kısa tarih

orta balkanlar, roma ve bizans imparatorlukları zamanında bu devletlerin bir parçasıydı. 7. yüzyıl itibariyle, etnik sırplar bugünkü kosova’nın bulunduğu topraklara göç etmeye başladı.
orta çağ’da kosova sırp imparatorluğu’nun merkezi konumuna geldi ve birçok sırp dini binası bu bölgede inşa edildi. bunların arasında mimari açıdan önemli sırp ortodoks tapınakları da bulunuyordu.
1389 kosova savaşı’nda sırp birliklerinin osmanlı ordularına yenilmesi sonucu bu bölgede beş yüz yıl boyunca sürecek osmanlı hakimiyeti başlamış oldu. birçok türk ve arnavut kosova’ya yerleşti.

özerklik ilanı

19. yüzyıl’ın sonu itibariyle arnavutlar, sırpları geçerek kosova’daki etnik çoğunluk haline geldiler. sırbistan, 1912 1. balkan savaşı’nda kosova’nın kontrolünü osmanlılardan geri aldı. 2. dünya savaşı’ndan sonra kosova, yugoslavya federal sosyalist cumhuriyeti (yfsc) altında sırbistan’ın özerk bölgesi haline geldi ve 1974 yfsc anayasası’nda neredeyse yugoslavya’nın cumhuriyet unsurlarından biriymiş gibi bir statüye kavuştu.
yasal imtiyazlarına rağmen 1980'lerde yükselen arnavut milliyetçiliği ile beraber, kosova’da bağımsızlık talebiyle ayaklanmalar çıktı. bu sırada, slobodan miloşeviç gibi sırp milliyetçilerini temsil eden liderler, kosovalı sırpların kötü muamelelere maruz kaldığı iddialarını kullanarak oy toplamaya çalıştılar. birçok sırp için kosova, onların kültürel kalbi gibiydi.

savaş dönemi

miloşeviç’in liderliği altında sırbistan, 1989 yılında yeni bir anayasa yaparak kosova’nın özerkliğini iptal eden bir karar aldı. kosovalı arnavut liderler de bu gelişmeye yanıt olarak 1991 yılında kosova’nın bağımsızlığını ilan ettiler. miloşeviç yönetiminde sırplar, 1990lar boyunca kosovalıları sindirmek için baskıcı politikalar izlediler. buna karşılık ibrahim rugova liderliğindeki gayriresmi kosova hükümeti, bağımsız kosova’nın tanınması ve uluslararası desteğin taraflarına çekilmesi amacıyla pasif bir strateji izledi.
rugova’nın taktiğinden memnun olmayan arnavutlar 1990'larda kosova kurtuluş ordusu’nu (uçk) kurup direnişe başladılar. 1998 yılından itibaren, miloşeviç’in kontrolündeki sırp askeri, polis ve milis güçler şiddetli bir direniş karşıtı harekat başlattı ve çok sayıda etnik arnavut’un katledilmesine veya zorla yer değiştirmesine neden oldu.
yaklaşık 800.000 arnavut bu dönemde kosova’da yurdundan oldu. 200.000 bine yakın sırp da sırbistan ve karadağ’ya göç etti.
çatışmalarda 6000’den fazla kişi ‘kayıp’ olarak kayıtlara geçti, 1770’i hakkında ise, 15 yıl geçmesine rağmen, henüz bir bilgiye ulaşılamadı.
çatışmaları durdurmak için uluslararası girişimler başarısız oldu. miloşeviç’in, anlaşma masasına oturma taleplerini reddetmesi sonucunda mart 1999 itibariyle sırbistan’a nato askeri operasyonu başlatıldı. üç ayın sonunda sırbistan askeri ve polis güçlerini kosova’dan çekme taleplerini kabul etti.

bağımsızlığın ilanı

bm güvenlik konseyi 1244 numaralı kararı (1999) kosova’nın gelecekteki durumunu belirlemek üzere bölgeyi bm kosova geçici yönetimi misyonu’na (unmik) devretti. 2005 yılında kosova’nın son durumunu belirlemek üzere bm liderliğinde süreç başlatıldı. müzakereler 2006 ve 2007 yıllarında devam etmesine karşın, belgrad ve priştine bir anlaşmaya varamadı. 17 şubat 2008’de kosova meclisi kosova’nın bağımsızlığını ilan etti.
o zamandan bu yana 105 ülke kosova’yı tanıdı ve kosova uluslararası para fonu ve dünya bankası gibi kurumlara resmi üye oldu. sırbistan, ekim 2008’de kosova’nın bağımsızlığının uluslararası hukuk bakımından yasallığını sorgulamak amacıyla uluslararası adalet divanı’ndan (ucm) tavsiye niteliğinde karar talebinde bulundu.
ucm’nin, temmuz 2010 yılında yayınladığı tavsiye niteliğindeki karara göre kosova’nın bağımsızlığı uluslararası hukukun genel prensiplerini, bm güvenlik konseyi 1244 numaralı kararı ve anayasal çerçeve’yi ihlal etmiyor. tavsiye, kosova’nın içinde bulunduğu duruma ve kendine mahsus tarihine göre şekillendi. sırbistan halen kosova’nın bağımsızlığını tanımayı reddediyor.

kosova’nın bağımsızlığı aralarında abd ve türkiye’nin de olduğu 25 avrupa ülkesinin oluşturduğu uluslararası yönlendirme grubu tarafından denetleniyordu. eylül 2012’de kosova meclisi’nde oylanan kararla ‘gözetimli bağımsızlık’ kalktı ve ülke resmen tam bağımsızlığına kavuştu.

kosova-sırbistan ilişkileri

sırbistan kosova’nın bağımsızlığını kabul etmese de avrupa birliği himayesinde iki ülke arasında teknik konuların görüşüleceği üst düzey görüşmelerin parçası olmayı kabul etmişti. kosova’nın temsilci edita tahriri ile sırbistan’ı temsil eden boris stefanoviç mart 2011’de brüksel’de görüşmeleri başlattılar. başta görüşülecekler arasında telekomünikasyon, hava sahası, gümrük gibi konular vardı.
teknik konulu toplantılar siyasi görüşmeler için de zemin hazırladı. ekim 2012’de iki ülkenin başbakanları avrupa birliği dışişleri yüksek temsilcisi catherine ashton arabuluculuğunda ilk kez aynı masadaydı. kosova başbakanı haşim taçi ve sırbistanlı mevkidaşı ivica daciç ilişkileri normalleştirmek için nisan 2013’te brüksel anlaşması’nı imzaladı. anlaşmayla hedeflenen dolaşım serbestliği, kosova’da sırp belediyeler topluluğunun oluşturulması, tek polis hizmeti, hukuk sistemi ve gümrük sisteminin işlevliği konularında somut adımların atılması.

ülke genelinde ilk seçim

kosova-sırbistan ilişkillerinin normalleşmesi yolunda ilerlemenin kaydedilmesiyle ilk kez kosova genelinde seçim düzenlendi. kosova’nın bağımsızlığını kabul etmeyen kosovalı sırplar daha önceki seçimleri boykot etmişlerdi. bu kez belgrad’ın da teşvikiyle kasım ayında yapılan yerel seçimlerde oy kullandılar.
yerel seçimde en çok belediye başkanı başbakan haşim taçi liderliğindeki kosova demokrat partisi (pdk) ve ana muhalefet kosova demokrat birliği partisi’nden (ldk)  çıktı. ülkenin kuzeyindeki sırp belediyeler için zafer belgrad tarafından desteklenen sırp vatandaş insiyatifi’nin oldu. priştine belediyesini ise vetevendosye (kendin karar ver) hareketinin adayı shpend ahmeti kazandı.

ab yolu

kosova, ekim ayında avrupa birliği ile istikrar ve ortaklık anlaşması müzakerelerine başladı.
müzakereler siyasi, ticari, yargı sisteminin uyumlu hale getirilmesi ve işbirliği politikalarını kapsayan müzakerelerin başlatılması olmak üzere 4 alanda yapılacak. kosova’nın ab ile istikrar ve ortaklık anlaşması’nın 2014 yılı sonuna kadar yürülüğe girmesi bekleniyor.
ab’nin şengen bölgesine seyahat özgürlüğü ise kosova vatandaşlarına henüz tanınmadı. kosova ocak 2012’de ab ile vizesiz seyahat görüşmelerine başlamıştı. ancak ilerleme raporunda kosova’nın organize suçlar ve yolsuzluklukla mücadelede yetersiz kaldığını, ab’nin de iç güvenliğini etkileme potansiyelini ciddi anlamda taşıdığı belirtiliyor.
kosova ab için vize muafiyeti bulunmayan tek balkan ülkesi.

kaynak: al jazeera