isviçre'nin lozan kentinde iran ile 5+1 ülkeleri arasında devam eden nükleer müzakerelerde anlaşma sağlandı. iran cumhurbaşkanı hasan ruhani, twitter üzerinden yaptığı açıklamada iran ile 5+1 ülkeleri arasında yürütülen nükleer müzakerelerde kilit konulara çözüm bulunduğunu ve taslak hazırlamaya başladıklarını söyledi. buna göre taslağın 30 haziran'a kadar hazır olması gerektiğini belirtti.

anlaşmanın detayları ne? süreç nasıl işleyecek?

iran ile p5+1 ülkeleri arasında varılan uzlaşının ardından açıklanan bildiriye göre, iran 10 yıl boyunca uranyum zenginleştirmede kullanılan santrifüjlerinin üçte ikisinden fazlasını azaltacak. 

iran'ın mevcut santrifüj sayısı yaklaşık 19 bin. iran, bu sayıyı 6 bin 104'e indirecek ve bu santrifüjler birinci jenerasyon olacak. bu sayının da sadece 5 bin 60'ı uranyum zenginleştirmede kullanılabilecek.  

iran'ın mevcut düşük seviyede zenginleştirilmiş uranyum stoğunun üçte ikisi ülke dışına çıkarılacak. iran, en az 15 yıl yüzde 3,67'den fazla uranyum zenginleştiremeyecek.

iran'ın nükleer programı 10 yıl boyunca gözetim altında olacak ve fazla santrifüjler ve uranyum zenginleştirme altyapısı uluslararası atom enerjisi kurumu'nun gözetiminde bir yerde tutulacak. 

fordo nükleer tesisi fizik ve teknoloji merkezine dönüştürülecek ve iran'ın natanz dışında başka bir uranyum zenginleştirme tesisi kalmayacak. 

hemen nihai anlaşmanın taslağı yazılmaya başlanacak, 30 haziran'a kadar taslak metin hazırlanmış olacak. 30 haziran'da belirlenen hedeflere ulaşılırsa nihai anlaşma imzalanacak.

sürecin bundan sonraki kısmını uluslararası atom enerjisi kurumu (uaek) izleyecek. uaek iran'ın söz konusu anlaşma çerçevesinde verdiği sözleri tutup tutmadığını takip edecek ve raporlayacak.

uaek'in olumlu raporlar vermesi ve 30 haziran'a kadar şartların yerine gelmesi halinde iran'a uygulanan yaptırımların kalkması bekleniyor. ancak, iran anlaşmaya sadık kalmazsa yaptırımlara tekrar maruz kalacak.

"tarihi uzlaşma"

abd başkanı barack obama varılan anlaşmayla ilgili yaptığı açıklamada, "bu iyi ve tarihi bir uzlaşmadır. eğer nihai bir anlaşma sağlanırsa dünya daha güvenli bir hale gelecek. iran'ın artık nükleer silah elde etme fırsatı olmayacak. eğer iran anlaşmaya uyarsa iran'a yönelik abd ve bm yaptırımları aşama aşama kalkacak, aksi olursa yaptırımlar tekrar yürürlüğe girecek" dedi.

netanyahu'yu telefonla aradı

obama, iran ile nükleer müzakerelerde uzlaşıya varılmasına ilişkin israil başbakanı binyamin netanyahu ile görüştü.

beyaz saray’dan yapılan açıklamada, obama’nın, başkanlık uçağı air force one ile kentucky’ye giderken israil başbakanı netanyahu'yla, iran ile p5+1 ülkeleri arasında isviçre’nin lozan kentinde iran’ın nükleer programına ilişkin yapılan görüşmelerde uzlaşıya varılmasını ele alan bir telefon görüşmesi yaptığı bildirildi.

obama’nın, uzlaşılan çerçeve anlaşmasının, iran’ın nükleer bombaya giden tüm yollarının önünün alınması ve programının barışçıl olduğunun teyit edilmesi noktasında, kalıcı ve kapsayıcı çözüm için önemli bir ilerleme temsil ettiğini aktardığı belirtilen açıklamada, başkan’ın ayrıca, nükleer konuda sağlanan ilerlemenin, iran’ın teröre destek sağlaması ve israil’e yönelik tehditlerine ilişkin abd’nin kaygılarını hiçbir şekilde azaltmadığının altını çizdiği kaydedildi.

açıklamada, israil’in güvenliğine yönelik sarsılmaz taahhütlerinin sürdüğünü ifade eden obama’nın, ulusal güvenlik birimine, israil ile uzun süreli güvenlik işbirliğinin nasıl güçlendirilebileceği ve iran’ın tehditleriyle mücadele konusunda tedbirli bulunmaya yönelik israil’deki yeni hükümetle istişarelerin artırılması talimatı verdiğini netanyahu’ya ilettiği belirtildi. 

israil hükümeti sözcüsü mark regev ise netanyahu'nun obama'ya, "bu çerçevede bir anlaşma israil'in yaşamını tehdit ediyor" dediğini aktardı.

'gerçeklerden uzak'

varılan anlaşmanın gerçeklikten uzak olduğunu belirten israil stratejik planlama bakanı yuval steinitz, ülkesinin olası kötü bir nihai anlaşmayı engellemek için elinden geleni yapacağını söyledi.

abd dışişleri bakanı john kerry de, twitter hesabından yaptığı ve "büyük gün" diye başladığı açıklamada, "nükleer müzakerelerde esas konularda anlaşma için parametreler belirlendi. yakında nihai anlaşma için çalışmaya başlayacağız" ifadelerini kullandı.

kral selman ile görüştü

obama, iran ile nükleer müzakerelerde uzlaşmaya varılmasına ilişkin suudi arabistan kralı selman bin abdülaziz ile de telefonda görüştü.

beyaz saray’dan yapılan açıklamada, obama’nın görüşmede, iran ile p5+1 ülkeleri arasında isviçre’nin lozan kentinde iran’ın nükleer programına ilişkin yapılan görüşmelerde uzlaşıya varılmasının ele alındığı bildirildi.

bu kapsamda başkan obama’nın, suudi arabistan kralı selman ve körfez arap işbirliği konseyi ülkeleri liderlerini yaz aylarında camp david’e görüşmeye davet ettiği belirtilldi,

obama'nın, ingiltere başbakanı david cameron, fransa cumhurbaşkanı françois hollande ve almanya başbakanı angela merkel ile de telefon görüşmesi yaptığı bildirildi. 

iran dışişleri bakanı cevad zarif anlaşma sonrası düzenlenen basın toplantısında, birleşmiş milletler güvenlik konseyi'nin (bmgk) iran ile ilgili tüm kararlarının bu anlaşma ile sona ereceğini ifade etti.

İranlılar nükleer anlaşmayı Tahran sokaklarında arabalarıyla tur atarak kutladı. [Fotoğraf-AP]

ab dış politika yüksek temsilcisi federica mogherini ise, iran’ın nükleer programının belli oranda kısıtlanacağını söyleyerek, "tek bir nükleer tesis kalacak. daha sonra iran’a uygulanan ambargolar kaldırılacak" dedi.

israil ve suudi arabistan rahatsızdı

nükleer müzakereler bölge ülkeleri arasında ilişkiler ve güç dengeleri açısından da büyük önem taşıyor.

ortadoğu'daki iran etkisi nedeniyle endişeli olan israil ve suudi arabistan, anlaşmanın tahran'ın elini daha da fazla güçlendireceğini öne sürüyordu.

bu yüzden iki ülke, anlaşmanın sağlanmaması için abd yönetimine yoğun baskı yaptı.

iki ülkenin bundan sonraki süreçte de nihai anlaşmanın sağlanmaması için baskıyı sürdürmesi bekleniyor. 

kaynak: reuters