son yıllarda islam dünyasında el kaide, boko haram ve işid gibi yeni silahlı örgütlerin ortaya çıktığına şahit oluyoruz. ne oluyor, neden bu hareketler ortaya çıkıyor, bu hareketlerin arkasındaki fikri altyapı nedir?

evet bu bir gerçeklik maalesef. önce tekfir (kafir ilan etme), sonra tefcir (bombalama). fiili bir gerçeklik. bunlar islam dünyamızda son yıllarda ortaya çıktı. başlangıçta selefi düşünce ismiyle çıksa da, kökleri, islam’daki dostluk ve düşmanlık düşüncesinin katı ve daraltılmış sert anlayışına dayanıyor. onlar bu düşünceyi daralttıklarında ve sadece belli vasıfları kapsadıkarında, bunun dışında kalanları islam milletinin dışındakiler olarak algıladılar. tabii buradaki en büyük hata, eşari ve maturidi gibi inanç mezheplerini baz alarak, kimilerini kafirlikle, kimilerini fasıklıkla suçlamaları oldu. bu katı düşünce daha sonra gelişti ve özellikle baskıcı rejimlerin hapishanelerinde hayat buldu. mesela ilk çıkışı mısır hapishaneleri olmuştur. içeriye atılanlar, etraflarındaki polis ve askerlerde düşündükleri islam vasıflarının hiçbirini görememeleri sert fikirlerinin zeminini oluşturdu. bu fikri sahiplenen muhammed şükrü mustafa kurduğu gruba ‘tekfir ve hicret cemaati’ adını verdi. onun bu fikrine yine kendisiyle aynı dönemde cezaevinde bulunan ve işkence gören ihvan genel sekreteri hasan hudeybi karşı çıktı ve onların bu fikrine reddiye olarak yazdığı kitaba "yargıçlar değil davetçiler" adını verdi. o dönem ihvan üyeleri onlardan çok daha fazla işkence görüyor ve öldürülüyorlardı ama anlayışları farklıydı. şunu diyorlardı; ne yaşanırsa yaşansın, biz allah yolunda sınırımızı aşıp davet yerine hüküm verici olamayız. bir insana kafir ya da değil demek, onun hakkında hüküm vermektir. eğer bir insan allah'tan başka ilah yoktur diyorsa o müslümandır.

peki bu düşünce gençler arasında neden destek buldu?

aslında bazıları geri adım attı. gençlerin arasında bu düşüncenin yayılmasının iki nedeni var. fikirsel katılık ve baskıcı yönetimlerin yaptığı uygulamalar. allah'ı tanımayan, onun hükümlerini dikkate almayan baskıcı, zalim rejimler onları bu katılığa itti. "allah'ın hükümleriyle hükmetmeyenler kafirlerin, fasıkların ta kendileridir" ayetini zahiri anlamını alarak bu tezlerini savundular. gerçekten de o yöneticilerden bazıları islam'a savaş açmıştı. aslında buna karşı mücadele yolunun tekfir etmek olmaması gerektiği halde bu fikirler ortaya çıktı. gençler zaten hırslı ancak şunu da söylemek lazım; bu dönemde arabulucu, ılımlı alimler gerekli olan ortayı bulma yolunda görevlerini yapmadılar. böylece bu boşluğu doldurmuş oldular. şunu da gizleyemem, bu gruplara bazı arap ülkelerinden büyük mali yardımlar da yapıldı. buna 'gerçek selefilik' diye güzel de bir isim buldular. oysa gerçek selefilik bu değil. ilımlı selefiliği kastetmiyorum, buna göre biz de selefiyiz.

peki bu fikirler dünyaya nasıl yayıldı?

tekfir ve hicret fikri ortaya çıktıktan sonra mısır'daki cihadı önceleyen kişiler bunu sahiplendi. devlet başkanı enver sedat'ın öldürülmesini organize ettiler, hapse atıldılar, sonra bunlardan bir kısmı geri adım atıp bunu kitaplaştırdılar. ancak bu düşünce doktor zevahiri üzerinden afganistan'a ulaştı. usame bin ladin bu fikirden etkilendi. parası ve gücü vardı ve o dönem körfez ülkeleri cihadı destekliyordu. sonra mücahitler kendi aralarında ayrılığa düştüklerinde, bu fikirlerin yayılması için zemin bulunmuş oldu. mücahitler o dönemde orta yollu bir islami düşünceye, ihvan ya da benzer düşüncelere sahipti . ama kendi aralarında ayrıştılar. bu sırada pakistan ile anlaşarak, gülbeddin hikmetyar ve rabbani'yi hedef aldılar ve üstün kuvvet olarak onların yerine geçtiler. ama dediğim gibi bu fikirlerin oluşması ve yayılmasının asıl nedeni, yöneticilerin uyguladığı, zulüm, baskı ve değişmez iktidarları oldu.

böyle bir ortamda arap baharı ortaya çıktı. önce tunus kendi baskıcı yöneticisinden kurtuldu, sonra mısır. arap baharı sürecinde sertlik yanlılarının gücü azaldı. ama ılımlılar, doktor mursi hedef alınınca, dediler ki bizim savaşmaktan başka mücadele yolumuz yoktur. şunu bilelim ki; bu düşünceler her zaman doğal olmayan ortamlarda yayılır. özgürlük ortamları, serbestiyet olsa bu fikirlerin zemin bulması mümkün olmaz. arap dünyasında insanlara serbestçe gösteri yapma hakkı tanınsa, bu tür durumlar yaşanmaz. yönetimlerde, yöneticilerde değişimler olsa bu fikirler yayılmaz. ülke liderleri allah'ın dinine önem verseler bunlar çıkmaz. bugün liderlerin birçoğu, dinin gereklerini yerine getirmiyor ve önem vermiyor. işte onlar da bu boşluğu dolduruyor.

bu düşüncelerin arkasında batılıların olduğunu düşünüyor musunuz?

bu düşünceler kullanılıyor. batılılar, osmanlı sonrası islam dünyasıyla askeri yöntemle savaşmak yerine kültürel savaşı planladı. islam dünyasında bölünmeler oluşturma planları yaptılar. bunu da iktidarlar üzerinden değil, fikirler üzerinden planladılar. mesela türkler ile araplar arasında milliyetçilik fikrini turancılık üzerinden yaydılar. araplar ingiltere ve fransa bayrakları altında osmanlı'ya karşı koydular ve osmanlı'yı devirdiler. bugün ise gördüler ki, milliyetçilik fikri artık para etmiyor. mısır'da, suriye'de, türkiye'de, her yerde başarısız oldu. islam dünyasını bölecek yeni düşünce arayışlarına gittiler ve bu doğrultuda işte bu cemaatleri buldular. onları kullanmak zor olmadı.

ben mesela çeçenler arasında arabulucuk etmek için dönemin devlet başkanı aslan mashadov'un talebiyle çeçenistan'a gitmiştim. mashadov bana dedi ki, "lütfen gel bu adamlarla bir konuş". gittim, konuştum bazılarını ikna ettim. bazıları ise benimle görüşmedi bile.

arap mıydı, çeçen miydi görüştükeriniz?

bazıları arap, bazıları çeçen'di. onlara dedik ki "bakın bugün çeçenistan hükümetiyle rusya arasında bir anlaşma var. bu anlaşmayı baltalamanız doğru değil". kuran'dan örnekler vererek, iki kavim arasında yapılan anlaşmaya uymalarını istedim. “bir yıl durun, sonra seçimler var, ona katılın” dedim. ama malesef beni dinlemediler. sonra dağıstan'da savaşa girdiler. sonra büyük trajediler yaşandı. 200 bin insan evini terk etti, bazıları öldürüldü.

kissinger diyor ki "amerika'nın gücü iki temel esase dayanır: birincisi yaratıcı karışıklık ki bu karışıklık abd’ye çalışma alanları, müdahale alanları  sağlar. ikincisi iplerin elimizde olması. bugün işte bu yaşanıyor. bu gençler aslında iyi insanlar, liderlerini kastetmiyorum. onlar temiz gençler. ancak tıpkı peygamberimizin haricileri tanımladığı hadisinde dediği gibi: “namazlarınız da onların namazları yanında hiç kalacaktır. oruçlarınız da onların oruçları yanında hiç kalacaktır." namazları, oruçları güzel ama fikirleri tıpkı okun yaydan çıkması gibi islam’dan çıkmıştır. biz alimler olarak bu fırsatı kullanarak diyoruz ki bu gençlere, mısır’daki cihadi grupların yaptığı gibi bir kez daha islam’ı okuyun.

hedefleri ne peki?

sertlik yanlısı bu kişiler kendilerine en büyük düşman olarak kimi görüyorlar ılımlı islam’ı. mesela bugün irak’ta, afganistan’da ya da başka bir yerde müslüman kardeşler’den birini gördüklerinde öldürüyorlar, kesiyorlar. bu ılımlı akımlardan ne kadar nefret ettiklerinin bir göstergesi.

bunun yanında maalesef amerikan haçlı, siyonizm projesi olarak bu cemaatler üretilmiş ya da içlerine sızılmıştır. tıpkı mısır’daki selefi akımlar, ezher kökenli kişiler ve sufi bazı hareketler gibi. amerika’nın ılımlı islami düşünceyi hedef alan stratejisi, islam dünyasında başarılı olmuş akımları boşa çıkarmak maksatlıdır. örneğin bugün türkiye’de başarılı bir proje vardır. dolayısıyla onlar islam’ın kendi adını kullanarak başarılı olan projeleri baltalamayı hedefliyorlar. bugün islam dünyasında halkın tek kabul ettiği gerçeklik islam’dır. dolayısıyla islam ile mücadeleyi yine islam içindeki kişilerle yapıyorlar.

siz dünya müslüman alimler birliği olarak bu kişilerle görüşüyor musunuz?

maalesef görüşemiyoruz. biz dünyanın her tarafında bulunan alimlerimizle, düşüncelerimizle, programlarımızla onlara ulaşmaya çalışıyoruz.  onlara nasihatlerde bulunuyoruz. bazı zamanlarda kendileriyle buluşarak bu fikirlerimizi anlatıyoruz.