ineklerin yemlenmesi, ahırın temizlenmesi, sütlerinin sağılması, çocukların kahvaltısı ve hazırlanarak okula gönderilmesi, akşamdan yoğrulmuş hamur için tandırın yakılarak ekmeklerin pişirilmesi, ev temizliği, öğlen yemeğinin hazırlanması, çocukların doyurulması, ineklerin yeniden yemlenmesi, bahçenin ve ağaçların bakımı, küçük bostanın sulanması ve bakımı, akşam yemeği, ertesi gün pişirmek için hamur yoğrulması, çocukların derslerine yardım, çocukların uyutulması, bulaşıklar ve çamaşırlar...

göç sonucu bir anda genişleyen diyarbakır kent merkezinin içerisine alarak hapsettiği yolaltı (şilbe) köyünde yaşayan beş çocuk annesi necla kaymak, okurken bile zorlanacağımız bu kadar işi bir güne sığdırmak zorunda.

üstelik sağdığı sütten yoğurt mayalamak ve sonrasında çıkıp sattıktan sonra alışveriş etmek de onun ellerine bakıyor. eşi iş bulabilirse inşaatlarda yevmiye usulü çalışıyor.

okuma-yazmayı kendi kendine öğrenmiş. hiç sinemaya gitmemiş. sadece anlatılanlardan biliyor. sütünü ve yoğurdunu satmak için köyünün hemen yanındaki toki konutlarına gittiğinde önünden geçtiği parklardaki banklara da daha hiç oturmamış. ne parkta oturmaya, ne de başka bir şey yapmaya fırsatı var kaymak'ın. 

yazar nurcan baysal’ın hikâyesi ise biraz daha farklı. hiç okula gitmemiş bir anne ve babanın on çocuğundan birisi olan baysal ilk ve orta öğreniminin ardından girdiği ankara üniversitesi siyasal bilgiler fakültesi’nden mezun olmuş. ardından bilkent üniversitesi uluslararası ilişkiler bölümü’nde yüksek lisans yapmış. hocaları asistanlık teklif etse de baysal’ın kafasında başka planları varmış. annesini ve babasını karşısına alma pahasına doksanlı yılların tehlikeli coğrafyasına dönerek necla kaymak gibi kadınlar için mücadele etmeyi seçmiş. 

2008 yılında bir vakfın yardımlarıyla türkiye’nin en düşük sosyo-ekonomik göstergelere sahip olan bitlis’in tatvan ilçesine bağlı kavar havzası'nda kırsal kalkınma programı’nı uygulamaya başlayan baysal eğitimden istihdama, sağlıktan sosyal yaşama kadar birçok alanda yaptığı çalışmalarla başta kadınlar olmak üzere pek çok kişinin hayatını değiştiriyor. program kapsamında köylülere gelir sağlamak amacıyla, 100’den fazla ceviz bahçesi ve ortak süt toplama merkezi kuruldu. köy kooperatifi bünyesinde başlatılan arıcılık, çiçekçilik ve seracılık faaliyetleriyle köydeki ekonomik yaşam canlandı. köylülerin sosyal yaşamını güçlendirmek amacıyla hijyen, çocuk bakımı ve anne sağlığı eğitimleri verildi. çocuklar için oyuncak kütüphaneleri, oyun parkları, gençler için koro ve kadınlar için tiyatro kulübü kuruldu. baysal wwsf (women’s world summit foundation) dünya kadınları zirvesi vakfı tarafından verilen “kırsal yaşamda kadının yaratıcılığı ödülü”ne layık görüldü.

baysal yoksulların özellikle kadınların hayatında fark yaratmaya çalıştığı kavar havzası kırsal kalkınma projesi’ni kitaplaştırdı. projenin detaylarının yer aldığı ‘o gün’ adındaki kitap kırsal alandaki kadınların sosyo-ekonomik koşullarına dair deneyimleri anlatıyor. baysal doğru yerde doğru dokunuşlarla yaşamların değişebileceğini gösteriyor. 

bdp’nin kadın belediye başkanları kadınların hayatlarına dokunma anlamında artık daha geniş bir yüzeye sahip. bunun ilk işaretlerini çocuk yaşta evlendirilen ve şiddet gören berivan elif kılıç verdi. diyarbakır’ın kocaköy ilçesi belediye eşbaşkanlığına seçilen berivan elif kılıç, akrabalarının "erkeklerin elini nasıl sıkacak?" tepkilerine rağmen yolundan dönmeyerek başkanlık koltuğuna oturmuş. 

ancak bu, onun için kolay bir süreç olmamış. zorlu bir evlilik süreci geçiren kılıç’ın fark edilmesi verdiği mücadele ile gerçekleşmiş. defalarca eşinden şiddet gören kılıç hâlâ o günlerin etkisinde;

berivan elif kılıç’ın birkaç kez iki oğlunu alıp baba evine dönmeye çalışması ‘yuvası dağılmasın’ düşüncesine çarpıp geri dönmüş. ancak şiddetin dozu artınca, üstelik bu şiddetten çocukları da etkilenince kesin kararını vererek baba evine dönmüş ve boşanma davası açmış. kırsal alanlarda boşanmış kadınların ‘hoş’ karşılanmamasına aldırış etmeyen kılıç okulda hademelik, kuaförde çıraklık yaparak hem yaşamın hem de önyargıların onu yolundan döndürmesine izin vermemiş. boşanma süreci ve çocuk gelinler konusundaki deneyimlerini başka kadınlara aktarmaya çalışan kılıç artık bir belediye başkanı.