2013 yılında yayınlanan rapora göre, suriye içinde yaşadığı yeri değiştirmek zorunda kalanların sayısı yaklaşık 3 milyon 800 bin. ayrıca suriye’deki insani krize bir çare bulunamazsa bu sayı 2014 sonunda 4 milyon 250 bine çıkacak.

ayrıca suriye’de yaşayan 22 milyon kişiden 6,5 milyonu insani yardıma ihtiyaç duyuyor. yaptırımların ekonomik etkisinden dolayı ülkenin parasının değeri yüzde 50’den fazla düşmüş durumda. paranın değerinin düşmesinden dolayı artan hayat pahalılığı sebebiyle halk ekonomik sıkıntılarla baş etmeye çalışıyor. yiyecek, doğalgaz ve elektrik fiyatlarında da artışlar ve kesintiler var.

büyük çoğunluğu güvenlik sebebiyle olmak üzere suriye’yi terk etmek zorunda kalan sığınmacıların büyük çoğunluğu suriye’ye komşu ülkelerdeki kamplarda veya evlerde kalıyor. bir kısmı ise gittiği ülkede iş bulamadığından dolayı sokakta yaşamak zorunda kalıyor. ülkelerinden göç etmek zorunda kalan suriyeliler büyük oranda türkiye, lübnan, ürdün, irak ve mısır’da kalıyor.

ülkenin güneydoğu illeri başta olmak üzere toplam 10 kentte çadır kentler ve konteynır kentler bulunuyor. bu on ilde 16 çadır kent ve konteynır kent mevcut. en çok çadır kent hatay’da bulunuyor.

hatay’da barınma merkezlerinde yaşayan sığınmacıların sadece yüzde 7,7’si kalıyor. en büyük oran ise yüzde 36,6 ile şanlıurfa’nın. şanlıurfa’da üç ayrı kamptaki barınma merkezinde yaklaşık 75 bin suriyeli yaşıyor. şanlıurfa’yı gaziantep ve kilis takip ediyor.

barınma merkezleri dışında yaşayanlar ise yüzde 25,7’si gaziantep’te, yüzde 17,1’i ise hatay’da yaşıyor.

birleşmiş milletler verilerine göre 15 ocak 2014 itibariyle ülkedeki kayıtlı toplam sığınmacı sayısı 571 bin 684. hükümet kaynakları ise sayının 700 bin civarında olduğunu söylüyor.

türkiye’deki suriyeli sığınmacılarla ilgili başbakanlık afet ve acil durum yönetimi başkanlığı’nın (afad) 2013 durum raporu türkiye’deki suriyeli sığınmacılara dair bilgiler sunuyor.

suriyeli sığınmacıların türkiye’yi seçmesindeki en büyük etken ulaşım kolaylığı. gelenlerin çoğunluğu suriye’nin kuzeyinden, yani türkiye’ye yakın illerden ülkeye giriş yaptılar. en çok suriyeli sığınmacı halep ilinden geldi. halep’i sırasıyla idlip, rakka, lazkiye ve hama izliyor.

afad’ın raporuna göre türkiye’ye yerleşen sığınmacıların yalnızca yüzde 36’si kamplarda kalıyor. geri kalanlar ise kamplar dışında kalıyorlar. kamp dışında kalanların dörtte üçü bir apartman dairesinde kalıyor. fakat ev veya apartman dairesinde kalanların yüzde 62’si bir evde yedi kişiden fazla hayatını devam ettirmeye çalışıyor.

türkiye’de kamp dışında kalan sığınmacıların sadece yüzde 20’nin oturma izni bulunuyor. yine kamp dışındakilerin ancak yüzde 45’inin afad kaydı yapılabilmiş.

kamplarda yaşayan suriyeli sığınmacıların üçte biri en az bir aile üyesini suriye’deki iç savaşta kaybetmiş. sığınmacıların yarıya yakını suriye’deki evlerinin ya yıkıldığını ya da hasar gördüğünü söylüyor.

2013 aralık ayı içerisinde kamp dışında kalan suriyelilerin kazancı 250 dolardan daha az bulunuyor. sığınmacıların suriye’deki maddi durumlarına bakılırsa türkiye’de kamp dışında yaşayanların kamplarda yaşayanlara göre durumu daha iyiydi. ancak buna rağmen şu anda kamp dışında yaşayanların yaklaşık dörtte üçü iş arıyor.

türkiye’de yaşayan suriyeli sığınmacılara eğitim olarak bakıldığında ise kamplarda yaşayanların durumunun daha iyi olduğu söylenebilir. kamplarda yaşayan suriyeli çocukların yüzde 83’ü okuluna devam ediyor. kamplar dışında yaşayanların ise ancak yüzde 14’ü okula gidiyor. ayrıca suriye’de sığınmacıların ancak yaklaşık yüzde 20’si lise ve üstü öğrenim düzeyinde.

sağlık durumlarına bakıldığında ise kamplarda yaşayanlara büyük oranda çocuk felci aşısı yapılmış olsa da kamplarda olmayanlarda bu oran oldukça düşük.

türkiye’deki sığınmacıların psikolojik durumları da hiç iyi görünmüyor. afad raporuna göre sığınmacıların neredeyse yarısı psikolojik desteğe ihtiyaç duyuyor.

türkiye’deki sığınmacıların yaklaşık beşte üçü suriye’deki çatışmalar bittiğinde ülkesine geri döneceğini söylüyor.

afad raporuna göre, kamplarda kalan sığınmacıların büyük kısmı verilen sağlık, güvenlik, yemek ve dini hizmetlerden memnun olduklarını söyledi.

ürdün’de en son 15 ocak 2014’de güncellenen rakamlara göre, kayıtlı 582 bin 162 suriyeli sığınmacı bulunuyor. toplam 12 ayrı bölgede kalan suriyeli sığınmacılar en yoğun olarak ise yaklaşık 190 bin kişiyle mafrak’ta yaşıyor.

ikinci olarak başkent amman’da yaklaşık 150 bin sığınmacı mevcut. irdib’de ise yaklaşık 130 bin suriyeli sığınmacı yaşıyor.

ürdün’de de tıpkı lübnan’da olduğu gibi sığınmacıların yüzde 50’dan fazlasını 18 yaşın altındaki çocuklar oluşturuyor. çocukların en önemli sorunlarından ikisi sağlık ve eğitim.

lübnan’daki kampların durumu türkiye’deki kadar yeterli değil. alt yapı sorunları, kaynaklara ulaşım noktasında çeşitli sıkıntılar bulunuyor. suriye sınırına sekiz kilometre uzaklıktaki zaatari kampı kenya’daki dadaab kampından sonra dünyanın en büyük ikinci mülteci kampı. kamptaki kötü koşullar sebebiyle bazı aileler suriye’ye geri döndü.

ürdün’de daha sonradan açılan ve amman’ın 45 kilometre kuzeyinden bulunan murayb al fohud kampı ise nispeten daha iyi koşullara sahip.

en çok suriyeli sığınmacı lübnan’da bulunuyor. en son 14 ocak 2014’te güncellenen resmi birleşmiş milletler rakamlarına göre, lübnan’da 823 bin 868 kayıtlı suriyeli sığınmacı bulunuyor. şu an hala kabul edilmeyi bekleyen 50 bin suriyeli bulunuyor. hükümet tahminlerine göre ise sayı bir milyonun üstüne çıktı.

lübnan’da sığınmacılar ülkenin tamamına yayılmış durumda. en çok sığınmacı yaklaşık 130 binle zahle’de bulunuyor. zahle’yi 90 binden fazla kişi ile ülkenin kuzeyindeki akkar şehri takip ediyor. coğrafi olarak sığınmacılar ülkenin dört bölgesinde bulunuyor. en az sığınmacı güney lübnan’da bulunurken zahle’nin de içinde bulunduğu bekaa bölgesi en fazla sığınmacıya sahip. kuzeydeki akkar ve trablus şehirlerinde de çok sayıda sığınmacı mevcut.

lübnan’daki sığınmacıların neredeyse yarısı 18 yaşın altında çocuk. bm’nin bir kolu olan unicef buradaki çocukların eğitim ve sağlık ihtiyaçlarını karşılamaya çalışıyor.

en son 6 ocak’ta güncellenen birleşmiş milletler raporuna göre, irak’taki toplam sığınmacı sayısı 212 bin 918. irak’taki sığınmacıların neredeyse tamamı ülkenin kuzeyinde bulunuyor. en çok sığınmacı musul’un kuzeyinde, türkiye habur sınır kapısına yaklaşık 70 kilometre mesafedeki duhok’ta bulunuyor. 100 binin üzerinde sığınmacının yaşadığı duhok’u 77 bin 524 kişi ile erbil takip ediyor. süleymaniye’de ise 22 bin 107 sığınmacı yaşıyor.

irak’ın erbil şehrinin 30 kilometre batısında kalan kawrgosk sığınmacı kampı irak’taki kampların en büyüklerinden biri. birleşmiş milletler genel sekreteri ban ki-mun, irak kürdistan özerk bölgesi başkenti erbil’e gittiğinde bu kampı da ziyaret etmişti.

irak’ta en büyük sığınmacı kampı ise duhok’taki domiz sığınmacı kampı. domiz kampı’nda kamp nüfusu 45 bin görünse de kampa kayıtlı 86 bin 796 kişi bulunuyor.

mısır, komşu ülkelere oranla daha az sayıda suriyeli sığınmacıya ev sahipliği yapıyor. en son 14 ocak’ta güncellenen birleşmiş milletler rakamlarına göre şu anda mısır’da 132 bin 383 kayıtlı suriyeli sığınmacı bulunuyor. hükümete göre ise bu rakam yaklaşık 300 binin üzerinde.

mısır aynı zamanda da 3 temmuz’daki darbeden sonra sığınmacıların en çok sıkıntı çektikleri yerlerden biri durumunda. 

mısırlıların yaşadığı problemlerin başında özellikle askeri darbeden sonra ülkeye giriş çıkışlarda sorun yaşamaları geliyor. human rights watch’un kasım ayındaki bir haberine göre, içlerinde 400 filistin kökenli kişinin de bulunduğu 1500 suriyeli gözaltına alınmıştı. human rights watch, mısır’daki suriyeli sığınmacıların ülkelerine geri dönmeye zorlandığını bildirdi.

9 ocak’ta ise suriyelilerin kaldığı bir hastaneye hastanenin ruhsatsız olduğu gerekçesiyle polis baskın düzenlemiş, hastaneyi kapatmış ve içindeki 15 sağlık personelini de gözaltına almıştı.

suriyeliler ayrıca 3 temmuz’dan sonra mısır’a giriş için vize almak zorunda bırakıldı. ayrıca ülkeye girişten önce farklı gerekçelerle yapılan güvenlik kontrolleri de sıkılaştırıldı.

kaynak: bm mülteciler yüksek komiserliği raporları, human rights watch, afad ve ajanslar