iran ve batı arasındaki nükleer müzakerelerde, tahran'ın nükleer programını 10 yıllığına donduracak anlaşmada sona gelindi. al jazeera muhabiri james bays'in lozan'daki müzakerelerden aktardığına göre, taraflar kilit önemdeki başlıklarda anlaşırken teknik ayrıntılarda uzlaşma sağlanmaya çalışılıyor. 

bays'in aktardığına göre, atom bombası yapma kapasitesine 1 yıl uzaklıkta bulunan iran'ın nükleer programının mevcut haliyle 10 yıllığına dondurulması öngörülüyor. ardından anlaşmanın 5 yıl uzatılmasıyla ilgili tartışmalar sürüyor. 

detayları görüşülen ikinci bir başlık ise iran'a uygulanan yaptırımların nasıl ve hangi takvimle kaldırılacağı. bu takvimlendirmede de anlaşılması halinde nihai anlaşmanın imzalanması bekleniyor.

iran ile bm güvenlik konseyi'nin daimi üyeleri abd, rusya, ingiltere, fransa ve çin ile almanya'dan oluşan 5+1 ülkeleri arasında yürütülen nükleer müzakerelerde 31 mart'a kadar çerçeve anlaşmaya varılması hedefleniyor. iran'ın nükleer kapasitesiyle ilgili görüşmelerde daha önce nihai anlaşmaya ulaşılamamış, müzakereler 1 temmuz 2015 tarihine kadar uzatılmıştı.

masadaki kritik konular

batılı ülkeler iran’ın uranyum zenginleştirme oranını yüzde 5’in altında tutmasını istiyor. yüzde 20 oranından daha yüksek oranla zenginleştirilmiş uranyum, nükleer silaha sahip olmanın başlangıç noktası olarak kabul ediliyor. ancak etkili bir nükleer silaha sahip olmak için gereken oran yüzde 90.

uranyum zenginleştirme işleminin yapıldığı cihaz olan santrifüjler de diğer bir müzakere konusu. iran’ın elinde 10 bin adedi aktif olan 20 bin santrifüj var. batı bunların sayısının 6500’i geçmemesini iran ise 9000’den az olmamasını istiyor.

bir diğer anlaşmazlık da anlaşmanın süresiyle ilgili. batı ülkeleri iran ile varılacak nihai anlaşmanın ülkenin nükleer programını en az 10 yıl kontrol altında tutmasını istiyor. iran ise 8 yılda ısrarcı.

iran, ayrıca, abd, ab ve bm’nin uyguladığı yaptırımların tamamen kaldırılmasını istiyor. tahran’ın öncelikli talebi enerji ve finans alanındaki yaptırımların durdurulması. batı ülkeleri ise yaptırımların ağır ağır kalkmasını, önce askıya alınmasını daha sonra tamamen iptal edilmesini savunuyor. ilk etapta kaldırılması gündemde gelmesi beklenen bm yaptırımları.

kaynak: al jazeera