suriye krizine dair bazı değerlendirmeler, suriye'deki çekişmenin doğrudan vurduğu kurbanların sayısının; ölen, kaybolan, sakat kalan ve akıbeti bilinmeyen mahkumlar dahil olmak üzere, yaklaşık 1 milyona yaklaştığına işaret ediyor.

ortada 5 milyon civarında sığınmacı veya ülke dışına göç etmiş suriyeli var. bu rakamın iki katı kadar insan da evlerinden olup suriye'deki başka bölgelere yerleşti. geriye kalan suriyeliler ise beşşar esed rejimine yönelik devrimlerinin geçen üç yılı zarfında suriye'de yaşananların sonuçlarından etkilenmemiş değiller. geçen yüzyılda dünyanın yaşadığı iç çekişmelerin en ağır faturasını, bugün suriyelilerin ödedikleri söylenebilir.

çekişmenin faturasının korkunçluğuna rağmen çekişmenin sonuçları belirsizliğini koruyor. şöyle ki; baas rejimi hala ayakta ve suriyelilerin devrimi devam ediyor. rejimin dayanmasının birçok nedeni bulunuyor. ancak temel etken, esed yönetiminin kapısını açtığı 'suriye'nin içişlerine yönelik bölgesel ve uluslararası müdahaleler' gerçeğinde saklıdır. baas rejimi, kendi bekasının gücünü bu müdahalelerden alıyor.

suriye'ye dış müdahalelerin başat niteliği, öncelikle siyasi destek şeklinde olmasıdır. öncelikle rusya'nın verdiği siyasi destek, esed rejiminin politika ve uygulamalarına yönelik bitirici kararlar alma noktasında, birleşmiş milletler güvenlik konseyi'nin (bmgk) elini kolunu bağladı. iran'ın lojistik desteği ise siyasi, ekonomik, askeri ve istihbarat boyutlarını kapsıyor. rus uzmanların yanında iranlı askerler, lübnan hizbullahı savaşçıları, irak ve başka ülkelerden gelen milisler de rejimi askeri açıdan besliyorlar.

esed rejiminin bekası yönündeki dış müdahalelerin önemi, suriyelilerin rejime yönelik devrimlerinde zafere ulaşmalarını engelleyen bir başka sebebin etkisinden dolayı azalmıyor. bu sebep, zaten nitelik ve nicelik açısından zayıf olan suriye muhalefetinin teşkilatlarının, rejimin düşmesi gerektiği hususunda aynı yerde durmasına rağmen siyasi birlik sağlama ve rejimle mücadele pratiği oluşturma hususundaki başarısızlığıdır. hatta bu başarısızlık ve muhalefetin zayıflığı, aşırı grupların suriye'ye sızması ve gelişmesine destek olan çevrenin neşet etmesine yol açtı. bu grupların en belirginleri; el kaide, nusra cephesi, irak ve şam islam devleti (işid) gibi örgütlerdir.

işid, suriyelilerin devrimini başka hedeflere çekmeye çalıştı ve halen de çalışıyor. nesnel olarak bu durum rejime, özellikle de siyasi, askeri ve güvenlik alanlarında büyük hizmetler sundu. rejimin kontrolünden çıkan bölgelerde farklı düzeylerdeki çekişmeyi güçlendirdi. bu çekişmenin temelini ise o bölgelerde aşırı gruplar, silahlı teşkilatları, sivil ve askeri devrim güçleri arasındaki çekişme oluşturuyor.

suriye ve etrafındaki çekişmenin paradoksları gölgesi altında ocak 2014'te cenevre 2 konferansı gerçekleşti. konferansın hedefi, malum olduğu üzere suriye krizine siyasi çözüm kapısı açmaktı. yalnız böyle bir hedefin ulaşılması ve gerçekleşmesi çok zordu. çünkü esed rejimi, siyasi çözüm fikrine karşı çıkıyordu halen de çıkıyor.

esed yönetiminin bu yaklaşımı, suriye'de üç yıl önce olayların patlak vermesinden bu yana rejimin yerel çözüm girişimleri karşısındaki olumsuz tavrı üzerinde gelişti. bu tavır ayrıca rejimin, sonuncusu cenevre 2 olan bölgesel ve uluslararası çözüm girişimlerine de karşı koyma ve bugün sürdürdüğü güvenlik-askeri çözüm planıyla hareket etme ısrarıyla derinleşti.

suriye'de rejim zamana oynadı 

suriye muhalefeti, cenevre 2'ye katılarak siyasi çözüm eğilimini gösterdi. bu eğilim, muhalefetin konferans sırasında ileri sürdüğü tezleri ve sergilediği davranışlarıyla somutlaştı. cenevre 2'nin, bilhassa suriye'de tam yetkilere sahip bir geçiş yönetimi organı kurulması ve cenevre 1'de alınan kararların hayata geçirilmesi gibi temel içerikleriyle uyuştu.

rejim ise cenevre 2'ye sponsor olan ülkelerin performansı da dahil, bm ve uluslararası toplumun zayıf performansı ortasında konferansı (terör konusunun ele alınması gibi) başka amaçlara çekmeye çalıştı. suriyelileri diz çöktürme savaşında zamana oynayarak aksi yöndeki tezleri ve uygulamaları temellendirdi.

rejimin, özü itibariyle suriye krizini çözecek bir siyasi sürece girilmesine karşı çıkması, cenevre 2'nin başarısızlığının ana nedenidir. başarısızlığın bir diğer nedeninin de esed rejiminin politikaları ve tutumlarına, bir bütün olarak suriye sorunu ve onunla bağlantılı gelişmelere yönelik uluslararası tutumun zayıflığıdır. bunların yanı sıra rusların, cenevre 2'nin içeriği ve hedefine bağlılıktan vazgeçmesi de cenevre 2'nin başarısızlığının üçüncü nedenidir.

hiç kuşkusuz cenevre 2'nin suriye'de siyasi çözüm kapısını açmaktaki başarısızlığı, dini ve milliyetçi aşırı güçlere büyük bir ivme kazandırdı ve kazandırmaya devam ediyor. bu güçler esasen rejimin aşırılığına, şiddetine ve artan kanlı yapısına paralellik arz ediyor. bu da ölümlerin çoğalması ve yıkım alanının genişlemesini hızlandıracak; evsizlerin, göçmen ve sığınmacıların oranını yükseltecektir. suriye'de hali hazırdaki gerçekler, bu tespiti güçlendirir niteliktedir.

suriye'de siyasi ve askeri açıdan devrimci güçler ile dini ve milliyetçi aşırı güçler arasındaki anlaşmazlığın gözler önüne serilmesi, bu gerçeklerin ön plana çıkan yönleridir. anlaşmazlık, sadece çatışmanın taraflarının sahibi olduğu teşkilatlardaki siyasi-askeri çekişmelerde değil, aynı zamanda her birinin amacına dair siyasi ayrılık ve farklılığın ilanında da kendini gösteriyor.

devrim güçleri, suriyelilere özgürlük, adalet ve eşitlik getirecek demokratik devlet için mücadele ediyorlar. dini aşırılıkçı güçler ise el kaide örgütünün islam devleti düşüncesine yakın özelliklerde bir din devleti kurmaya çalışıyorlar. çekişmeler, esed rejiminin devrimcilere açtığı savaşla eş zamanlı olarak rejimin kontrolünden çıkan bölgelerde birçok siyasi ve askeri çatışmalara yol açıyor.

suriye çekişmesinin gelinen aşamada felaketin derinliklerine varan yerel sonuçları, özellikle komşu ülkelerde ve daha uzakta avrupa içlerinde işaretlerini gösteriyor. söz konusu işaretler de krizin siyasi, ekonomik ve güvenlik sorunları olarak gelmeye başlayan bölgesel ve uluslararası sonuçları dahilinde varlık buluyor. (bu sonuçlar şüphesiz, suriye krizi etrafındaki bölgesel ve uluslararası politikalardaki değişim etkenleri arasında yer alacaktır.)

uluslararası toplum nihayet suriyelilerin saflarını birleştirmelerine, siyasi ve askeri şartlarını yeniden düzenlemelerine destek olabilir; dış müdahalenin gücüne dayanan rejime karşı savaşta onlara devrim ruhunu kazandırabilir. rejimin aldığı rusya ve iran kaynaklı destek, uluslararası toplumun ve tabii ki bm'nin, suriye'deki rejimin politikaları ve kanlı uygulamalarıyla ciddi bir ilişki içine girmesi halinde rejimin çöküşünü engellemeyecektir.

siyasi ve askeri şıklarıyla muhalefeti temsil eden suriyelilerin, esed yönetimi ve aşırı gruplarla mücadelede uluslararası toplumla işbirliğine gitmesi hayati önem taşıyor. böylesi bir işbirliği, rejimi değiştirebilecek bir değişim gücü yaratılmasına ve geçiş süreci kanalıyla da olsa süreci 'suriye'de yeni demokratik sistemin yaratılmasına götürecektir.'

fayiz sare, suriyeli tanınmış yazar, gazeteci ve siyasetçi. suriye sivil muhalefetinin çatı örgütü konumundaki suriye muhalif ve devrimci güçler ulusal koalisyonu (smdk) siyasi komite üyesi. sare'nin siyasi konularda yazılmış birçok eseri bulunuyor.

bu makalede yer alan görüşler yazara aittir ve al jazeera'nın editöryel politikasını yansıtmayabilir.