ikinci dünya savaşı'ndan sonra dünyayı sarsan krizlerde gözler birleşmiş milletler'e çevrilirken sorunların çözümüne birleşmiş milletler güvenlik konseyi'nin 5 daimi üyesi karar vermeye başladı. konsey'in 5 daimi üyesi yüz binlerce sivilin katledildiği çoğu krize sessiz kaldı. 

abd’nin 2003’teki irak işgalinde tamamen devre dışı bıraktığı, rusya ve çin’in de suriye’deki iç savaşa karşı her türlü bm çözümünü kilitlediği birleşmiş milletler güvenlik konseyi (bmgk) için reform çağrıları yükseliyor.  

tek bir kınama kararıyla rusya, çin, abd, fransa ve ingiltere'te herhangi bir ülkeye müdahale hakkı veren güvenlik konseyi, çözümler söz konusu olduğunda bu beş ülkenin dudaklarının arasına bakıyor. suriye'de atılacak her türlü adım üç yıl boyunca esed rejiminin müttefiki rusya'nın vetolarına takıldı. filistin'de 1965'ten beri binlerce sivili katleden israil'e yönelik her türlü yaptırım ve kınama kararı  abd'nin vetosundan döndü.  bm güvenlik konseyi kararlarına yargı yolu kapalı. konseyi hiçbir kurum dizginleyemiyor. birleşmiş milletler'in kurucu anlaşmasına göre 193 üyelik genel kurul, silahlanmadan insani yardıma kadar birçok konuda 'oyçokluğuyla' karar alabiliyor. gelgelelim bmgk'nın kararları bağlayıcıyken, genel kurul kararlarının herhangi bir bağlayıcılığı bulunmuyor. 

yıllardır tepki çeken ve eleştirilen ikinci dünya savaşı sonrasının dinamiklerine göre şekillenmiş bmgk'nın yapısının değişmesi için yeni bir kampanya başlatıldı. genç siviller hareketinin de dahil olduğu bir grup, dünyanın tüm sorunlarında söz hakkı olan, kendi aralarındaki çıkar çatışmaları nedeniyle birçok konuda vetolarla kilitlenen bm güvenlik konseyi’nin yapısının değiştirilmesi için harekete geçti. güvenlik konseyi’nde sadece 5 üyenin veto hakkı olmasına istinaden “dünya 5’ten büyüktür” adlı kampanyaya bm’nin bu yapısını sürekli eleştiren cumhurbaşkanı recep tayyip erdoğan da destek veriyor.

kampanya liderleri, bm 60. genel kurul görüşmeleri sırasında, abd başkanı barack obama'nın kaldığı otelin hemen karşısındaki marriot oteli'nde düzenlenen toplantıda, ''dünya 5’ten büyüktür'' kampanyasını resmen başlattı.

türkiye’den genç siviller’in ortağı olduğu uluslararası bir sivil ağ tarafından iki yıl boyunca yürütülecek kampanya için veto hakkına sahip ülkelerden abd, ingiltere ve fransa'da yayınlanan gazetelere ilanlar verildi.

bm'ye üye 193 ülke olmasına karşın sadece 5 ülkenin veto yetkisini kendi ulusal çıkarları doğrultusunda kullanmalarıyla uluslararası sorunların çözüm yollarının tıkanmasına neden bm'nin siyasi organı bm güvenlik konseyi'nin yapısını hedef alan ''dünya 5'ten büyüktür'' kampanyasının tanıtımı, alamet-i farika reklam ajansının kampanya için çektiği klibin gösterimiyle başladı.
toplantıda konuşan sana uddin, bmgk'nın üyelerinin ikinci dünya savaşı'ndan itibaren sahip oldukları veto haklarını defalarca kullandıklarını belirtirken, antidemokratik yapıdaki bmgk'nın veto hakkı enstrümanıyla insan hakları ve uluslararası hukuk açısından ciddi sorun teşkil ettiğini ifade etti. eski dünya düzenini değiştirme için çağrı zamanının geldiğini belirten uddin, ''artık dünyanın beşten büyük olduğunu söyleme zamandır'' dedi.

"bir veto hakkı 200 devletin sözünden büyük"

koordinatörlerden beybin somuk ise bugüne kadar bmgk üyelerinin 269 kere veto hakkını kullandığını ve bu kararların hepsinin ülkelerin kaderini etkilediğini ifade etti. bir veto hakkının 200'ye yakın devletin toplam oylarından daha büyük olduğunu belirten somuk, veto hakkı olan 5 ülkenin neden seçildiğinin sorgulanabileceğini belirtti.

Cumhurbaşkanı Erdoğan BM Genel Kurulu'na hitabında "Dünya 5'ten Büyüktür" diyerek kampanyaya destek verdi.

[[Fotoğraf: AA]]

somuk, ''dünya 5’ten büyüktür'' kampanyasının istanbul, brüksel, brezilya ve güney afrika’da düzenlenecek toplantılarla devam edeceğini belirtti, kampanyaya dünyaca ünlü isimlerin sosyal medyadan desteklerini açıklayacaklarını ifade etti.

somuk, veto hakkına sahip beş ülkede yayınlanan washington post, le monde ve guardian gazetesine ilanlar verildiğini ancak moscow times ve china daily gazetelerinin ilanı önce yayınlayacaklarını bildirmelerine rağmen son anda yayınlamaktan vazgeçtiklerini söyledi.

"drogba ve tevekkül karman da kampanyaya davet edildi"

kampanyanın koordinatörlerinden cengiz sunar, al jazeera'ye yaptığı açıklamada "dünya 5’ten büyüktür" kampanyasıyla ilgili fikrin 2013’te ortaya çıktığını anlatırken, 40 ülkeden sivil toplum kuruluşuyla irtibata geçtiklerini söyledi.
kampanya çerçevesinde 2015 nisan ayında istanbul’da 30 ülkeden sivil toplum kuruluşlarının katılımıyla bir toplantı yapılacak. yemenli insan hakları aktivisti tevekkül karman ve fildişi sahilleri’nden ünlü futbolcu didier drogba gibi isimlere de toplantıya katılmaları için davet gönderildi.

koordinatör sunar, kampanyanın bm genel kurulu'nun ağırlığını artırmak olduğunu belirtirken, mısır’daki darbe karşıtlarına destek için başlatılan rabia işaretinin de “dünya 5’ten büyüktür” kampanyasına ilham kaynağı olduğunu söyledi.

gazetelere ilan

gazetelere verilen ilanda yer alan "dünya beş’ten büyüktür" başlıklı çağrı metninde, bmgk üyelerinin veto yetkilerinin ulusal çıkarları çerçevesinde kullandıkları belirtilerek, bmgk'nın meşruiyetinin artırılması, iyi yönetim ve adil temsil için ''artık dünyanın beşten büyük olduğunu söyleme zamanıdır'' ifadesine yer verildi.

cumhurbaşkanı recep tayyip erdoğan da bm genel kurul'undaki konuşmasının bir bölümünde, bmgk'nın antidemokratik yapısına dikkat çekerek, ''dünya beşten büyüktür'' dedi.

kaynak: aa, al jazeera