meclis’ten geçen yeni kanun teklifi 2007’de yürürlüğe giren ve bugüne kadar birçok siteye erişimin engellenmesine sebep olan 5561 sayılı kanuna dayanıyor. tam adı “internet ortamında yapılan yayınların düzenlenmesi ve bu yayınlar yoluyla işlenen suçlarla mücadele edilmesi hakkında kanun.” bu kanunda yapılan bazı düzenlemeler ise internetteki devlet müdahalesinin artması anlamına geliyor.

aslında kanun teklifi ilk olarak 17 aralık 2013 tarihinde akp tarafından 12 madde olarak adalet komisyonu'na iletildi. komisyonda bu 12 maddeye ek olarak 9 madde daha eklendi ve teklif 21 maddelik bir tasarı haline geldi. ardından bu teklif başka tekliflerle birleştirilip bir torba yasa mantığı ile komisyonda görüşüldü ve onaylandı. komisyondan geçen teklif bazı maddeleri değiştirilecek meclis'te görüşmeye başlandı.

teklifte yer alan konular aslında türkiye'de yıllardır sıkıntı olan site engelleme, kapatma ya da benzeri durumlara bir düzenleme getirme amacıyla hazırlanmış. ayrıca teklifte yer alan bazı düzenlemeler bürokratik mantıkla internete müdahale edileceğini gösteriyor. örneğin internet servis sağlayıcılarının yer alacağı ismi erişim sağlayıcıları birliği' olan özel bir inisiyatif kurulması gerekir. bu birlik devletin izni ve onayı ile kurulabiliyor. bu birliğe üye olmak ise mecburi ve üye olmayan şirketler servis sağlayıcı olarak çalışamadığı gibi para cezası ile karşı karşıya kalıyorlar.

bu birliğin temel görevi telekomünikasyon iletişim başkanlığı’ndan (tib) gelen talimatlarla site engellemek. yani görünen yapıda artık devlet internet sitesi kapatmayacak ama devletin bir kurumu olan tib'den gelen talimatlarda bu yeni kurulacak erişim sağlayıcılar biriliği siteleri kapatacak.
özel hayatın gizliliği söz konusu olduğunda mahkeme kararı beklenmeksizin engelleme kararı tib tarafından verilecek. burada belirtilen 'özel hayat' ifadesinin nasıl yorumlanacağı ise ucu açık bir konu.  dünyadaki internet kısıtlama uygulamalarına bakıldığında özellikle batı'da devletin internete özel bir müdahalesi yok. türkiye ile ilgili en önemli fark bu

'kişisel bilgiler 2 yıl boyunca saklanacak'

tasarı birçok maddeden oluşsa da ilginç bazı düzenlemeler içeriyor. buna göre herkesin hangi siteye girdiği, hangi dosyaları indirdiği, hangi videoyu izlediği ve hangi müziği dinlediği gibi bilgiler servis sağlayıcılar tarafından bir yıldan az iki yıldan fazla olmamak kaydıyla saklanacak. bu da türkiye istatistik kurumu verilerine göre internet kullanıcı olan 30 milyon kişinin kişisel bilgilerinin servis sağlayıcıları tarafı tarafından depolanması demek. bilişim avukatları bunu vatandaşın ‘fişlenmesi’ olarak niteliyor.

Yeni internet yasasıyla DNS değiştirerek de olsa erişimi engellenen içeriğe ulaşılamayacak. [Getty Images]

bu düzenleme, kişisel hak, bilgi özgürlüğü ve diğer konularda ciddi sıkıntı getiriyor. ayrıca toplanan bilgilerin nasıl kullanılacağı, kimin erişiminde olacağı belirsiz. işin bir diğer yönü ise maliyet: türkiye'de yaklaşık 30 milyon internet kullanıcısı olduğu düşünüldüğünde her birinin 2 yıl boyunca yaptığı her şeyi kayıt etmek için çok ciddi bir yatırıma ihtiyaç duyulduğu da bir gerçek. bunun için milyon dolar mertebesine ulaşacak bir altyapı yatırımı yapılması gerekiyor. bu yatırımı servis sağlayıcılar yapsa bile bunun bir maliyeti olacak ve bu maliyet de (doğal olarak) son kullanıcıya yansıyacak. bu da dolaylı yoldan internet erişim fiyatlarının artması anlamına geliyor.

adrese engelleme geliyor

bir diğer konu ise youtube engellemelerinde karşımıza çıkan bütün sitenin kapatılması konusuna çözüm getiriyor. artık bütün bir site değil ip tabanlı engelleme geliyor. yani bir sitenin altındaki tek bir videonun adresi engellenecek. yani youtube.com adresi kapatılmayacak ama bir videonun linki olan youtube.com/xxxxx kapatılacak. bu kulağa hoş gelse de söz konusu içeriklerin yasal olup olmadığının nasıl belirleneceği, bunun kimin nasıl yapacağı belirsiz. yani uygulamada bu yetkinin nasıl kullanılacağı bilinmiyor. mesela bir kişi herhangi bir sitedeki fotoğrafı 'müstehcen' bulup şikayet ederse o fotoğrafın bulunduğu sayfanın kapatılması söz konusu. müstehcen konusunun tartışmalı olduğu düşünüldüğünde bu madde de tartışma yaratmaya aday bir madde. 

'yasaklamayı kolaylaştıran mekanizmayı kaldırıyoruz'

ulaştırma, denizcilik ve haberleşme bakanı lütfi elvan’a göreyse bu bir internet yasağı değil. elvan,  "interneti yasaklamıyoruz, internetin yasaklanmasının kolay olduğu mekanizmayı ortadan kaldırıyoruz" dedi temel amaçlarının kişilik haklarının korunması ve vatandaşların mağduriyetinin giderilmesi olduğunu dile getiren elvan, "internet yasaklanıyor, internete sansür geliyor, tib her şeyi engelleyecek" gibi söylemlerin gerçekle ilgisinin olmadığını belirtti. elvan, "biz, interneti yasaklamıyoruz, internetin yasaklanmasının kolay olduğu mekanizmayı ortadan kaldırıyoruz" dedi.

mevcut düzenlemede, özel hayatla ilgili istenmeyen görüntünün, kaydın ya da herhangi bir içeriğin internet sitelerinde yayınlanması halinde vatandaşın öncelikle yer sağlayıcıya başvurması gerektiğini anımsatan elvan, şunları kaydetti:

"vatandaşın 2 gün cevap beklemesi gerekiyor. genellikle bu cevap gelmiyor. bunun üzerine vatandaş 2 gün sonra mahkemeye başvurabiliyor. mahkeme de 3 gün içinde kararını veriyor. dolayısıyla en az 5 gün vatandaşın mağduriyeti devam ediyor. mahkeme 'internet sitesi kapatılabilir' ya da 'içerik çıkarılabilir' şeklinde karar verebiliyor. içerik çıkarma kararı verdiyse vatandaşın bu 5 günde her tarafa yayılmış içeriği çıkartmak için erişim sağlayıcılara bu kararı götürmesi gerekiyor. yer veya erişim sağlayıcı yurt dışında ise mahkeme kararını ekleyerek bir yazı ile bildiriyor. çoğunlukla bir sonuç elde edemiyor. mahkeme kararı bile olsa eli kolu bağlı kalıyor. bu nedenle mahkemeler genellikle 'internet sitesi kapatılmalı' şeklinde karar veriyor."

kaynak: al jazeera ve ajanslar