amerika birleşik devletleri'nin asya'ya çark etmesi öylesine hassas tanımlanan bir süreç ki, avrupa'da herhangi bir yanlış anlaşılmaya mahal vermemek için ismi bile "yeniden dengeleme" olarak değiştirilmek zorunda kalındı. şimdi rusya'nın bölgeye yönelik ilgisinin yeniden canlanmasıyla birlikte bu sürece bir de arkadaş gelmiş gibi görünüyor.

rusya'nın yüzünü asya'ya dönmesi yeni bir şey değil. fakat rusya ile abd ve avrupa arasındaki ilişkilerin derecesinin derin dondurucu seviyesine indiği şu günlerde, gerçek bir gereklilik olarak öne çıktığı gözleniyor.

sibirya'nın devasa hammadde ve enerji kaynağını, doğu asya'nın canlı ama enerjiye aç ekonomileri ile buluşturmak, rusya devlet başkanı vladimir putin'in çok uzun zamandır istediği bir şey. rusya için, asya ülkeleri – özellikle de çin – bu ilişkiyi temel olarak uygulanabilir kılıyor görünüyor. doğu asya'da kimsenin, abd eski başkanı george w. bush gibi, putin'in ruhuna bakmak veya onun ne tür bir insan olduğu konusunda endişelenmek gibi bir niyeti yok. zira onlar açısından, eski devlet başkanları deng şiaoping'in de dediği gibi, "iş, iştir."

rusya'nın çin ile daha önce imzalanan, sonra bozulan – ancak son durum itibarıyla yine devrede olan – doğalgaz anlaşması, buna tipik bir örnek. batı'da rus doğalgazı, enerji konusunda rusya'ya bağımlı olmanın, kremlin'in eline avrupa'yı tehdit edebilme noktasında nasıl koz verebileceği gibi, siyasi ilişkiler bazında, daha geniş bir çerçeveden tartışılıyor. aslına bakılacak olursa, rusya-avrupa doğalgaz ilişkileri, batılı dış politika ve güvenlik çevrelerinde 30 yıldır tartışılan bir mesele. bunun aksine, çin'in tek önem verdiği konu ise miktar, fiyat ve boru hatlarının çin'in sanayi ve tüketici merkezlerine yakınlığı.

ukrayna draması, cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ardından artık yeni bir safhaya girerken, buradaki durumun da etkisiyle endişe verici bir boyuta gelen kremlin-batı ilişkileri göz önüne alındığında, rusya'nın doğu asya'ya yönelmesi o kadar bariz ve mecburi bir hamle ki, niçin daha önce gerçekleşmediğine şaşırmak gerek. çin, iş yaptığı ortaklarına siyasi ya da insan haklarına dair sorular sormuyor; rusya da zaten bu tür soruları yanıtlamayı sevmiyor. dolayısıyla mükemmel bir ikili oluşturuyorlar.

bununla birlikte, doğu asya'nın uçsuz bucaksız toprakları ve suları hızla değişiyor. ve putin de bölgede "iş, iştir." döneminin sona erdiğini eninde sonunda görecek. çin, kimi zaman ukrayna'da yaşananlara adeta rahmet okutacak iç siyasi çatışmalarla kuşatılmış durumda ve böyle iç çalkantıları yönetmek herkesin harcı değil. batı eyaletlerindeki huzursuzluklar, sivil-asker gerilimleri, çevre konuları ve komşularla artan sorunlar, aslında pekin'i, putin'in düşündüğünden çok daha zorlu bir ekonomik ortak yapıyor.

çin, putin'in doğu avrupa'daki sorunlarını ne kadar umursuyorsa, putin de çin'in güneydoğu asya'daki sıkıntılarına o kadar müdahil olmak istiyor. ancak belki güney kore istisna olmak üzere, çin'in komşuları ile ilişkileri yanlış bir gidişat içinde. güneydoğu asya ülkeleri birliği (asean) ve filipinler, vietnam gibi belli bir takım komşu ülkelerle ilişkileri, ekonomik açıdan pek bir önem taşımayan topraklarla ilgili anlaşmazlıklar nedeniyle ciddi şekilde bozulmuş durumda. uzun vadeli stratejik bakış açılarına saygı duyulan çinli liderler, pek heyecanlı kamuoyu ve çin'i geleceğe taşıyabilecek gibi görünmeyen kurumların biraraya gelmesi yüzünden bunalmış olabilirler.

dolayısıyla putin, karşısında bundan sonra işe sadece iş olarak bakmayan bir çin bulacaktır. pekin artık ticaret deyince pek çok faktörü bir arada düşünüyor ki, bunların içinde çevre, büyük önem taşıyor. rusya, (kanada ile abd arasında petrol taşıyacak) keystone boru hattı üzerine çevre tartışmalarıyla uğraşmak zorunda kalmayacak. ama benzer meseleler, şu aralar çin kamuoyunun zihnini fazlasıyla meşgul ediyor.

putin, ukrayna krizindeki rolüyle iktifa edebilir, çünkü tüm belirtiler, tarihi bir yanlışı düzelttiğine inandığını gösteriyor. fakat birleşmiş milletler güvenlik konseyi'nin 5 daimi üyesinden birinin devlet başkanlığı koltuğunda oturması hasebiyle bir dünya lideri olarak, uluslararası sorumluluklarını göz ardı ediyor; dolayısıyla tarihçiler de onu bu doğrultuda yargılayacaktır.

netice itibarıyla, soğuk savaş'ın bitişi ve sovyetler birliği'nin çöküşünü takip eden 25 yıl yılda, "büyük güçler" arasındaki ilişkiler hiç bu kadar kötüleşmemişti. örneğin, suriye ya da iklim değişikliği gibi bölgesel ve küresel meseleler üzerinde birlikte çalışma becerileri son 10 yıl zarfında fena halde geriledi. şimdi ise öyle görünüyor ki, putin, bu eğilimi daha da ileri götürüp yeni bir çin-sovyet ekseni yaratmak istiyor.

çin ise mevcut bunca sorunun arasında bununla ilgilenmeyecektir. pekin'in pusulası, hâlâ net biçimde uluslararası entegrasyonu gösteriyor. lakin çinli liderler, bugün her ne türden bir iç sorunla karşılaşırlarsa karşılaşsınlar, üstesinden gelmek durumundalar. putin'e büyük vizyonlarını kendine saklamasını söylemek de buna dahil.

christopher r. hill, denver üniversitesi korbel uluslararası çalışmalar fakültesi dekanı. abd’nin doğu asya’dan sorumlu dışişleri eski bakan yardımcısı olan hill, ayrıca irak, güney kore, makedonya ve polonya büyükelçiliği görevlerini yürüttü. abd’nin kosova özel temsilcisi, dayton barış anlaşmaları’nda arabulucu, 2005-2009 yıllarında kuzey kore ile yapılan görüşmelerde abd’nin başmüzakerecisi olarak görev yaptı.

twitter'dan takip edin: @ambchrishill

bu makalenin ilk nüshası project syndicate tarafından yayımlanmıştır.

bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve al jazeera’nin editöryel politikasını yansıtmayabilir.