türk kamuoyu son haftalarda adalet ve kalkınma partisi (akp) hükümeti ile fethullah gülen cemaati arasında her iki tarafa yakın medya araçları üzerinden sınavlara hazırlık enstitüleri (dershaneler) etrafındaki tartışmalarla meşgul oldu.

tartışmalar, taraflar arasındaki çekişmeyi açığa çıkardı. taraflar çekişmenin her daim kulislerin arkasında kalmasında kararlıydı, ancak son olarak cemaatin söylemi tırmandırma ve tartışmanın düzeyini yükseltme kararı almasıyla çekişme su yüzüne çıktı.

cemaat çevrelerine yakın taraf gazetesi, recep tayyip erdoğan'ın yıllar önce cemaati 'bitirmek' için yapılan bir planı hayata geçirdiği mesajı verme girişimi içinde milli güvenlik kurulu'nun (mgk) 2004 yılında içinde cemaatle mücadele edilmesi ve faaliyetlerinin sınırlandırılması yönünde tavsiyelerin yer aldığı toplantı tutanağını sızdırdı.

iktidar partisi (kendisine yakın bir gazete üzerinden) toplantının 2004'te askeri vesayet döneminde yapıldığı, kararlarının kağıt üzerinde kaldığı, yürürlüğe konmadığı, hatta erdoğan'ın kendisinin ordudan gelen bu tür tavsiyelerin önünde aşılmaz bir engel olduğu ve cemaatin önde gelen isimlerinin bu tutumundan dolayı erdoğan'a teşekkür ettikleri yollu bir yanıt verdi.

cemaat ve siyaset

'hizmet' adı ile anılan fethullah gülen cemaati, bediuzzman said nursi'nin kurduğu nur cemaati'nin en büyük kolu ve eğitim- sağlık alanlarında sosyal hizmet kurumları ağına dayanıyor. özellikle de türkiye içinde ve dışındaki yüzlerce okul ve öğrenci yurtları kanalıyla öğrenci kesimine önem veriyor. cemaat 'taşlanmış şeytandan ve siyasetten allah'a sığınırım' sloganıyla siyasi çalışmalardaki isteksizliğiyle biliniyor.

cemaat, onlarca yıldır türkiye sahasındaki faaliyetlerine rağmen şu saate kadar siyasi bir parti kurmadı ve siyasi çalışmayı seçmedi. aksine daima ordu, polis ve yargı gibi devletin kurumlarına nüfuz etmeye çalışarak siyasette sağ yelpazedeki doğru yol partisi ve anavatan partisi'ne, başörtülü milletvekilinin meclisten kovulması olayının sahibi bülent ecevit liderliğindeki demokratik sol parti gibi belirli partiler veya adaylara destek vermekle yetindi. türkiye'de islamcı hareketin lideri merhum necmettin erbakan'la bir gün dahi siyasi uyum içinde olmadı.

akp ile işbirliği

akp'nin yıldızının parlaması ve iktidara gelmesiyle birlikte parti ile cemaat arasında ilan edilmemiş bir ittifak doğdu. bu anlaşma ile birlikte cemaat, üyelerinin partiye oy vermesi karşılığında birçok imtiyaz (milletvekilleri, bakanlar, çalışma özgürlüğü ve yayılma) elde etti.

bunu çok sayıda cemaat üyesinin partiye entegre olması, içlerinden çoğunun farklı devlet kurumlarında ve özellikle de milli istihbarat teşkilatı'nda (mit) terfi etmesinin yanı sıra, hükümete yönelik bazı darbe planlarının su yüzüne çıkarılması izledi. cemaat'in bu belgeleri sızdırdığı söylentisi yayıldı. ancak balayı uzun sürmedi ve son yıllarda hem cemaat ile parti arasında anlaşmazlıklar olduğu, hem de cemaatin yayılmasının önüne geçildiği yönünde söylentiler baş gösterdi.

bazı gözlemciler akp'nin 11 yıllık iktidarı sonrası gülen takipçilerinin oylarına ihtiyacı kalmadığını ve baskılarına boyun eğmek zorunda olmadığını düşündüğünden dolayı cemaat'le bilinçli bir mücadele içine girdiğini ve zayıflattığını düşünüyor. bazı gözlemciler ise parti başkanlığı ve başbakanlık mevkilerinde erdoğan'ın halefinin kim olacağı konusunun ve parti içinde cemaat kanadının merhum başbakan erbakan'ın kurduğu milli görüş kanadıyla rekabetinin, yüzeyin altında saklı anlaşmazlıkları patlattığı görüşünde.

üçüncü bir grup da cemaat'in birçok dosyada erdoğan'ı ve partiyi kızdıran tutumları üzerinden bu çatışmayı hızlandırdığını düşünüyor. bu dosyaların bazıları hükümete ve başbakanına yönelik darbe hazırlığı olarak görüldü. peki, anlaşmazlığa yol açan ve iki müttefik arasındaki balayını bitiren bu dosyalar neler?

hakan fidan

gözlemcilere göre taraflar arasındaki mücadelenin birinci faslı, erdoğan'a yakın türk istihbaratı (mit) başkanı hakan fidan dosyasıdır. fidan görevine mayıs 2010'da geldi ve mit içindeki kontrolünü güçlendirmesine destek olmasını bekleyen cemaat'i hayal kırıklığına uğrattı.

şubat 2012'de ve erdoğan'ın ameliyat sürecinde ülkede siyasi-hukuki bir kriz esti. cumhuriyet başsavcısı türkiye cumhuriyeti tarihinde tür itibariyle bir ilke imza atarak mit başkanı ve bazı yardımcılarını pkk ile istihbarat alış verişinde bulunma şüphesiyle soruşturmaya çağırdı.

bu durum istihbarat yetkililerinin pkk liderleriyle norveç'in başkenti oslo'da gerçekleştirdiği görüşme haberlerinin yayılmasıyla yaşandı. sonraları bu görüşmelerin kürtlerle halihazırdaki barış sürecine hazırlık olduğu anlaşıldı. o vakit gülen cemaati üyelerinin bu görüşme haberini sızdırdıkları ve fidan'a karşı dava açılmasını teşvik ettikleri söylendi.

fidan, başsavcının karşısına çıkmayı reddetti ve türk hükümeti mit başkanının, başbakanın yazılı onayı olmadan soruşturulmasına karşı dokunulmaz kılacak yasayı çıkarmak zorunda kaldı.

bu kampanya bazı batılı gazetelerin fidan'a yönelik kışkırtıcı kampanyaları ve mossad'ın fidan'ı iran devrim muhafızlarıyla işbirliği yaptığı ve koordinasyon kurduğu yönündeki suçlamasıyla eş zamanlı gerçekleşti. bu da 'oslo süreci' denen sorunun amaçları ve zamanlamasıyla ilgili soru işaretleri oluşturdu ve hâlâ da oluşturmaya devam ediyor.

gezi parkı olayları

fidan konusu çatışmanın ilk sahası olduğundan ve erdoğan'ın devletin çeşitli organlarının yönetimlerindeki onlarca cemaat üyesini değiştirmesiyle sonuçlandığı için taksim meydanı'ndaki gezi parkı olayları, iktidardaki parti ile güçlü halk desteği arasında gergin ilişkilerin belini kırdı.

cemaat, hızlı şekilde şiddet kisvesine bürünen protestolara katılmamasına rağmen kendisiyle bağlantılı medya organları erdoğan'ı baltalamaya, otoriterlik, diktatörlük ve krizi kötü yönetmekle suçlamaya çalıştı. buna karşın cemaatle iyi bir ilişkisi olduğu söylenen parti ve hükümetteki milletvekili bülent arınç'ı alladı pulladı.

protestoların bitmesi ve sokakların yatışması sonrası hükümete yakın gazeteci abdurrahman dilipak, cemaat'in iktidardaki partinin halk desteğini baltalamak için kargaşayı körükleme noktasında iki büyük muhalefet partisi cumhuriyet halk partisi ve milliyetçi hareket partisi'yle ittifak yaptığını iddia etti. gelecek yerel seçimlerde hükümeti düşürmek için koalisyon kurduğunu doğrulayan kasetlerin elinde olduğunu açıklayarak bir medya bombası patlattı.

cemaat, devasa paraların aktığı ve genç kesimlere yönelik en büyük çekim alanı olarak görülen dershanelerin yaklaşık dörtte birine sahip olduğu için konuyla hassas bir ilişki kurdu, hükümetin kararına meydan okuduğunu açıkladı ve isyan bayrağı çekti.

ancak türkiye siyasetini takip edenler, taraflar arasında gün geçtikçe daha da kötüleşeceği görülen güvensizlik ortamı içinde dershane konusunun, altındaki birçok sorunu gizleyen buz dağının görülen kısmı olduğunu net şekilde anlarlar.

gelecek seçimler

türk sahnesine kendisini dayatan en belirgin soru bu anlaşmazlığın türkiye'de 30 mart 2014'te yerel seçimlerle başlayacak, cumhurbaşkanlığı ve 2015'te genel seçimlerle devam edecek olan seçimlere etki boyutu, akp'nin bu seçimleri kazanmayı ve üç defa olduğu gibi tek başına hükümet kurmayı sürdürme gücü etrafındadır.

cemaat'in üyeleri ve mali gücü hakkında doğru istatistikler olmamasına rağmen bazı değerlendirmeler seçmen oylarının toplam yüzde 3'ü üzerinde etkisi olduğu tahmininde bulunuyorlar. taraflar arasındaki çatlaklığın sürmesi halinde iktidar partisi bu oyları kaybedebilir. bu durum iktidar partisinin tek başına iktidarını sürdürme şansını etkileyebilir.

seçim sahnesinin inceliklerine ve geçmiş yıllardaki değişikliklerine yönelik bir başka bakış, farklı bir vizyon sunuyor ve cemaat'in geçmişte olduğu gibi akp'ye karşı bel bağlayabileceği güçlü bir rakibin bulunmadığını ihtiva ediyor. bu da cemaatin tabanı içinde bir kesimin başka bir partiye oy verme kararına uymaması demek. ayrıca tahminler erdoğan'ın özellikle de hükümetin hayata geçirdiği kalkınma projeleri, kürtlerin istifade ettiği demokratik reform paketleri ve son olarak güneydoğu bölgelerinde akan kanı durduran 'barış girişimi' sonrası kürt bölgelerinden çok oy alacağı yönünde.

bu yüzden görülen o ki gerçeğe en yakın senaryo, halihazırdaki çekişmenin sıfırlanmayacağı ve nihai bir çatlağın olmayacağıdır. parmak ısırma çekişmesinin amacı ise gelecek seçimlerin eşiğinde adayların belirlenmesi masasına baskı yapmak ve puanlar kazanmak, 'herkese kâr' kuralına dayalı anlaşmazlığı çözmektir. özellikle de bölgenin içinden geçtiği değişimler hiç kimseye şu hassas dönemde türkiye'nin siyasi istikrarını riske atma lüksü vermezken…

said hac, türkiye konularında uzman filistinli yazar ve araştırmacı. birçok televizyon programında editör ve muhabir olarak çalışan yazar, aynı zamanda filistin yazarlar ve edebiyatçılar birliği üyesi.

bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve al jazeera’nın editöryel politikasını yansıtmayabilir.