israil, kurulduğu 1948 yılından bu yana ortadoğu’da istikrarsızlığın ve çatışmaların ortasında yer alan ülkelerden biri olageldi. birleşmiş milletler (bm) kararı ile kurulan ve avrupa başta olmak üzere pek çok ülkeden göç eden yahudilerin oluşturduğu israil devleti, toprakları ellerinden alınan filistinliler ve bölgedeki arap ülkelerinin onu resmen tanımaması dolayısıyla meşruiyet sorunu yaşayageldi.

1967 arap-israil savaşlarındaki işgalleri müteakiben filistin toprakları üzerinde kurulan yeni yerleşim üniteleri, koloniler halinde genişledi. filistinliler, tüm bu işgal ve kolonileştirme siyasetine karşı direnmek amacıyla çeşitli girişimlerde bulundular. örgütler kuran filistinliler, zaman zaman israil güvenlik güçleri ile çatışmalara girdiler. 

madrid ve oslo barış görüşmeleri'nde bazı konularda uzlaşmaya varılmasına rağmen filistin konusunda nihai bir anlaşma bir türlü sağlanamadı. bir güvenlik devleti olarak temayüz eden israil, 1967’den bu yana 750 bin filistinliyi hapse attı. ayrıca gazze ve batı şeria’nın ekonomik gelişmesine engel olmak için duvarlar ördü ve bölgeyi abluka altına aldı. özellikle abd’nin bm güvenlik konseyi’ndeki veto koruması altında şiddet politikalarını sürdüren israil, 2008 ve 2012 yıllarında gazze'ye can ve mal kaybına neden olan saldırılarda bulundu.

israil’in kolonileştirme politikalarına direnç

filistin’in bm’de üye olmayan gözlemci ülke olarak tanınması, hamas ve fetih grupları arasındaki yakınlaşma, doğu akdeniz’de doğalgaz rezervlerinin bulunması, bölgesel jeopolitiği israil aleyhine değiştirebilecek yeni bir durum yarattı. bundan rahatsız olan israil, kaçırıldıktan sonra ölü bulunan üç israilli'yi bahane ederek temmuz 2014'te gazze’ye büyük bir saldırı başlattı.

yıllardır israil politikalarının eleştirileri söz konusu olduğunda, antisemitizm etiketlemesi araç olarak kullanıldı. böylesi bir etiketlemeden endişe duyan aydınlar ve politikacılar, israil'in saldırıları karşısında hep suskun kalmayı tercih ettiler. ancak son gazze saldırıları, bu endişelerin kısmen de olsa ortadan kalktığına işaret ediyor.

israil'in gazze'de yürüttüğü operasyon, neredeyse her ülkede tepkilere neden oldu. özellikle sivil kayıpların çok oluşu ve bm okulu gibi korunaklı yerlere yapılan saldırılar, ciddi eleştirilerin dile getirilmesine yol açtı. israil'in, filistin sorunu'na bakışı ve askeri operasyonlara dayalı devlet politikası, sadece müslümanlar tarafından değil her din ve milliyetten insanlar tarafından kınandı. özellikle new york ve londra gibi kentlerde yaşayan yahudiler de orantısız güç kullanımını eleştirmek amacıyla diğer grupların düzenlediği protestolara katıldılar. 

israil devletinin takip ettiği siyaseti eleştirmek, zaman zaman antisemitizm ile karıştırılıyor. bazı yahudi lobi kuruluşları da israil eleştirisini özellikle yahudi karşıtlığı olarak göstermeye çalışıyor. antisemitizm, inanç ve kimliklerinden dolayı yahudilere karşı olmayı içeren ve onlara siyasal ve toplumsal meşruiyet tanımayan bir kavramdır. antisemitizm olgusu ve yahudileri gettolara yerleştirerek onlara karşı ayrımcı politikalar uygulanması, batı dünyasında başlamış ve trajik sonuçlar doğurmuştur.

antisemitizm, batı uygarlığının öteki ile bir arada yaşama konusunda karşılaştığı meydan okumaların ürünüdür. ikinci dünya savaşı'nda zirve yapan antisemitizm, milyonlarca yahudinin toplama kamplarında sistematik olarak öldürülmesi, yani soykırım ile sonuçlandı. halen de pek çok batı ülkesinde antisemitizmin var olduğu ve artış gösterdiğine ilişkin raporlar yayımlanıyor. batı kültüründe ortaya çıkan yahudi karşıtlığının, zaman içerisinde diğer ülkelere de yayıldığı görülüyor.

islam, yahudilik ve antisemitizm

islam dini, özü itibariyle kendisini yahudilik ve hristiyanlığın devamı olarak görür. aynı geleneğin bir parçası olarak gördüğü bu dinlere ve bu dinlerin mensuplarına bakış açısını da işte bu arka plan belirler. islamiyetin ilk ortaya çıktığı yıllardan itibaren yapılan anlaşmalar ve medine vesikası'nda da görüldüğü gibi diğer din mensupları ile bir arada yaşamanın sosyolojik ve siyasal temelleri kurulmuştur. işte bu nedenle ispanya'dan göç etmek zorunda kalan yahudiler, osmanlı topraklarında kendilerine korunaklı bir alan bulabilmişlerdir.

osmanlı döneminde oluşturulan 'millet sistemi', yahudi ve hristiyanların kendi eğitim kurumlarını kurma, kendi dillerinde eğitim yapma ve kendi şeriatlarını/hukuklarını uygulama özgürlükleri sağlıyordu. ikinci dünya savaşı'nda da bazı türk diplomatların yahudileri korumaya yönelik çabaları oldu.

fakat osmanlı imparatorluğu'nun yıkılmasının ardından gelen ulus devlet kurma ve kimlik politikaları, çokkültürlü yapı yerine homojen bir ulus inşa etme sürecini başlattı. bu dönemde etnik ve dini azınlıkların ayrımcılık ve hak ihlalleri ilgili ciddi sorunlar yaşadığı biliniyor. ancak bu ihlaller, sosyolojik bir karşıtlık, talep ve eğilimin değil dönemin ideolojik tercihlerinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştı.

antisemitizm etiketlemesi işe yaramıyor

islamiyet, din özgürlüklerini, öteki inanç ve kültürlere hoşgörüyü esas alan bir dindir. lakin tarihsel ve siyasal kırılmalar, müslümanlar ile diğer din mensuplarının ilişkilerine de yansıdı. bu nedenle konjonktürel gelişmelerin ortaya çıkardığı sonuçları dinin özüne mal etmek mümkün değildir.

islamiyet, kategorik bir yahudi düşmanlığını onaylamadığı gibi, yahudilere yönelik şiddet ve nefret içeren bir dil ve söylemi de onaylamaz. ama müslümanların da, diğerleri gibi israil'in devlet politikalarını eleştirmeye, kınamaya ve protesto etmeye hakları vardır. ve bu hakkı kullanmaları, antisemitizm olarak değerlendirilmemelidir.

diğer yandan müslümanlar da bu hakkı kullanırken, benimsedikleri dil ve yönteme özen göstermelidirler. israil devletinin şiddet politikalarından duyulan kaygı, asla yahudi yazar, sanatçı, din adamı gibi bireylere ve havra gibi yahudi kurumlarına karşı bir öfkeye yönelmemelidir. antisemitizm, islam kültürünün bir ürünü değildir ve sosyolojik karşılık da bulamamaktadır. islamiyetin özüne uygun olan da budur.

islam dünyasında ciddi bir israil eleştirisi olduğu doğrudur ve bunun haklı gerekçeleri vardır. bu eleştiri dalgası, israil politikalarına geleneksel olarak olumlu bakan ülkelere de yayılmaya başlamıştır.

artık antisemitizm etiketlemesi ile dünyanın vicdanını susturmak mümkün görünmüyor.

prof. dr. talip küçükcan, marmara üniversitesi ortadoğu araştırmaları enstitüsü müdürü ve sosyoloji bölümü öğretim üyesi. avrupa güvenlik ve işbirliği teşkilatı (agit) dönem başkanı'nın müslümanlara karşı ayrımcılık ve hoşgörüsüzlükle mücadele özel temsilcisi ve insight turkey genel yayın yönetmeni.

twitter'dan takip edin: @tkucukcan

bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve al jazeera'nin editöryel politikasını yansıtmayabilir.