somali, 20 yıllık iç savaşın ardından hala istikrara kavuşamadı. dünyanın en tehlikeli toprak parçalarından biri olarak kabul edilen ülkede hükümetin kontrol sağlayamadığı bölgelerin neredeyse dörtte üçü isyancı grupların hakimiyeti altında.

kuzeybatısında cibuti, güneybatısında kenya, kuzeyinde aden körfezi ve yemen ile doğusunda hint okyanusu, batısında ise etiyopya bulunuyor.

kişi başına gayrisafi yurtiçi hasılanın 600 dolar olduğu somali, birleşmiş milletler'in 2011 verilerine göre bu alanda 192 ülke arasında 174. sırada yer alıyor. somali’in 2010 rakamlarına göre ekonomik büyüme oranı yüzde 2,6. ekonomisinin yüzde 60’ını tarım, yüzde 7’sini endüstri ve yüzde 32’sini hizmet sektörü oluşturuyor.

ülkedeki uranyum, doğalgaz, demir, bakır, boksit, ve kalay yataklarının çoğu henüz işlenmemiş durumda. somali petrol açısından da zengin bir ülke. ancak petrol yatakları işlenemediği için, bunun ülke ekonomisine bir etkisi yok. iç savaşın ardından ülkeyi terk eden büyük petrol şirketleri, güvenlik ortamı sağlanamadığı için ülkeye geri dönme konusunda isteksiz. 2013'ün son aylarında mogadişu yönetimi, bu şirketleri geri dönmeleri yolunda ikna etmeye çalışsa da, bu girişimlerden henüz bir sonuç alınamadı.  

yakın tarihi

britanya somalisi ve italyan somalisi’nin 1960’ta birleşmesi ile kurulan bağımsız somali cumhuriyeti’nde 1969 yılında iktidarı muhammed siad barre ele geçirdi ve sosyalist somali demokratik cumhuriyeti'ni kurdu.

1977’de etiyopya’nın ogaden bölgesini sovyet silahlarıyla işgal etmeye kalkan somali, sovyetler birliği ve küba’nın etiyopya’yı desteklemesiyle başarısız oldu.

1991 yılında ülkedeki farklı klan, kabile ve aşiretler arasında mücadele başladı. barre’nin devrilmesiyle ülke iç savaşa girdi.

2000 yılında klan büyüklerinden saygı gören bir isim olan abdulkasım salat hasan farklı milis grupları birleştirmek amacıyla hükümet başkanı olarak atandı, ancak bu girişim başarısızlıkla sonuçlandı.

20 yıl süren istikrarsızlık

somali'de 1991 yılından bu yana ülkenin tamamını kontrol eden etkin bir hükümet kurulamadı.

2004’te kenya’da yapılan görüşmelerde farklı gruplar arasında imzalanan bir anlaşmayla yeni bir parlamento kuruldu. ancak 2006’da hükümetin otoritesini paylaşmaya başlayan isyancılar güneyin büyük kısmında kontrolü ele geçirdi. 2006’nın sonlarında ise geçiş hükümetine bağlı birlikler etiyopya ordusunun da yardımıyla ülkede yeniden kontrol sağlamayı başardı.

ancak hükümetin bu üstünlüğü uzun sürmedi. 2008’de eş şebab başta olmak üzere islamcı gruplar ülkenin güneyinde kontrolü yeniden ele geçirdi. etiyopya birliklerinin ocak 2009’da geri çekilmesiyle birlikte stratejik kentlerden biri olan baidoa’yı ele geçirdi.

somali parlamentosu ocak 2009 sonunda komşu cibuti’de bir araya geldi. parlamentoya muhalif somali’yi yeniden özgürleştirme ittifakı’ndan yeni 149 üye katıldı. parlamento federal geçiş hükümeti'nin süresini de iki yıl daha uzattı. yeni başkan olarak da eski isyancılardan ılımı islamcı şeyh şerif ahmed seçildi.

ancak askeri gücü gittikçe zayıflayan hükümet mayıs 2009’da islamcı gruplar tarafından bozguna uğratıldı. bu gruplar başkent mogadişu’ya saldırdı.

içlerinde en güçlüsü olan eş şebab, ekim 2009’da rakibi hizbul islam’ı liman kenti kismayo’dan attı. örgüt, ağustos 2011’de başkent mogadişu’dan taktiksel olarak çekildiğini açıkladı.

yardım örgütlerine yasak

somali’de isyancılar ülkenin yaklaşık yüzde 85’ini kontrol ediyor. yaklaşık 20 yıldır süren iç savaş ülkeyi dünyanın en tehlikeli yerlerinden biri haline getirdi.

komşu ülkelerin orduları da şebab ile mücadele etmeye çalışıyor. kenya ordu birlikleri, ekim 2011'de güneyden somali topraklarına girerek eş şebab’a karşı operasyon başlatmış, etiyopya ordu birlikleri ise kasım ayında güney ve batıdan ülkeye girerek operasyon yürütmüştü.

afrika birliği’nin ise somali’de batı destekli zayıf hükümeti desteklemek amacıyla 10 bin kadar askeri bulunuyor.

ülkede uzun süren otorite boşluğu, korsanların uluslararası denizcilik alanında büyük bir tehdit oluşturmasına neden oldu. 

eş şebab, kasım 2011’de bm ve diğer uluslararası yardım kuruluşlarına ait kurumların ofislerine saldırarak, 16 kurumun merkezlerini kapatmasını istemişti. ancak, aralarında uluslararası kızılhaç örgütü ve sınır tanımayan doktorlar’ın da aralarında bulunduğu çok az sayıda yardım kuruluşu somali'deki faaliyetlerini sürdürmüştü.

eş şebab son olarak ocak 2012 sonunda uluslararası kızılhaç komitesi'nden, ülkedeki acil yardım operasyonlarını sona erdirmesini istemişti.

silahlı grup yaptığı açıklamada, kızılhaç komitesi'nin kontratını tamamen sona erdirdiğini belirtmiş, organizasyonun gıda yardımlarının zamanı geçmiş olduğunu öne sürmüştü.
eş şebab’ın kontrol altında tutuğu güney ve merkez bölgeleri bm’ye göre dünyanın önde gelen kriz bölgelerinden.

somali, 2011’de 60 yılın en büyük kuraklığıyla başetmek zorunda kaldı. onbinlerce kişi kenya ve etiyopya’ya kaçarken, milyonlarca kişi kıtlıktan etkilendi.

kaynak: al jazeera ve ajanslar