büyük bir sürpriz yaptı. son seçimlerin öncesinde, eski kriket yıldızı imran han’ın kurduğu pakistan tehrik-i insaf'ın (pakistan adalet hareketi) önemli bir oy oranına ulaşacağı tahmin ediliyordu. ancak tehrik-i insaf'ın sandalye sayısı 27'de kaldı. 

şerif’in kurduğu üçüncü hükümet, pakistan tarihinde ilk kez sivil bir hükümetin ardından kurulan sivil hükümet olma özelliği taşıyor.

muhafazakâr bir kişilik

aldığı seküler eğitime rağmen muhafazakâr düşünceleriyle bilinen şerif, dini ilimlerle pozitif bilimlerin bir arada okutulduğu ‘ittifak islam akademisi’nin kuruluşunda büyük rol oynadı.

pakistan'ın eski cumhurbaşkanı ve benazir butto'nun babası züfikar ali butto'yu deviren general ziya ül-hak’ın islamizasyon politikalarını sürdürdü. iktidarda olduğu 1991'de, mevcut kanunların islam hukukuna uygun hale getirilmesi için çalışmalar yürüttü. fakir ve dullara yardım amacaıyla ‘beytül mal’ oganizasyonunu kurdu. din işleri bakanlığı'na, islamizasyon politikalarının nasıl yürütülmesi gerektiğine dair tavsiye ve rapor hazırlaması talimatı verdi.

pakistan’ınn ilk nükleer denemesini gerçekleştirdi

pakistan’ın ilk nükleer denemelerini 28 ve 30 mayıs 1998 tarihlerinde gerçekleştirdi. bu denemeler hindistan’ın iki hafta önce yaptığı denemelere bir cevap niteliğindeydi. bunun üzerine batılı devletler pakistan’a yaptıkları dış yardımı askıya aldı.

abd ve avrupa'nın baskılarına rağmen siyasi rakibi benazir butto gibi o da nükleer faaliyetler konusunda ödün vermedi. bu olay şerif’in popülaritesini artırdı. ancak bu dönem pakistan dış politikasının yaşadığı en kötü dönemlerden biri olarak gösteriliyor.

taliban’la savaş/diyalog

navaz şerif son seçim kampanyasında, özellikle son on yılda ülkenin en büyük problemi haline gelen taliban’la barış yapacağı vaadinde bulunmuştu. seçildikten sonra bu anlamda somut adımlar atmaya başlayan şerif’in çabaları, taliban lideri hakimullah mahsud’un abd'nin insansız hava araçları (iha) tarafından düzenlenen bir saldırıda öldürülmesiyle zora girdi.

olayın ardından yaptığı konuşmada isim vermeden obama yönetimini suçlayarak öncelikle barışa bir fırsat verilmesi gerektiğini söyledi. pakistan medyasındaki haberlere göre, bu konuda genelkurmay başkanı general pervez kayani ile görüş ayrılıkları yaşıyor. kayani diyalogdan çok taliban ile askeri yöntemlerle mücadele edilmesi taraftarı.

dış politika anlayışı

abd ile özellikle terörle mücadele konusunda sorunlar yaşıyor. şerif, amerikan güçleri tarafından iha'lar ile topraklarında düzenlenen saldırıların ulusal egemenliğe darbe olduğunu düşünüyor. bundan dolayı ekim 2013'te gerçekleştirdiği abd ziyaretinde, başkan barack obama’dan, amerikan insansız hava araçları (iha) tarafından taliban'a karşı sürdürülen saldırıların durdurulmasını istedi. ama bu isteğine olumlu bir yanıt alamadı.

tecrübeli siyasetçi, geçmişteki iki hükümet dönemi esnasında, ülkesinin islam dünyası ve avrupa ile ilişkilerini geliştirmeye önem verdi. pakistan’ın bölgedeki geleneksel müttefiki çin ile olan sıkı ilişkiler, onun kurduğu hükümetlerde de devam etti. şerif, üçüncü döneminde de benzeri bir çizgi izleyeceğinin işaretlerini veriyor.

1999’da dönemin hindistan başbakanı atal bihari vajpayi ile iki ülke arasındaki tek kara sınırı işlevi gören lahor'daki wagah kapısı'nda bir araya geldi. vajpayi ile şerif, birlikte lahor deklarasyonu'nu imzaladılar.

navaz şerif iktidarda olduğu dönemlerde, ailesinin geldiği bölge olan keşmir'in statüsü sorununa özel bir önem verdi. keşmir'in hindistan'ın kontrolü altındaki kısmının geleceği sorununu, uluslararası platformlarda gündeme taşımaya çabaladı.

başbakanlığının ilk dönemlerinde, en çok ailesinin yaşadığı pencap ve kökenlerinin bulunduğu azad keşmir bölgelerine hizmet götürmek ve diğer bölgeleri ihmal etmekle suçlandı.

ekonomik vizyonu

siyasi kariyeri boyunca serbest piyasa modeli ve özelleştirmeyi savunan şerif, pakistan ekonomisi için tek çıkar yolun hızlı büyüme olduğunu dile getirdi. bu yöneliminde ailesinin mallarına zülfikar ali butto’nun uyguladığı devletleştirme politikaları çerçevesinde el konmasının etkisi olduğu söyleniyor. şerif ailenin malları, general ziya ül-hak tarafından geri iade edildi.

başbakanlık koltuğundaki üçüncü dönemine 4 temmuz 2013'te uluslararası para fonu (imf) ile 5.3 milyar dolarlık anlaşma yaparak başlayan şerif, abd ve uluslararası güçlerle daha uyumlu çalışacağı mesajı verdi. lakin afganistan sınırındaki aşiretler bölgesi'nde taliban güçlerine yönelik abd'nin habersiz gerçekleştirdiği saldırılar, iki ülke arasındaki gerilimin sürmesine neden oluyor.

kaynak: al jazeera ve ajanslar