orta asya’nın doğal güzellikleri ve tarihi göçebe kültürüyle bilinen ülkesi kırgızistan’ın topraklarının büyük kısmı 1876 yılında rusya imparatorluğu’nun egemenliği altına girdi. 

kırgızlar, 1916 yılında çarlık rusya’sına karşı büyük bir başkaldırıya girişti. bu ayaklanma sonucunda kırgız nüfusunun altıda biri öldürüldü. ülke 1936 yılında sovyet sosyalist cumhuriyetler birliği’nin bir parçası oldu.

bağımsızlığını 1991 yılında sovyetler’in dağılmasıyla elde eden kırgızistan 1990 yılından 2005’teki geniş çaplı protestoların patlak vermesine kadar askar akaev tarafından yönetildi.

akaev’in devrilmesinin ardından, ağustos 2005’te yapılan seçimleri eski başbakan kurmanbek bakiyev kazandı. bakiyev seçimi kazanmasının ardından birkaç yıl boyunca, iktidarını güçlendirmek amacıyla anti demokratik faaliyetlere imza attı.

ülkede 2009 yılının ağustos ayında yapılan seçimlerde bakiyev, muhaliflere ve medyaya uyguladığı yoğun baskı ve hukuk dışı yaptırımların ardından ikinci zaferini kazandı.

bakiyev’in seçim zaferi uluslararası kamuoyu tarafından tepkiyle karşılandı.

kırgızistan’da 2010 yılında yeniden patlak veren protestoların ardından bakiyev, ülkede koltuğunu terketmek zorunda kalan ikinci lider oldu.

ülkede roza otunbayeva’nın geçici olarak liderliği üstlendiği kısa dönemin ardından aralık 2011’de almazbek atambayev yeni cumhurbaşkanı oldu.

ülkenin hali hazırda devam eden önemli sorunları arasında demokrasi ihlalleri, yolsuzluk ve kırgızlar ile özbekler arasında yaşanan etnik çatışmalar yer alıyor.

ekonomi

orta asya’nın fakir ülkelerinden biri olan kırgızistan’da ekonominin önemli bir kısmını tarım sektörü oluşturuyor. temel tarım ürünlerinin arasında pamuk, tütün ve yün bulunuyor. tarım ürünleri arasında ihraç edilebilenler arasında tütün ve pamuk başı çekiyor.

ülke ekonomisinde önem arz eden bir diğer unsur ise altın ihracatı. bir dönem ekonomik reformları hızla yürülüğe koyan kırgızistan, dünya ticaret örgütü’ne kabul edilen ilk bağımsız devletler topluluğu üyesi oldu. bakiyev’in 2005 yılında göreve gelmesiyle, uluslararası mali kuruluşlarla, yoksulluğun azaltılması ve ekonomik büyümenin sağlanmasına yönelik orta vadeli bir plan hazırlandı.

bakiyev’in 2010’da devrilmesi üzerine ülkede başlayan ve yüzlerce kişinin ölümün yol açan etnik çatışmalar istikrarı bozdu ve ekonomik gelişmeyi durdurdu.

kişi başına düşen milli gelirin 2 bin 400 dolar olduğu ülkede işsizlik oranı yüzde 18 seviyesinde.

ülkede nüfusun yüzde 40’ı yoksulluk seviyesinin altında yaşıyor.

açıklanan 2011 verilerine göre ekonomide yüzde 5.7’lik bir büyüme sağlandı.

kırgızistan ekonomisin gelişmesi için yolsuzlukla mücadele, sanayinin gelişmesi ve dış yatırımın teşvik edilmesi hayati konular olarak göze çarpıyor.

dış ilişkiler

kırgızistan, orta asya ülkeleri içerisinde dil ve kültür olarak kendisine en çok benzeyen ülke kazakistan ile yakın siyasi ve ekonomik ilişkiler içerisinde. ancak kırgızistan ile kuzey komşusu arasında, bölgedeki hemen her ülkenin yaşadığı gibi su kaynaklarının kullanımı ile ilgili sorun yaşanıyor.

ülkede yaşanan kırgız-özbek çatışması, kırgızistan ve özbekistan arasındaki ilişkileri de olumsuz etkiliyor.

yaklaşık 10 milyon kişinin yaşadığı ve kırgızistan ile özbekistan toprakları içinde yer alan  fergana vadisi’nin paylaşımıyla ilgili tartışma da iki ülke arasında gerginliğe yol açan etkenlerden bir tanesi. kırgızistan’ın ayrıca doğudaki komşusu çin halk cumhuriyeti ile de sınır sorunları bulunuyor.

rusya ve amerika birleşik devletleri (abd) açısından jeopolitik öneme sahip olan kırgızistan, iki ülkenin de askeri üssünü barındıran tek ülke konumunda bulunuyor. ülkenin batısında yer alan abd üssü, afganistan savaşı çerçevesinde düzenlenen operasyonlar ve bu ülkeye gerekli malzemenin ikmali için kritik önemde bulunuyor.

ülkenin birleşmiş milletler, unesco ve dünya ticaret örgütü gibi uluslararası kuruluşlara üyeliği bulunuyor.

nüfus

kırgızistan nüfusunun yüzde 75’ini müslümanlar, yüzde 20’sini ise ortodokslar  oluşturuyor. etnik yapıyı ise, yüzde 65 kırgız, yüzde 13.6 özbek ve yüzde 12.5 rus olarak göze çarpıyor.

ülkede yaklaşık 5.5 milyonluk nüfusun yüzde 65’ini 15 ile 64 yaş arası oluşturuyor.

kırgızistan’da başlıca konuşulan diller arasında kırgızca, özbekçe ve rusça yer alıyor. ülkede okuma yazma bilenlerin oranı ise yüzde 98 olarak göze çarpıyor.

kaynak: al jazeera