türkiye'de ilk kez 12 nisan 1993 tarihinde kullanılmaya başlanan internet, geride kalan 21 yılda hızıyla beraber eriştiği insan sayısını kat kat artırdı. dünyanın sosyal medya kanallarını en çok kullanan ülkelerinden biri olan türkiye, e-ticaret rakamları ve online oyun performansıyla da interneti her alanda yaşamına dahil etmiş durumda. ilk günden bugüne uzanan tarihçeye bakıldığında, türkiye'nin internetin gelişimini en iyi takip eden ülkelerden biri olduğu da gözler önüne seriliyor.

türkiye'ye internetin adım atması, 80'li yıllardaki yavaş ama büyük çaba gerektiren gelişmelerin arkasından geldi. ibm'in ilk pc'yi (kişisel bilgisayar) sunduğu 1981'in ardından, 1983 yılında internetin atası kabul edilen ilk paket anahtarlama ağı arpanet tcp/ip protokolu kullanmaya başladı. internete bağlı tüm cihazlara ad koyan domain name system (dns) ve .com, .net gibi internet adlarının hayata geçmesinden iki yıl sonra, arpanet, ilk internet omurga ağı abd ulusal bilim derneği ağı'na (nsfnet) dönüştürüldü.

world wide web (w3), 1990'da sahneye çıktı ve tim berners lee tarafından açılan ilk web sitesi, w3'ün ne olduğunu anlatan ilk online sayfa olarak belirdi.

ilk bağlantı 1993 yılında yapıldı

türkiye'nin ilk internet ağı projesi, 1991 yılında odtü ve tübitak tarafından başlatıldı. ilk internet bağlantısı ise 12 nisan 1993 tarihinde odtü bilgi işlem daire başkanlığı'na ait yönlendiriciler ve ptt'den sağlanan 64 kbps kapasiteli kiralık hat kullanılarak gerçekleştirildi ve nsfnet ile bağlantı kuruldu.

türkiye'de üniversitelerin başını çektiği internet, odtü'nün ardından 1994-96 yılları arasında bilkent, boğaziçi, ege ve istanbul teknik üniversitesi'nde de hayata geçti. odtü ve bilkent üniversitesi'nin temsil ettiği ilk türkçe içerikli sayfaları, 90'lı yılların sonunda hayata geçen ekşisözlük ve mynet gibi siteler takip etti.

dial-up modemlerle başladı

bilgisayarların dial-up modemine uzanan ek bir telefon kablosuyla yapılan ilk ve oldukça zahmetli internet bağlantıları, türkiye'de internet servis sağlayıcılarının (iss) hızla arttığı 2000'lere doğru yerini telefon hattı üzerinden bağlantı, yani adsl'ye bıraktı. türkiye’nin ilk iss firması turnet, 1996 yılında üç ticari hat üzerinden hizmete başladı. 1997’ye gelindiğinde, iss sayısı 80’i geçmişti.

jeff bezos'un 1994'te kurduğu amazon e-ticaretin hızla temellerini atarken, sırasıyla 1995 ve 1998'de kurulan yahoo ve google, w3'ü sadece url çubuğuna bağlı olmaktan kurtardı. 1995’te mirc ve 1996 yılında sunulan icq, sosyal ağların öncesindeki mesajlaşma ortamları olarak belirdi. bir yıl sonra, türkiye’de internete bağlı bilgisayar sayısı 30 bine, kullanıcı sayısı 250 bine ulaştı.

ilk büyük müzik dosyası paylaşım platformu olan napster, 1999 yılında hayata geçti. patent hakları ve internet hukuku hakkında sonu gelmeyen tartışmaları başlatan platform, bir yıl sonra yasaklandı.

‘hepimizi birer dünya vatandaşı olduk’

küresel internet kullanıcısının 360 milyona, tescil edilen alan adı sayısının da 10 bine dayandığı 2000 yılı, aynı zamanda nasdaq borsasının büyük değer kaybı yaşadığı dot-com balonuna sahne oldu. internete yatırım yapan firmaların büyük yara almasına rağmen, sanal sektör hızla büyümeye devam etti. türkiye’de .com.tr uzantılı alan adı sayısı, 200 bini geride bıraktı.

aynı yıllarda, türkiye’nin ilk e-ticaret devleri, gittigidiyor ve sahibinden.com hayata geçti. türkiye’nin en büyük e-ticaret platformlarından biri olan sanalpazar’ın kurucusu cem kesici, internetin hayatımıza kazandırdıklarını şu şekilde özetledi:

Sanalpazar Genel Müdürü Cem Kesici.

blog kültürünü teşvik eden wordpress'in sunulduğu 2003'te genişbant internet kullanıcısı sadece 18 bin olan türkiye, facebook, pirate bay, youtube'un kurulduğu yıllarda giderek güçlendi, twitter ve tumblr'ın sürdürdüğü olgunlaşma çağında hızla büyüdü. 2011'e gelindiğinde, genişbant internet kullanıcısı 590 kat artarak 11 milyona ulaşmıştı.

yasak tartışmaları

internet tarihinde çalkantılı döneme 2008’deki youtube'a erişim engeli ile giren türkiye, 2.5 sene boyunca alternatif yollardan video portalına bağlanmaya devam etti. erişim yasağının nedeni olarak, atatürk’e hakaret içeren videoların paylaşılması gösterildi.

internetle ilgili en yoğun yasak tartışmaları ise, yeni yasal düzenlemelerin şubat 2014’te hayata geçmesi ile başladı. ilk olarak twitter, 22 mart gecesi erişime kapatılırken, youtube, 27 mart tarihinde türkiye'de ikinci kez yasaklandı. ancak erişim engelinin ilk gününde twitter'da, bir saatte atılan tweet sayısı 1.2 milyona ulaşarak rekor kırıldı, kullanıcı sayısı 2 milyon arttı. twitter, anayasa mahkemesi’nin verdiği kararla iki hafta sonra tekrar erişime açılırken, youtube için erişim engelini kaldıran kararın hayata geçmesi bekleniyor. 

küresel çevrimiçi insan sayısı, 2013'te 2.4 milyar insana ulaştı. aynı yıl facebook, twitter ve tumblr'ın eriştiği kullanıcı sayısı ise sırasıyla 1 milyar 190 milyon, 645 milyon ve 300 milyon.

35 milyona yaklaşan aktif internet kullanıcılarının yüzde 94'ü (32.7 milyon) facebook üyesi olan, twitter'daki aktif kullanıcı sayısı ise 9.6 milyona ulaşan türkiye, dünyanın en çevrimiçi ülkelerinden biri. hızla gelişen internet altyapısı sayesinde, bir gün türkiye'de herkes dünyanın dört bir yanındaki insanlarla bağlantı kurabilecek. bu noktada, facebook ve google'ın yürüttüğü 'bedava internet' projelerinin başarısı da büyük önem taşıyor.

pwc türkiye bilgi güvenliği ve siber güvenlik hizmetleri lideri burak sadıç, türkiye’de internetin 21’inci yaşında yasakları aşarak, daha güvenli ve verimli bir internet arayışına girilmesi gerektiğini ifade etti:

PwC Türkiye Bilgi Güvenliği ve Siber Güvenlik Hizmetleri Lideri Burak Sadıç.

"bu yıldönümü benim için özel bir önem taşıyor. çünkü 1993 yılında türkiye'de internetin doğduğu odtü'de öğrenciydim ve hem öğrencilik hayatım, hem de iş hayatım internetin gelişimi ile beraber şekillendi. en başta sadece üniversite ortamlarında kullanılan internet zaman içinde finans dünyası başta olmak üzere iş dünyasına ve daha sonra da evlere kadar geldi. son dönemde ise internet artık herkesin yanında taşıdığı akıllı telefonlar ve tabletler yardımı ile her zaman ve her yerde erişilebilir hale geldi. herkesin, her yerde hızlı internete bağlanabilmesi sayesinde iletişim çok kolaylaştı ve bu hem iş hayatımızı hem de özel hayatımızı fazlasıyla değiştirdi. ülke gündeminde yer alan çeşitli kısıtlamalarla ilgili tartışmaların en kısa zamanda sona erip, interneti nasıl daha verimli ve güvenli bir şekilde kullanıp ülkemizi daha ileri taşıyabileceğimizle ilgili tartışmalara bırakması ise en büyük temennim.”

türkiye'de internet tehdit olarak görülüyor

bilişim hukuku avukatı gökhan ahi ise türkiye'de internetin tehdit olarak görüldüğünü ifade ediyor. al jazeera'ya açıklamalarda bulunan ahi şunları söyledi:

"internet, dünyadaki birçok kavramı kökünden değiştirdi ve değiştirmeye devam edecek. internetin dönüştürücü ve değiştirici etkisini daha fazla ön plana çıkarmak ve fırsatlara yol vermek, tüm devletlerin öncelikli planları arasında yer almalı.  internet, bir taraftan fırsat olarak algılanırken diğer yanda hep bir tehdit olarak görülüyor. türkiye maalesef interneti daha çok tehdit olarak algılayan ülkelerden. kısa zamanda bu algının kırılmasını ümit ediyor ve internetin 21. yaşını büyük bir sevinçle karşılıyorum."

türkiye hakkında kısa internet istatistikleri

- tüik'in ocak - mart 2013 verilerine göre, 16 - 74 yaş grubundaki bireylerde bilgisayar ve internet kullanım oranları sırasıyla yüzde 49.9 ve yüzde 48.9. aynı dönem ve yaş grubunda internet kullanan bireylerin arasında düzenli internet kullanım oranı ise yüzde 91.6.

- internet üzerinden mal veya hizmet siparişi verme ya da satın alma oranı yüzde 24.1.

- nisan 2013 itibariyle türkiye genelinde hanelerin yüzde 49.1’i internete bağlıyken, hanelerin yüzde 46.5’inde genişbant internet erişim imkânı bulunuyor.

- ocak - mart 2013 verilerine göre, internet en çok online haber, gazete ya da dergi okumak (yüzde 75.6) ve sosyal ağlara girmek için (yüzde 73.2) kullanılıyor.

- türkiye'de her 18 online oyuncudan 4'ü league of legends (lol) oynuyor.

- facebook'ta en çok oynanan ilk 10 oyunun haziran 2013 itibariyle toplam oyuncu sayısı 18 milyon 492 bin. 

kaynak: al jazeera