hakkari’de 24 askerin hayatını kaybettiği saldırının ardından pkk’ya yönelik kapsamlı bir sınır ötesi kara harekatı yeniden gündemde. saldırı sonrası ankara’da açıklama yapan başbakan recep tayyip erdoğan bu konuda ayrıntı vermedi ancak türk birliklerinin kuzey irak’ta sıcak takibi sürdürdüğünü kaydetti. 

1 ekim'de yeni yasama dönemine başlayan türkiye büyük millet meclisi (tbmm), geçtiğimiz haftalarda hükümete sınır ötesi operasyon yetkisi veren tezkereyi bir yıl daha uzatmıştı.

ilk sınır ötesi operasyon

türk silahlı kuvvetleri (tsk), ilk kez 1983'te sınır ötesi operasyona başvurdu. irak’ta dönemin baas rejimiyle yapılan anlaşmayla gerçekleştirilen ilk sınır ötesi operasyonda kuzey irak’taki kürt peşmergeler ve sınırın beş kilometre ötesindeki kamplar hedef alındı.

pkk’nın da bu tarihlerde başta kuzey irak olmak üzere, bölgeye yerleşmesiyle, türkiye örgüte yönelik olarak defalarca hem havadan hem de karadan sınır ötesi harekat düzenledi.

sınır ötesi operasyonlarda dikkat çekici dönem ise 1992 ve 1993 yıllarıydı. özellikle 1992 yılının eylül ve ekim aylarında tam altı kez sınır ötesi harekat yapıldı. pkk'nın kamplarına, ikmal yollarına ve askeri gücüne yönelik bu operasyonlarda yüzlerce örgüt üyesi öldürüldü, stratejik öneme sahip bölgelerin kontrolü sağlandı.

türk silahlı kuvvetleri’nin bugüne kadar sınır ötesine gerçekleştirdiği başlıca hava ve kara operasyonları şöyle:

25 mayıs 1983: tsk'nın gerçekleştirdiği ilk sınır ötesi operasyon. 5 bin civarında asker sınırın beş kilometre ötesine kadar ilerledi.  

15 ağustos 1986: türk savaş uçakları, irak sınırını aşarak pkk sığınaklarını bombaladı.

4 mart 1987: türk hava kuvvetleri'ne ait savaş uçaklarının irak topraklarında düzenlediği harekatta pkk’ya ait kamp, depo ve sığınaklar bombalandı.

25 ekim 1991: pkk hakkari’nin çukurca ilçesinde üç jandarma karakoluna saldırdı, 17 asker öldü. saldırının ardından sınır ötesi operasyon başlatıldı. sıcak takip şeklinde başlayan operasyonda pkk kampları hedef alındı.

30 ağustos 1992: iran’dan sızan pkk üyeleri, alan karakolu'na saldırdı. çatışmada 43 örgüt üyesi öldürüldü. sınır ötesinde devam eden operasyonda çok sayıda örgüt üyesi öldürüldü.

2 eylül 1992: tsk, havadan ve karadan irak sınırları içerisindeki pkk kamplarına karşı yoğun bir harekat başlattı.

7 ekim 1992: tsk'ya bağlı savaş uçakları, irak'ın kuzeyinde bulunan hakurk ve durji kamplarına saldırı düzenledi.

27 ekim 1992: tsk’nın pkk’ya karşı hantur dağı'nda başlattığı harekatta 100 örgüt üyesi öldürüldü.

29 ekim 1992: türkiye ile irak'ın kuzeyi arasında stratejik öneme sahip sinhat boğazı, 90 pkk’lı öldürüldüğü çatışmalar sonrası tsk'nın eline geçti. 

31 ekim 1992: tsk, kuzey irak’ta bulunan pkk’nın en önemli merkezlerinden haftanin kampı'nı ele geçirdi.

10 ekim 1993: kuzey irak’taki hedefleri kapsayan operasyonda 41 pkk’lı öldürüldü.

30 kasım 1993: diyarbakır'dan havalanan 16 savaş uçağı, kuzey irak'ın 10 kilometre içinde bulunan dokuz pkk kampını bombaladı. operasyonda 40'ın üzerinde örgüt üyesi öldürüldü.

13 aralık 1993: irak sınırındaki üzümlü jandarma karakolu'na baskın hazırlığında olan pkk grubu tuzağa düşürüldü, 30 pkk’lı 90 pkk’lı öldürüldü. bu sayı, irak'ın kuzeyinde sürdürülen operasyonlarda 100’ü aştı.

pkk'ya yönelik yoğun hava harekatı

18 aralık 1993: irak'ın kuzeyinden türkiye'ye sızmak isteyen pkk konvoyunu türk savaş uçakları bombaladı. sayıları yaklaşık 200 civarında olan pkk grubu askeri açıdan büyük kayıp verdi.

20 aralık 1993: dağ komandolarının kuzey irak'taki hedeflere yönelik operasyonunda 27 pkk’lı öldürüldü.

28 ocak 1994: kuzey irak’ta bulunan pkk’nın önemli üslerinden zeli kampı savaş uçakları tarafından bombalandı. yaklaşık 100 örgüt üyesinin öldüğü bildirildi.

18 mayıs 1994: savaş uçakları zeli kampı'nı bir kez daha bombaladı, yüzlerce pkk’lının öldüğü bildirildi.

26 temmuz 1994: tsk’nın, kuzey irak’taki mezi bölgesine düzenlediği hava harekatında 70 pkk’lı öldürüldü.

3 ağustos 1994: tsk'ya bağlı savaş uçakları, 120'den fazla pkk’lının öldüğü bir sınırötesi hava harekatı düzenledi. 

çelik harekatı

21 mart 1995: tsk en kapsamlı operasyonlarından biri olan çelik harekatı'nı başlattı. kuzey irak’a gerçekleştirilen harekata 35 bin personelin katıldı. pkk'nın 23 kişilik mobil timi yakalandı.

22 mart 1995: çelik harekatı kapsamında, 3 bin pkk'lı çember altına alındı. 200'ü öldürüldü, sekiz asker hayatını kaybetti.

23 mart 1995: harekatın üçüncü gününde haftanin kampı kuşatıldı. 89 pkk üyesi daha öldürüldü.

15 nisan 1995: çelik harekatı’nın 26'ıncı gününde 11 asker hayatını kaybetti.

19 nisan 1995: çelik harekatı'nda pkk'nın kullandığı mağaralarda 4.5 ton uyuşturucu ele geçirildi.

25 nisan 1995: tsk'nın irak'ın kuzeyine giren 35 bin personelinden 20 bininin geri çekildiği bildirildi. operasyondan dönen 20 bin asker, 30 nisan'da dönemin başbakanı tansu çiller tarafından törenle karşılandı.

2 mayıs 1995: genelkurmay başkanlığı, çelik harekatı'nın 43 gününü değerlendirdi. 2 trilyon 800 milyar liraya mal olan harekat sırasında 555 pkk’lının öldürüldü açıklandı.

9 temmuz 1995: sıcak çatışmanın sona erdiği kuzey irak'ta kanimasi, mergasor ve barzan bölgesinde kontrolü ele geçiren türk askeri birlikleri operasyonlarda toplam 127 pkk'lıyı öldürdü. 

14 haziran 1996: irak'ın kuzeyinde sürdürülen ve 'tokat operasyonu' olarak adlandırılan operasyonda 90 pkk'lı öldürüldü, altı asker yaşamını yitirdi.

21 temmuz 1996: türk hava kuvvetleri, pkk'nın irak'ın kuzeyindeki en büyük kamplarından bote'yi vurdu.

25 temmuz 1996: irak'ın kuzeyindeki sinat, avagöze, birkiavdal, elagiş ve haftanin bölgelerindeki pkk kampları bombalandı.

8 ekim 1996: kuzey irak sınırında yapılan operasyonlarda, 118 pkk'lı öldürüldü, 11 güvenlik görevlisi de yaşamlarını yitirdi. 

30 aralık 1996: irak'ın kuzeyindeki sinath bölgesine operasyon başlatıldı.

1 ocak 1997: sinath bölgesine düzenlenen operasyonda ölü ele geçirilen pkk’lı sayısı 72'ye yükseldi.

çekiç harekatı

14 mayıs 1997: tsk, irak kürdistan demokrat partisi'nin isteği üzerine kuzey irak'a girdi.

15 mayıs 1997: çekiç harekatı’nın ilk gününde sarıkavaklar'da 30 pkk’lı ele geçirildi.

28 mayıs 1997: sınırötesi operasyonda öldürülen pkk'lı sayısı 1817'ye ulaştı.

13 haziran 1997: çekiç harekatı'na katılan bazı zırhlı birlikler çekilmeye başladı.

20 eylül 1997: olağanüstü hal bölge valisi aydın arslan, son 95 ayda yapılan operasyonlarda 4546 pkk'lının öldürüldüğünü açıkladı.

şafak harekatı

25 eylül 1997: tsk kuzey irak’taki hedeflere yönelik yeni bir harekat başlattı

1 ekim 1997: irak'ın kuzeyinde öldürülen pkk’lı sayısı 361 olarak açıklandı.

13 ekim 1997: irak'ın kuzeyinde yürütülen şafak harekatı'nın birinci aşaması sona erdi. görevini tamamlayan birliklerden ilki yurda döndü. öldürülen pkk’lı sayısı 816'ya ulaştı. aynı harekatta üç subay, 24 erbaş ve er, dört geçici köy korucusu olmak üzere 31 güvenlik görevlisi hayatını kaybetti.

5 aralık 1997: irak'ın kuzeyinde bazı kamplara yerleşerek kış mevsimini geçirmeye hazırlanan pkk üyelerine karşı ‘süpürme harekatı’ başlatıldı.

13 nisan 1998: pkk'nın iki numarası şemdin sakık ile kardeşi arif sakık, genelkurmay başkanlığı özel kuvvetler komutanlığı'nın düzenlediği ‘yarasa operasyonu’ ile yakalanıp, türkiye'ye getiridi. 20 mayıs 1999'da sakık ile kardeşi, idam cezasına çarptırıldı.

29 nisan 1998: tsk, 39 bin 500 personelle operasyon başlattı. üç günde 77 pkk'lı öldürüldü.

16 şubat 1999: pkk lideri abdullah öcalan, kenya'nın başkenti nairobi'den, güvenlik güçlerince düzenlenen operasyonla yakalanarak, türkiye'ye getirildi.

son sınır ötesi operasyonlar

1 aralık 2007: sınır ötesindeki hedeflere nokta operasyonlar başlatıldı. genelkurmay, irak sınırları içinde 50-60 kişilik pkk'lı gruba müdahale edildiğini duyurdu.

16 aralık 2007: sınır ötesi ikinci operasyon yapıldı. genelkurmay, düzenlenen hava harekatında kandil dağı'nın bombaladığını açıkladı.

17-18 aralık 2007: türkiye-irak sınırını geçmeye çalışan pkk üyelerine müdahale edildi. bölgede konuşlu kara birlikleriyle sıcak takip yapıldı. operasyon, şemdinli yeşilova bölgesinde sınırdan birkaç kilometre derinlikte gerçekleştirildi. 

22 aralık 2007: türk savaş uçakları, kuzey irak'taki pkk hedeflerine yönelik operasyonda amediye çevresindeki kampları hedef aldı. operasyonda hedef, kandil'den sonra en büyük pkk kampının bulunduğu zap ile cemço bölgeleri oldu. operasyonda ayrıca amediye bölgesindeki metina, hakurk, zap ve haftanin kampları vuruldu.

26 aralık 2007: zap bölgesine savaş uçaklarıyla operasyon düzenlendi. sekiz mağaranın vurulduğu harekatta, büyük bir pkk'lı grup etkisiz hale getirildi.

15 ocak 2008: kuzey irak'taki zap-şivi, avaşin-basyan ve hakurk bölgelerinde tespit edilen pkk'ya ait hedefler vuruldu. genelkurmay, hava operasyonunda pkk'ya ait 60 hedefin tam isabet vurulduğunu açıkladı.

4 şubat 2008: genelkurmay, türk savaş uçaklarının irak'ın kuzeyindeki avaşin-basyan ve hakurk bölgelerindeki 70 pkk hedefini vurduğunu bildirdi.

21 şubat 2008: sabah saatlerinde kuzey irak'ta belirlenen hedefler karada konuşlu uzun menzilli silahlar ve hava kuvvetleri'ne mensup uçaklar ile vuruldu. akşam saatlerinde ise bölgeye kara harekatı başlatıldı. bir hafta süren kara harekatına çok sayıda birlik katıldı. harekat boyunca yüzlerce pkk’lının öldürüldüğü açıklandı.

17 ağustos 2011: temmuz ve ağustos aylarında özellikle diyarbakır, siirt, şırnak ve hakkari’de pkk’nın saldırılarının artması üzerine türk savaş uçakları başta kandil ve kato dağı çevresindeki pkk kamplarını vurdu. o tarihten bu yana hava kuvvetleri aldığı istihbaratlar doğrultusunda bölgede belirlenen hedefleri vurmaya devam ediyor.

19 ekim 2011: pkk'nın hakkari'de gerçekleştirdiği saldırı sonrası sıcak takibe başlayan tsk birlikleri kuzey irak'ın dört kilometre içine girerek örgüt üyeleriyle sıcak çatışmaya girdi. karadaki birlikler savaş uçaklarıyla da destekleniyor.

kaynak: al jazeera