amerikalı ve avrupalı aktivistlerin kurduğu gazze'ye özgürlük hareketi'nin (free gaza movement-fgm) organize ettiği botlarda 20’yi aşkın ülkeden onlarca aktivist, akademisyen, yazar, politikacı vardı. o yolcular arasında filistinli milletvekili mustafa barguti, nobel barış ödüllü mairead maguire, avrupalı parlamenterler, yazarlar, akademisyenler, katar’dan birçok yardım kuruluşu vardı.

27 aralık 2008'de israil gazze’ye saldırı düzenledi. 22 gün süren saldırı sonucu bin 700 civarında filistinli hayatını kaybetti. gazze'ye özgürlük hareketi, bu saldırıyı protesto etmek için 30 aralık 2008’de savaş sürerken tekrar yola çıktı. ancak israil deniz kuvvetleri tarafından uluslararası sularda gazze’ye 90 mil uzaklıkta hiçbir uyarı yapılmadan saldırıya uğradı. ciddi hasar alan gemi zor şartlarda beyrut limanı’na ulaştı.

bundan sonraki gemiler de aynı şekilde uluslararası sularda taciz edildi, kimi zorla aşdod limanına çekildi. gemilerdeki yolcular gözaltına alındı. 

Gazze'ye uygulanan ambargoyu Özgür Gazze Hareketi beş kez denizden kırmıştı.

[[Fotoğraf: Özgür Gazze Hareketi - Arşiv]]

gazze'ye özgürlük hareketi tüm bunlara rağmen, ambargoyu dünyaya duyurmak ve deniz ablukasını kırmak amacıyla tekrar yola çıkma hazırlıkları yaptı. bu sefer bir filo ile yola çıkacaktı. filoda isveç, irlanda, yunanistan’dan grupları taşıyan beş gemi vardı. filoya türkiye’den katılan ihh insani yardım vakfı, 27 mayıs 2010 gecesi antalya limanından üç büyük gemi ile yola çıktı. filoda aralarında almanya, isveç, israil, kuveyt’ten milletvekilleri, akademisyen ve yazarların olduğu 32 farklı ülkeden 700’e yakın yolcu bulunuyordu. ayrıca uluslararası birçok basın kuruluşu da yolculuğu dünyaya aktarmak üzere filoya katılmıştı. gemiler abluka altındaki gazze'ye gıda, yiyecek, giyim, tıbbi ve inşaat malzemeleri taşıyordu.

uluslararası sularda yardım gemilerine saldırı

tüm gemiler kıbrıs açıklarında buluşup gazze’ye hareket edecekti. ihh’ya ait olan mavi marmara, gazze ve defne y gemileri buluşma noktasına 30 mayıs’ta öğle saatlerinde gelmişti. ancak irlanda’dan yola çıkan rachel corrie gemisi geç kalacaktı, kıbrıs’tan yola çıkan iki gemi ise arızalandığı için geri dönmek zorunda kaldı. o gemilerdeki yolcular da mavi marmara gemisine geçti. filo buluşma noktasına ulaşan 6 gemi ile kıbrıs açıklarından gazze’ye doğru hareket etti. 30 mayıs gecesi saat 22.00’de gemiler uluslararası sularda 73 mil açıkta seyrederken israil donanmasına ait gemiler fark edildi.

bu saatten itibaren yaşananlar, filonun amiral gemisi olan mavi marmara’dan canlı yayınlarla dünyaya duyuruldu. israil sabaha kadar gemilerin etrafında seyretmekle birlikte filoya hiçbir uyarı yapmadı.

israil uluslararası hukuka göre 12 mil olması gereken deniz kara sahanlığını, tatbikat yaptığı gerekçesiyle 68 mile çıkarmıştı. ancak bu sınıra göre bile filo uluslararası sularda seyrediyordu. geceyarısından sonra yine 72-73 milde seyrederek yönü mısır’a doğru olmak üzere harekete devam etti. 

sabaha karşı saat 05.30 civarında israil donanmasına ait zodyaklar ateş ederek geminin etrafını sardı. aynı zamanda geminin üzerine doğru bir askeri helikopter alçaldı. helikopterden sarkıtılan iple israil askerleri ateş ederek gemiye indi.

Gemide 30'u aşkın ülkeden 700'e yakın yolcu vardı. [Fotoğraf: İHH]

silah sesleri sabaha kadar kesilmedi, insani yardım gemisinde dokuz kişi ölmüş, onlarca kişi yaralanmıştı. yolculardan ağır yaralanan uğur süleyman söylemez ise dört yıl komada kaldıktan sonra 2014’ün mayıs ayında hayatını kaybetti.  

israil uluslararası sularda saldırarak teslim aldığı gemiyi aşdod limanına çekti. yolculara burada zorla ülkeye kaçak girdiklerini kabul ettikleri bir kâğıt imzalatıldı. yolcular ardından beerşava hapishanesine götürüldü. burada iki gece kalan yolcular türk hükümeti’nin çabaları sonucu türkiye’ye getirildi.

üç ülke israil’den elçisini çekti

türkiye bu olayın ardından büyükelçisini geri çekti. israil ile diplomatik ilişkileri ikinci kâtip seviyesine düşürdü. israil saldırısına dünyadan da tepkiler oldu. yunanistan, mısır ve isveç de israil’den büyükelçilerini çekti. birleşmiş milletler ve birçok ülke olayı kınadı. buna karşın israil, elçisini türkiye’de tutmaya devam etti.

bm insan hakları komisyonu'nun baskınla ilgili raporunda "israil kuvvetleri, mavi marmara saldırısında yaygın ve keyfî bir biçimde öldürücü güç kullanmıştır ve çok sayıda insanın gereksiz ölümüne ya da ağır yaralanmasına sebep olmuştur" denildi. bm saldırının uluslararası sularda gerçekleştiğini doğruladı. israil'in gemiye müdahale gerekçesi gemide silah olduğu iddiasıydı ancak bu iddia da bm raporlarıyla yalanlandı.

israil’e 3 şart

türkiye’nin israil ile ilişkileri normalleştirmek için şartları vardı. bu şartlar israil’in özür dilemesi, tazminat ödemesi, gazze’ye uygulanan ambargonun kaldırılmasıydı. israil abd’nin de baskısı ile mart 2013’de dönemin başbakanı recep tayyip erdoğan’ı arayarak özür diledi. bu süreçten sonra iki ülke arasında bir anlaşmaya varmak için görüşmeler yapıldı. ancak tazminat konusunda anlaşmaya varılamadığı gibi israil ablukanın kalkmasına yanaşmadı.

Saldırıda yaralananlar Türk ambulans uçaklarıyla Türkiye'ye getirildi. [Fotoğraf: AA]

10 kişinin hayatını kaybettiği mavi marmara saldırısının ardından israil’e birçok koldan davalar açıldı.

mavi marmara mağdurları bireysel olarak yaşadıkları şehirlerde israil’e tazminat davaları açtılar. üç yıldır süren bu davalardan biri mayıs 2015 yılında sonuçlandı. mağdurlardan yücel velioğlu’nun açtığı davada nevşehir 2. asliye hukuk mahkemesi israil’i maddi ve manevi tazminat ödemeye mahkûm etti.

türkiye’deki bir diğer dava ise hâlihazırda istanbul çağlayan adliyesi’nde devam eden ceza davası. israil genelkurmay başkanı rau gabiel ashkenazi, deniz kuvvetleri komutanı eliezer alfred marom, hava kuvvetleri istihbarat sorumlusu avishay levi ve israil istihbarat başkanı amos yadlin ise firari sanık olarak yargılanıyor.

mavi marmara mağdurları aynı zamanda davayı uluslararası mahkemelere de taşıdı. uluslararası ceza mahkemesi'ne yapılan başvuru önce kabul edilmedi. ancak avukatların itirazı üzerine mahkeme mağdurların tekrar dinlenmesine karar verdi.